یونس بخشی

روزی روزگای که هنوز آفتاب نبود و زمینی  وجود نداشت، کهکشان های دور در حال شکل گیری بودند. از آنجائیکه این خلقت در گذشته های دور اتفاق افتاده، اخترشناسان اطلاعات زیادی در مورد چگونگی شکل گیری این کهکشان ها ندارند. اما حالا، به کمک دوربین دید دقیق تلسکوپ فضایی هابل و طیف سنج تلسکوپ بسیار بزرگ VLT، اخترشناسان تصویر منحصر به فرد کهکشان های دور را به صورت سه بعدی بدست آوردند و کائنات را در حالتی دیدند که نیم عمر فعلی اش را داشت. با نگریستن به این "تاریخچه" منحصر به فرد کائنات، دانشمندان امیدوار اند تا بتوانند معمای چگونگی شکل گیری کهکشان ها را در فاصله های دور حل کنند.

تلسکوپ فضایی هابل امکان یافتن جزئیات کهکشان ها را می دهد و طیف سنج های (FLAMES/GIRAFFE) تلسکوپ VLT می تواند طیف های مشابه را از فضای بسیار کوچک اجرام پخش شده تهیه کند و در نتیجه راز حرکت گاز ها را در کهکشان های دور حل کنند.

به گفته فرانکو هامر رئیس تیم نامبرده "این ترکیب بی نظیر هابل و تلسکوپ VLT به ما امکان می دهد تا نمونه کهکشان های دور را با چنان دقتی بسازیم که توان محصور کردن آن را داشته باشیم. در واقع (FLAMES/GIRAFFE) حالا به ما امکان میدهد تا حرکت گاز ها را در فاصله های مختلف این اجرام اندازه گیری کنیم. بدین معنی که می توانیم ببینیم گاز ها چگونه حرکت می کنند و یک دید سه بعدی از نیم راه کهکشان ها در کائنات را بدست بیاریم."

این تیم در حال بازسازی تاریخچه حدود یک صد کهکشان دور است که توسط هابل و تلسکوپ بسیار بزرگ VLT رصد شده اند. اولین نتایج در حال بدست آمدن است که درون بینی خوبی را در مورد سه کهکشان فراهم می کنند.

ترکیب چشمان دو برابر دقیق تلسکوپ فضایی هابل و ظرفیت تلسکوپ بسیار بزرگ VLT برای کاوش حرکات گاز در اجرام ریز.

طیف سنج (GIRAFFE) تلسکوپ VLT ، یک منطقه پر از گاز های یونیزه شده یک کهکشان؛ یعنی گاز های بسیار داغ مرکب از اتم ها را که بصورت نوار یک یا چند الکترون اند، آشکار ساخت. به علت حضور ستاره های بسیار داغ و جوان این اتفاق بدیهی و معمول شمرده می شود. آقای ماتیو پوچ تهیه کننده گزارش مربوط به این مطالعات می گوید " هر چند هابل با خیره شدن بیش از 11 روز به یک منطقه هیچ ستاره ای را کشف نکرد! اما معلوم می شود که این کهکشان راز های زیادی را در خود پنهان نموده." مقایسه ها با شبیه سازی های کامپیوتری نشان میدهد که توضیح این مسئله در برخورد دو کهکشان مارپیچی پر از گاز نهفته است. گرمای ناشی از این برخورد یا سقوط، گاز ها را به قدری یونیزه می سازد که به اندازه کافی برای تشکیل ستاره ها داغ می شوند.

اما مطالعه یک کهکشکان دیگر توسط اخترشناسان نتیجه برعکس را نشان داد. در این کهکشان دانشمندان دریافتند که منطقه مرکزی آبی فام در یک صفحه سرخ رنگ تقریبأ پر از گرد، پوشانیده شده است. این نمونه ها نشان میدهند که گاز و ستاره ها با سرعت به طرف درون خواهند چرخید.  این می تواند اولین نمونه از بازسازی یک صفحه کهکشانی بعد از یک برخورد بزرگ باشد. 

بلاخره، اخترشناسان در کهشکان سوم یک ساختار بسیار دراز غیر معمول و  به شدت آبی رنگ؛ یعنی یک میله مرکب از ستاره های جوان و ستاره های سنگین را آشکار ساختند که در کهشکان های نزدیک به ندرت دیده شده اند. مقایسه آن با شبیه سازی های کامپیوتری به اخترشناسان نشان داد که خصوصیات این شئی در اثر یک برخورد یا ادغام دو کهشکان (نا برابر از نظر جرم) به خوبی دوباره تولید شده است.

ترکیب خاص هابل و تلسکوپ VLT  امکان شبیه سازی کهکشان های دور را با جزئیات کامل فراهم نموده و درک ما را نسبت به نقش حیاتی سقوط یا برخورد کهکشان ها برای تشکیل ستاره ها در گذشته دور غنی می سازد. آقای پوچ می گوید " بخاطر اینکه حالا می توانیم حرکت گاز ها را ببینیم می توانیم جرم و مدار کهکشان های اجدادی یا اولیه را با دقت رد یابی کنیم. برای کاوش گذشته کائنات، هابل و تلسکوپ بسیار بزرگ به مثابه یک "میکانیزم واقعی زمان" می باشند.

حالا اخترشناسان تحلیل های خود را بر تمام نمونه های رصد شده کهکشانی گسترش می دهند. گام بعدی مقایسه آنها با کهکشان های نزدیک و کنار هم گذاشتن تکه های یک تصویر از تکامل کهکشان ها طی شش تا هشت میلیارد سال است که تقریبأ نصف عمر کائنات را تشکیل می دهد.