پس از انفجار شاتل کلمبیا قدیمی ترین شاتل ناسا , حادثه ای که در آن هفت دانشمند فضانورد جان سپردند. دیگر خبری از این غولهای پرنده نیست. مطالبی را در باره طرح های جدید ناسا در این باره بخوانید.

دوقلوها مشغول کاویدن مریخ اند، کاسینی هر روز نمایی تازه از زحل یا یکی از "ماه" هایش به زمین می فرستد و رازی از این غول حلقه دار برایمان هویدا می کند، "مسنجر"  به فضا پرتاب شده و تا چندی دیگر به عطارد خواهد رسید و از این غزال گریز پای منظومه خورشیدی برایمان خواهد گفت... . از این قبیل خبرها را هر از گاهی شنیده یا خوانده ایم، اما مدتهاست که خبری از "پرواز شاتلها" در میان نیست. شاتلها کجایند؟

میراث دار قربانیان فضا

18 ماه از حادثه تکان دهنده انفجار شاتل "کلمبیا" می گذرد، حادثه ای که در آن هفت دانشمند فضانورد جان سپردند و قدیمی ترین شاتل ناسا، برای همیشه در آسمان جاودانه شد. حالا خواهر این شاتل پیر، "دیسکاوری" در آشیان عظیم خود، دورانی سخت را برای تعمیرات اساسی و مهیا شدن برای بازگشت مجدد به ناوگان فضایی ناسا می گذراند.

"دیسکاوری" هم اکنون همچون ملکه زنبورها در کندوست:  کارکنان با وسایل و تجهیزات پیشرفته مشغول انجام آزمایشهای مختلف بر روی سیستمها و یا سر هم کردن قطعات بخشهای مختلف آن هستند. آنها پیوسته و آرام مشغول کار کردن هستند. حتی گاهی پیش می آید که برای تکمیل کارهای باقی مانده یا انجام کارهای فوق برنامه، گروهی در شب فراخوانده شوند تا کار، از برنامه عقب نیفتد. با این روال و با توجه به اینکه برنامه ها تا کنون به طور مرتب و بر اساس جدول زمانبندی شده پیش رفته است، به نظر می رسد که شاتل برای ابتدای سال جدید میلادی آماده پرتاب شود. در آن هنگام، مخزن "دیسکاوری" لایه عایق جدیدی به همراه خواهد داشت.

وقتی شاتل از خواب طولانی مدت خود بر خواست، به سمت سکوی پرتاب خواهد رفت تا سرانجام در اسفند یا فروردین، پرواز کند و در مدار ایستگاه فضایی قرار گرفته به آن ملحق شود.  این نخستین پرواز شاتلهای ناسا بعد از حادثه بهمن ماه 81 خواهد بود. دیسکاوری پیش از این نیز تجربه اولین پرواز بعد از یک حادثه دردناک فضایی را داشته است. در سال 1367 دو سال و نیم بعد از نخستین سانحه برای شاتل، این فضاپیما بود که دیگر بار پای انسان را به فضا گشود.

هفت سرنشین فضاپیمای "چلنجر" نیز جملگی کشته شدند. علت حادثه آنها اگرچه همچون "کلمبیا" نقص فنی بود، اما تفاوتهایی نیز وجود داشت. "چلنجر" تنها لحظاتی پس از پرتاب و به دلیل اشکال در موشک پیشران اش منفجر شد و کلمبیا، به هنگام بازگشت و پس از پایان ماموریت و به دلیل اینکه مواد زاید خروجی از مخزن، عایق حرارتی را سوراخ کرده بود. با اینحال تحقیقات ناسا اذعان می دارد که در هردوی این موارد، اشکالات مدیریتی در بررسی و بازبینی فضاپیماها، دخیل بوده اند.

