اطلاعاتي در باره ماه گرفتگي 12 و 13 اسفند ماه 
اين ماه‌گرفتگي از ساعت 1 بامداد يكشنبه 13 اسفندماه آغاز و در ساعت 2 و 14 دقيقه، سايه زمين تمام قرص ماه را مي‌پوشاند و ماه‌گرفتگي كلي آغاز ميشود. در ساعت 3 و 28 دقيقه ماه‌گرفتگي كلي تمام شده و ماه شروع به باز شدن ميكند. پايان ماه‌گرفتگي در ساعت 4 و 41 دقيقه اتفاق مي‌افتد. اين گرفتگي كلي كه در تمام ايران قابل رويت خواهد بود، در آسيا - به جز بخش كوچكي از شرق آن - اروپا، آفريقا، آمريكاي جنوبي، آمريكاي شمالي - به جز بخشي از غرب آن - غرب اقيانوسيه و بخشي از جنوبگان مشاهده خواهد شد.
|
مقدمه
در خسوف (ماه گرفتگی) زمین در حرکت مداری خود به دور خورشید سایه‌اش را، که در فضا در سمتی مخالف خورشید ممتد است، به دنبال می‌کشد. سایه زمین به شکل یک مخروط است که قاعده آن مقطع زمین و طول متوسط آن 1،3a80،000 کیلومتر است. طول این سایه ، بر اثر تغییر فاصله زمین از خورشید تا حدود 40000 کیلومتر نسبت به مقدا متوسط تغییر می‌کند. خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه وارد مخروط سایه زمین شود.
شرایط وقوع خسوف
وقتی از بالا به دایرة البروج بنگریم به اشتباه گمان می‌کنیم که خسوف باید ماهی یک بار اتفاق افتد. خطای این دید وقتی آشکار میشود که از پهلو نگاه کنیم. آنگاه روشن میشود که این سه جرم در حقیقت بر یک خط واقع نیستند. ماه در نتیجه میل مدارش با دایرة البروج ، می‌تواند از بالا یا پایین مخروط سایه ، به فاصله‌ای که حداکثر 32،000 کیلومتر میشود بگذرد. برای اینکه خسوف برقرار باشد واقع شود باید دو شرط مهم زیر همزمان با یکدیگر برقرار باشند:
خورشید ، زمین و ماه ، باید بر خطی مستقیم واقع باشند یعنی ماه به حالت بدر از زمین دیده شود. این واقعه ماهی یک بار روی می‌دهد.ماه در حرکت مداریش باید در حال عبور از دایرة البروج ، یعنی در یکی از عقده‌ها باشد.بیشتر دیده شد که کره ماه نیمی از ماه را در زیر صفحه دایرة البروج به سر می‌آورد و نیم دیگر را بالای آن. دو نقطه‌ای که در آنها ماه صفحه دایرة البروج را قطع می‌کند عقدتین نامیده میشود: یکی از این دو عقده رأس (گره شمالی) است و دیگری عقده ذنب (گره جنوبی). خط واصل این دو نقطه را خط عقده‌ها یا خط گره‌ها نامند.
مدت خسوف
مدت دوام خسوف نسبتا زیاد است، زیرا قطر مخروط سایه زمین در نقطه‌ای که ماه از آن می‌گذرد، در حدود 9،200 کیلومتر است. اگر ماه مخروط را بطور مرکزی قطع کند، نزدیک به دو ساعت در خسوف کامل خواهد بود، زیرا قطر ماه در حدود 3،500 کیلومتر و سرعت متوسط آن 3،200 کیلومتر در ساعت است. سایه زمین ماه را کاملا تاریک نمی‌کند. حتی وقتی که خسوف کامل باشد ماه کاملا مرئی است، ولی رنگ سرخ بی فروغی جای درخشش عادی آنرا می‌گیرد. این فروغ مختصر معمول نور آفتابی است که از جو زمین به داخل مخروط سایه شکسته شده است. اجزای آبی و بنفش نور آفتاب بر اثر پراکندن در جو زمین ، حذف شده‌اند و مولفه‌های سرخ نورند که قرص ماه را اندکی روشن می‌کنند.
خسوف جزئی
در خسوف جزئی فقط قسمتی از ماه از میان مخروط سایه می‌گذرد. به این ترتیب بریدگی تاریکی در ماه تمام ، در بخش شمالی آن و یا در بخش جنوبی ، پدیدار میشود. البته خسوفهای جزئی هم بعد و هم پیش از خسوف کلی نیز واقع می‌شوند. در حدود نیم ساعت طول می‌کشد تا ماه کاملا وارد سایه شود و مدت مشابهی نیز لازم است تا کاملا از سایه بدر آید.
