تجزيه طيف ستاره اي ورده بندي ستارگان در نمودار هر تسپرونگ – راسل ، دو نتيجه ارزشمند براي معماي ستارگان ارائه مي دهند ، كه به تنهايي كافي نيستند و نتيجه سومي نيز مورد نياز است . هنگامي كه اين نتيجه فراهم باشد ، معماي ستارگان رشته اصلي ؛ غولهاي قرمز و كوتوله هاي سفيد حل خواهد شد و همه آنها بخشي از مسير رشد و توسعه جهان خواهند بود ، مسيري كه در آن نظير ارگانيسم حيات ،ستارگان متولد مي شوند ، تحول مي يابند و مي ميرند .
نتيجه سوم مربوط به منبع انرژي است كه باعث درخشندگي ستارگان مي شود . موقعي كه منبع مذكور مشخص شده باشد ، بلافاصله خواهيم ديد كه در داخل يك ستاره ،اين انرژي براي هميشه دوام نخواهد آورد ،ولي مي بايد مصرف شود و نتيجتاً انواع مختلف ستارگاني كه مقادير گوناگوني از منابع داخلي انرژيشان را به مصرف رسانيده باشند ،نيستند .
مقدار انرژي كه از سطح يك ستاره خارج مي شود ، تصور را مورد ترديد قرار مي دهد . با به كاربردن قانون اينشتين ، كه معادل بودن جرم و انرژي را بيان مي كند ،
2 E=mcو با استفاده از فرمول اخير و تبديل انرژي تابش شده توسط خورشيد ، از واحد انرژي به واحد جرم ، در خواهيم يافت كه تقريباً در هر ثانيه 5 ميليون تن از جرم آن به صورت انرژي الكترو مغناطيسي تابش مي شود . آيا خورشيد در اثر اين اتلاف انرژي در حال تحليل يافتن است ؟ اثر سنگواره اي نشان مي دهد كه آن مقدار اندك براي بيليونها سال در روي زمين موجود بوده است ، از اين رو ،زمين و خورشيد نيز مي يابد براي يك مدت طولاني وجود داشته باشند . خورشيد در يك بيليون سال 1029×1 گرم جرم به صورت انرژي به سوي فضا گسيل مي دارد ، كه كمتر از يك در 104 يا يك صدم درصد از جرمش مي باشد . بنا براين ، خورشيد فقط كسر بسيار كوچكي از كل ماده اش را توسط انرژي تابشي از سطح خود از دست داده است .
ولي هنوز هم 1029×1 گرم مقدار بسيار زيادي از ماده است و 17 برابر جرم زمين مي باشد . چه نيرويي مي تواند موادي معادل با 17 برابر كره زمين را به انرژي تبديل كند؟ عنوان كردن اين سئوال همانند عنوان كردن اين است كه چرا خورشيد و ستارگان اين چنين روشن مي درخشند . اين سئوال از اساسي ترين سؤالات در نجوم است و تازماني كه پاسخي به آن داده نشود، نمي توان گفت نجوم جديد وجوددارد.
جاي شگفت است كه پاسخ سؤال مذكور نه از طريق مشاهدات نجومي ، بلكه بااستفاده از مطالعات آزمايشگاهي روشن شده است . تحقيقات آزمايشگاهي در فيزيك هسته اي خبر از وجود نيرويي بسيار قوي ميدهد كه مي تواند مقدارفوق العاده زيادي از ماده را به انرژي تبديل كند و اين انرژي زياد را ستارگان در فضا گسيل ميدارند. اين نيرو، نيروي هسته اي است كه قوي ترين نيروي شناخته شده براي بشر مي باشد.