مسعود رضازاده

قمر تیتان بیش از یک میلیارد کیلومتر (759 میلیون مایل) با فاصله دارد اما بیشتر اختر شناسان به تحقیق و پژوهش در مورد تیتان (تغییر و تحولات سطحی آن) بیش از زمین علاقه نشان میدهند.

این مسئله, موضوع دو مذاکره مهم این هفته دراجلاس اتحادیه بین المللی نجوم در ریودوژانیرو- برزیل است

دو پژوهشگر ناسا , راسلی لوپز و رابرت نلسون  از آزمایشگاه پیرانش جت در پاسادنا – کالیفورنیا گزارش دادند که آب و هوا و تغییرات زمین شناسی در تیتان شباهت بسیار زیادی به زمین دارد وتیتان با توجه به اینکه از اقمار زحل میباشد به طور متوسط تنها 100 درجه سانتی گراد (212 درجه ارنهایت) سردتر از قطب جنوب است.             

این دو پژوهشر همچنین گزارش دادند تیتان هم اکنون میزبان فرایند های شیمیایی میباشد که مشابه فضای آغازین پیدایش حیات در زمین است و در واقع این تنها اثری میباشد که برای جستجوی حیات بر روی تیتان ما را امیدوار میکند.

باد, باران , آتشفشان ها , نوع ساختار آن ,دیگر مراحل پیشرفت و همه خصوصیات حجاری مشابه زمین این قمر (علی رغم ظاهر پیچیده و متنوع آن) پس از پژوهش و برسی نهایی آماده و در جلسه ارائه میشود.

دانشمندان فکر میکنند که ترکیبات خارج شده از"cryovolcanoes " (نام نوعی آتشفشان که از آن عناصر با نقطه جوش پایین ویا ترکیباتی مانند آب ، آمونیاک ، دی اکسید کربن ، نیتروژن ، متان و ... خارج میگردد.) در سطح تیتان بجای مواد                      معدنی داغ در واقع مایعی سرد از آب یخ و آمونیاک میباشد!

لوپز همچنان اذعان نمود این قمر باتوجه به شرایط زیست محیطی و دمایش بیش از هر مرجع دیگری در منظومه شمسی به زمین شباهت دارد.

 در ماموریت مشترک کاسینی – هویگنس( NASA/ESA/ASI ) جزییات سطحی بیشتری از تحولات و فرایندهای زمین شناسی این سیاره جوان و همچنین نمایی از دهانه های برخوردی , رشته کوه ها , شن های روان و حتی دریاچه ها برای ما آشکار شد.

دستگاه رادار مدارگرد کاسینی به دانشمندان اجازه داد تا با بکار گیری آن تقربا از یک سوم سطح تیتان تصویر برداری کند آنان با استفاده از امواج رادار تونستند در جو بسیا غلیظ این قمر نفوذ کنند و البته هنوز عوارض سطحی بکری برای پوشش دهی توسط رادار وجود دارد.     

تیتان یکی از اقمار بزرگ منظومه شمسی است که از سیاره عطارد بزرگتر و تقربا هم اندازه مریخ است که از گذشته اختر شناسان را مجذوب خود کرده است. تیتان تنها قمری است که جوی به این ضخامت دارد و  تنها جرم آسمانی بعد از زمین است که در آن ماده بصورت مایع یافت میشود این در حالی است که بر خلاف پراکندگی و کمبود در جنوب تعداد زیادی دریاچه های فعال در عرض های شمالی آن دیده شده است

که گمان میرود از هیدروکربن مایع و همچنین اتان و متان لبریز باشند.

همچنین بر روی این قمر اعجاب انگیز گاز متان همانند آب دارای چرخه تبخیر و بارش ( بصورت برف و باران) بوده و توانایی ظاهر شدن به صورت هر سه حالت ماده یعنی جامد , مایع و گاز را دارد.از طرفی باران متان سبب فرسایش و از بین رفتن کانال ها و فرم دریاچه ها روی سطح تیتان شده و همچنین به محو شدن آثار دهانه های برخوردی ناشی از اصابت سنگ ها ی آسمانی که نسبت به نقاط دیگری مانند ماه و  سیاره عطارد  دارای بیشترین ناهمواری-عمق بیشتر- هستند( و حاوی اطلاعات بیشتری اند) کمک میکند.

تصویر موزاییکی جدید کاسینی که یک دریاچه خشک شده در جنوب تیتان را نشان میدهد.

از امکانات دیگر کاسینی دستگاه طیف سنج نقشه برداری و بصری میباشد که با استفده از ثبت اثر تغییرات پرتو فرو سرخ موفق به کشف منطقه ی به نام  Hotet Regio شد که احتمال میرود زمانی در این منطقه آمونیاک منجمد وجود داشته که بعدها پراکنده گشته یا پوشش آن از بین رفته است.

با توجه به اینکه آمونیاک برای مدت طولانی در فضای آزاد باقی نمی ماند اما مدل به ما نشان میدهد آمونیاک توانایی باقی ماندن در فضای جو تیتان را دارد ! و همچنین برای ماآشکار میکند فرایند دیگری در کار است که آمونیاک را آزاد کرده و به سطح میرساند , از طرفی تصاویر رادارنیز عملکردی شبیه به ساختار آتشفشان های زمینی را در نزدیکی محلی مشکوک به نشت آمونیاک به ما نشان میدهد. به دنبال این مطالب , نلسون گفت : عکس های فرو سرخ جدیدی  هم از این منطقه در  IAU  ارائه شده اما هنوزنیازبه مدارک بیشتری برای اثبات " cryovolcanoes "                        

(نام نوعی آتشفشان که از آن عناصر با نقطه جوش پایین ویا ترکیباتی مانند آب ، آمونیاک ، دی اکسید کربن ، نیتروژن ، متان و ... خارج میگردد.) و نشت آمونیاک از این طریق به سطح سیاره است.

این مسئله که آمونیاک در ارتباط و وابستگی با متان ونیتروژن اصلی ترین عاملان جو تیتان هستند که به دقت فضای آغازین پیدایش حیاط بر روی زمین را تکرار میکنند ذهن دانشمندان را آزاد نمیگذارد.

اما سوال مهم و هیجان انگیز اینست که آیا امروزه مراحل پیشرفت و تغییرات شیمیایی جو تیتان از یک پیش زیست شیمیایی همانند زمین که حیات تحت آن شکل گرفت حمایت میکند؟

امروزه محققان قمر تیتان امیدوارانه با استفاده از کاوشگر کاسینی برای مدت به اندازه لازم طولانی به مشاهده و برسی آن به دنبال یک تغییر در فصل هایش هستند البته لوپز احتمال میدهد که هیدروکربن موجود در آنجا تبخیر گشته زیرا این نیم کره در حال سپری کردن تابستان بوده و تا زمانی که پس از چند سال تغییری در فصل ها ایجاد گردد و تابستان به عرض های شمالی باز گردد شاید همه دریاچه های آنجا تبخیر شوند و این منابع در جنوب به پایان برسند.