دنباله خسوفها
خسوفها به ترتیب و در دنباله‌هایی چند روی می‌دهند. یک دنباله کامل که شامل 48 یا 49 خسوف میشود، حدود 865 سال طول می‌کشد. فاصله زمانی بین دو خسوف متوالی در یک دنباله ..33/6،585 روز است. خسوفهای متوالی شباهت زیادی باهم دارند که دال بر عضویتشان در یک دنباله است. روش بدست آوردن عدد..33/6،585 روز بدین قرار است:
برای آنکه خسوفی تکرار گردد:
ماه باید در حالت بدر باشد. این وضعیت هر 53059/29 روز یکبار تکرار می شود.خورشید باید نسبت به عقده‌ها در همان مکان قبلی باشد، و این هر 6201/346 روز تکرار می‌گردد.کوچکترین مضرب مشترک این اعداد 6،585 است، یعنی هر 6،585 روز ماه ، زمین و خورشید وضعیت خسوف قبلی را تکرار می‌کنند. فاصله زمانی ..33/6585 روز به یک ساروس موسوم است که در زبان بابلی قدیم به معنی تکرار است.
چگونه از ماه گرفتگی عکاسی و فیلمبرداری کنیم ؟
تصوير برداري از ماه گرفتگی،همواره یکی از فعالیتهای لذت بخش علاقمندان به آسمان است.از آغاز تا پایان ماه گرفتگی،تغییرات زیادی در روشنایی ماه بوجود می آید بطوریکه قدر ظاهری آن از منفی 12.7 قبل از گرفت،به حدود مثبت 4 کاهش می یابد.به همین دلیل،اطلاع از نوع دوربین،نوع فیلم و زمان نوردهی در مراحل مختلف ماه گرفتگی،الزامی است.
تقریبا از هر نوع دوربین،به غیر از دوربین های تمام خودکار را می توان برای عکسبرداری از ماه گرفتگی كامل استفاده کرد. هر چند با دوربين هاي تمام خودكار هم ميتوان عكسهايي مناسب از ماه گرفته گرفت. بیشتر عکاسان آسمان شب از دوربینهای تک لنزی بازتابی(موسوم به SLR) 35 میلیمتری آنالوگ و ديجيتال استفاده می کنند. (از نوع موجود در بازار های ایران میتوان به - زنیت - کانن - نیکون - المپوس - پراکتیکا - کونیکا و ... نام برد.)
نوع لنز بکار رفته نیز اهمیت بسیاری دارد.برای این کار می توان از لنزهای تله فوتو(telephoto) و یا تلسکوپ استفاده کرد.اگر لنز تله فوتوی 400 میلیمتری را بر روی یک دوربین 35 میلیمتری ببندیم،مثل این است که با یک دوربین دوچشمی با بزرگنمایی 7 برابر به ماه نگاه کنیم.ترکیب فوق،کوتاهترین فاصله کانونی مناسب برای ثبت جزئیات قابل توجه و قابل مشاهده بر روی ماه را بدست می دهد. حتی با لنزهای معمولی یا لنزهای با میدان دید وسیع(wide angle) که بین 18 تا 55 میلیمتر باشند نیز می توان تصاویر زیبایی از ماه گرفتگی بدست آورد؛بویژه در صورتیکه بخواهیم ستاره ها و سیاره های اطراف ماه همراه با مناظر زمینی - طبیعت و بنا هاي مسكوني-تاريخي نیز در ثبت شوند..از لنزهای 18 تا 55 میلیمتر یرای گرفتن تصاویر ترکیبی از کلیه مراحل گرفت ماه نیز می توان بهره برد. به کمک لنزهای تله فوتوی متوسط(100 تا 500 میلیمتر)می توان دنباله ای از سایه زمین بر روی ماه را با چند نوردهی مختلف بر روی یک فریم(frame) از فیلم عکاسی ثبت کرد.البته برای گرفتن این تصاویر،باید دوربین عکاسی را بر روی تلسکوپی که مجهز به موتور چرخشی است قرار داد تا مسیر حرکت ماه در آسمان را دنبال کند.
| فیلمهای متداول مناسب برای عکاسی از ماه گرفتگی |
|
Fujicolor Superia 100,200,400
Konica 100,200,400
Professional 400 NPH
NHG II 800
Super G Pus 800
Kodak Royal Gold 100,200,400
Gold Max 100,200,400 |
| سلاید هاي مناسب عبارتند از |
|
Kodal Elite Chrome 100,200,400
Konica 100,200,400
Kodachrome 200
Fujichrome Sensia II 100,200,400
Fujichrome MS 100/1000 Professional |
برای عکسبرداری از ماه در مواقع غیر گرفت،تقریبا از هر نوع فیلم عکاسی با حساسیتهای مختلف می توان استفاده کرد ولی برای ماه گرفتگی،شرایط کاملا فرق می کند.برای این کار باید از فیلمهای با سرعت بالا(ISO 400 یا بالاتر)استفاده کرد،مگر اینکه از یک تلسکوپ موتوردار استفاده شود.مزیت فیلمهای با حساسیت بالا این است که زمان نوردهی را کاهش می دهند و در نتیجه،میزان کشیدگی تصویر ماه(بعلت چرخش زمین بدور خود) کم می شود.فیلم اسلاید(positive) و یا فیلم چاپی معمولی(negative)،هر یک معایب و محاسن خاص خود را دارند.فیلم اسلاید نیازی به چاپ ندارد ولی فیلمهای چاپی،در هنگام چاپ باعث ایجاد خطاهای زیاد در تصویر گرفته شده می شوند.
-
مدت زمان نوردهی
عواملی نظیر وضعیت آسمان محل،ارتفاع ماه در آسمان و میزان تیرگی سایه زمین بر روی سطح ماه،تعیین "دقیق" مدت زمان نوردهی را غیر ممکن می سازد.با این وجود،با استفاده از جدول زیر می توان با توجه به حساسیت فیلم و نسبت کانونی دوربین(عدد f)،زمان نوردهی لازم در مراحل مختلف گرفت را بدست آورد.مثلا با توجه به این جدول،برای عکسبرداری از ماه در هنگام گرفت کامل،با دوربینی با نسبت کانونی 8(f/8) و فیلم يا حساست ISO 400،زمان نوردهی مناسب 15 ثانیه است.چنانچه نسبت کانونی دوربین شما در جدول زیر موجود نیست،عددی را انتخاب کنید که کمترین اختلاف را با نسبت کانونی مورد استفاده دارد.
-
دوربین های دیجیتال
تقریبا با اکثر دوربینهای دیجیتال موجود در بازار میتوان از این پدیده زیبا تصویر گرفت. کافی است دوربین شما در حالت فاصله بی نهایت قرار گیرد. و آن را روی عکاسی شب تنظیم کنید . و همچنین آن را روی سه پایه یا محلی که لرزشی نداشته باشد نگه دارید. و سپس نوردهی نمایید. ولی برای ثبت تصاویر با کیفت بالا بهتر است که از دوربینهای دیجیتال مناسبتر و پیشرفته تری استفاده کرد. بهتر است میزان حساسیت را در زمان ماه گرفتگی جزیی 100 و در زمان ماه گرفتگی کلی روی 400 تنظیم کنید. نوردهي براي دوربين هاي ديجيتال معمولي خودكار در زمان خسوف جزيي ميتواند توسط خود دوربين و در حال خودكار تنظيم شود و نيازي نيست تا تنظيمات خاصي انجام دهيد. در زماني كه ماه به صورت كامل تاريك شد و ماه گرفتگي كامل اغاز ميشود علاوه بر تغيير حساسيت (iso يا asa ) به حساست هاي بالتر نوردهي را نيز بايد افزايش دهيد. در اكثر دوربين هاي ديجيتال خودكار ميتوان اين كار را در بخش تنظيمات عكس انجام داد.حداكثر نوردهي در اين دوربين ها معمولا بين 5 تا 15 ثانيه است. اما هميشه نميتوان اين حداكثر را به كار برد. به دليل حركت وضعي زمين كه حركت ظاهري اسمان را در بر دارد شما درمحدوده اي خاص ميتوانيد از نوردهي هاي چند ثانيه اي استفاده كنيد. يعني اگر اين نوردهي بيشتر از زماني خاص شد ماه و ساير اجرام اسمان به صورت نقاط كنار هم و خطوط مدوري روي فيلم يا دوربينتان ثبت ميشوند. اين بسته به نوع لنزتان و بزرگنمايي ايجاد شده دارد. لنز وايد امكان نوردهي بيشتري را به شما ميدهد و لنزهاي نرمال و تله اين زمان را كاهش خواهد داد.
حداكثر نوردهي تقريبي براي چند لنز وايد نرما و تله به اين صورت خواهد بود :
وايد 18 تا 28 35 ثانيه
لنز نرمال 50 و 55 ميليمتري 25 ثانيه
لنز هاي تله 70 تا 110 12 ثانيه
و ....
البته در دوربين هاي خودكار شما با Zoom و قدرت بزرگنمايي سروكار داريد كه بين 2 تا 12 متغير است. اين همان وضعيت استفاده از تله را برايتان به وجود مياورد.
حداكثر نوردهي تقريبي براي Zoom هاي مختلف نيز به اين شرح است :
زوم 2 و 3 حداكثر نوردهي : 12 ثانيه
زوم 4 تا 6 حداكثر نوردهي 8 ثانيه
زوم 8 تا 10 حداكثر نوردهي 4 ثانيه
زوم 12 حداكثر 3 ثانيه
تركيب استفاده از دوربين هاي ديجيتال SLR كه به وسيله رابط به تلسكوپ متصل شده اند و نماي نزديكي كه تلسكوپ ايجاد ميكند ميتواند تصاوير فوق العاده زيبا و شفافي را برايتان ايجاد كند.
در اين حالت بسته به نوع تلسكوپ و بزرگنمايي حاصل ميتوانيد نوردهي هاي مختلفي را امتحان كنيد. در نظر داشته باشيد در تلسكوپ حركت ظاهري اسمان به سبب بزرگنمايي زياد بسيار سريع تر است و اگر تلسكوپ شما موتور دار نيست نوردهي شما محدود به ثانيه خواهد بود. به طور مثال تلسكوپي با طول كانون 1000 ميليمتر حداكثر ميتواند تا 2 ثانيه نوردهي را بدون موتور ردياب انجام دهد.
در صورت وجود موتور ردياب اين نوردهي در ماه گرفتگي كامل تا چند ده ثانيه امكان افزايش خواهد داشد.
برای فیلم برداری دوربینهای هندی کم کار را بسیار ساده وراحت کرده اند. یک سه پایه برای نگه داشتن دوربین و استفاده از زوم اپتیک دوربین. اگر از زوم دیجیتال استفاده شود ممکن است کیفیت تصویر ماه کمی پایین تر آمده و تصویر مطلوب حاصل نشود. این تنظیمات برای زمان خسوف جزیی توسط دورین به صورت خودکار انجام میشود. در این حالت میتوان نور ورودی را نیز کاهش داد تا سطح ماه نیز در تصویر ثبت شود. زمانی که ماه به صورت کامل گرفت میتوانید نور ورودی دوربین را بیشتر نمایید تا جبران کم نور شده سطح ماه در آن جبران و رنگ قرمز ماه در این حالت روی فیلم ثبت شود.
استفاده از سه پايه براي بر طرف كردن لرزش نيز به شما كمك خواهد كرد تا تصاوير شفاف و زيبايي از اين پديده به تصوير بكشيد.
علاوه بر عكاسي نماي نزديك از ماه گرفتگي ميتوانيد مناظر زميني را نيز همراه با آن ثبت كنيد. استفاده از لنزهاي وايد را براي ثبت زيباتر صحنه هاي زميني نظير مناظر طبيعي - اماكن تاريخي و .... به شما توصيه ميكنيم.
|
|
|
◄ مراحل مختلف ماه گرفتگی در یک فریم عکس . میتوانید با خاصیت عکاسی چند بار نوردهی( Multi Exposure) دوربین های آنالوگ یا دیجیتال و با استفاده از یک سه پایه ثابت تمام مراحل یک ماه گرفتگی را در یک فریم ثبت کنید.در دوربين هاي ديجيتال ميتوان به سادگي تمامي تصاوير ماه گرفتگي در مرال مختلف را ثبت كرد و ان ها را با نرم افزار هاي پردازش تصوير نظير فتوشاپ كنار هم قرار داد. |
|
|
|
◄ نوردهی ممتد در حالت Bاز ماه گرفتگی ساده ترین کار باز گذاشتن دوربین در حالت B و اسقرار دوربین روی یک سه پایه است تا دوربین مراحل مختلف ماه گرفتگی را ثبت کند. فراموش نکنید که اگر در شهر هستید به علت آلودگی نوری موجود در جو عکس شما پر نور و یا حتی ممکن است فیلم شما يا نوردهي شما با دوربين ديجيتال خراب شود. |
|
|
|
◄ ماه گرفتگي و مناظر زميني
يكي ديگر ازسوژ هاي عكاي ميتواند نوردهي از ماه گرفتگي همراه با مناظر زميني باشد. لنزهاي وايد براي اين كار ماسبترند. |
تصاويري ثبت شده خود را براي درج در گالري اين سايت براي ما به نشاني info at Parssky.com ارسال نماييد.