شاتل نو نوار

علاوه بر اصلاح در طراحی مخزن، مخزنی که امید می رود از این به بعد موادی را که از خود خارج می کند تشکیل توده های مزاحم را ندهند، میراث دار کلمبیا، 88 حسگر گرمایی و شتابی اضافه نیز به همراه دارد. داده های این حسگرها، پس از پرتاب به مهندسان کمک می کند تا در نقاط بحرانی بالها، جاهایی را که ممکن است در حین پرتاب بر اثر تصادم چیزی با آنها دچار مشکل می شوند، شناسایی کنند.همچنین دوربینهای بیشتری نیز مواظب شاتل خواهند بود. پس، از این به بعد، شاتل را به هنگام پرواز در جهات و زاویه های جدیدی خواهید دید. تعداد بازرسی های پیش از هر پرتاب نیز بیشتر شده است.با این حال تا هفته گذشته تنها پنج مورد از پانزده توصیه الزامی کمیته تحقیق حادثه کلمبیا به اتمام رسیده است. هر چند به نظر می رسد که ناسا ناگزیر است از برخی از این توصیه ها کمی منحرف شود. مثلا یکی از موارد ذکر شده، ارایه راه حل برای زمانی است که سوراخی به بزرگی سوراخ ایجاد شده در بال کلمبیا که منجر به سقوط آن شد، به وجود آید. یافتن پاسخ برای این مشکل ممکن است مدتها به درازا بیانجامد و  بعید است  تا زمان پرواز، ناسا به جواب آن دست یابد.در عوض تلاش آژانس فضایی امریکا بیشتر حول برنامه هایی ست که در مرحله نخست، مانع از اصابت مواد زاید به شاتل شود. گام دوم، شامل برنامه هایی می شود که در صورت بروز این حادثه برای شاتل، می بایست به آنها اتکا کرد: استقرار در ایستگاه فضایی، پرتاب شاتل کمکی برای بازگرداندن سرنشینان شاتل و ... .

ایستگاه، بزرگتر می شود

آشیانه بزرگ "شاتل" حالا خیلی شلوغ است. کارکنانی که در آنجا بسر می برند، با دقت و سرعت بسیار مشغول سر هم کردن اجزا و بخشهای مختلف "دیسکاوری" هستند. با این حال برای آنها هنوز کارهای زیادی باقی مانده است. آنها می بایست بیش از یکصد آزمایش دیگر بر روی سیستمها و دستگاههای مختلف شاتل انجام دهند و درستی کارکرد آنها را بیازمایند. اما کمر کار دیگر شکسته. کار عمده یعنی  سر هم کردن قطعات ریز و درشت هر یک از وسایل شاتل، تقریبا رو به اتمام است.گروهی که هم اکنون مشغول تعمیر و بازسازی "دیسکاوری" هستند می بایست تا قبل از پرواز، "آتلانتیس" را نیز آماده کنند.  یکی از موارد دیگر توصیه های کمیته مذکور، اجازه پرواز به شاتل را تنها هنگامی ممکن می داند که یک شاتل کمکی بر روی زمین آماده پرواز باشد. این بند، به دلیل احتمال بروز اشکال در شاتل که به فضا رفته و به منظور کمک اورژانسی به خدمه آن در نظر گرفته شده است.پرواز بعدی انسان در فضا، نه به خاطر تعمیر هابل خواهد بود و نه برای انجام آزمایشهای فیزیکی و بیولوژیکی. ناسا اساس کار خود را بر تکمیل هر چه سریعتر ایستگاه فضایی بنا نهاده است. این تصمیم، در راستای برنامه ماموریت ماه – مریخ رییس جمهور ایالات متحده است. ناسا تصمیم دارد تجهیزات و امکاناتی بر روی ایستگاه فضایی مستقر کند تا دیگر بدون نیاز به پرواز شاتلها، ساکنین ایستگاه بتوانند عملیات گوناگونی انجام دهند. این در حالی ست که کشورهای شریک در پروژه ایستگاه فضایی، چندی پیش موافقت خود با گسترش فضای مسکونی ایستگاه به اندازه شش فضانورد را اعلام کردند.  اما هنوز برخی جزییات مربوط به ایستگاه مشخص نیست. اینکه سرنوشت سفینه های نجات روسی "سایوز" چه خواهد شد و آنها در کجا قرار خواهند گرفت و یا برنامه های تحقیقاتی بعدی خدمه ایستگاه چه خواهد بود، از آن جمله اند.به هر حال تا حدود 8 ماه دیگر سری جدید ماموریتهای STS آغاز خواهد شد. ماموریتهایی که آثار بسیار درخشانی  در طول مدت خدمت خود برای بشریت به جای گذاشته اند. آنها چند سال دیگر فعالیت خواهند کرد تا در سال 2010 (1389) برای همیشه بازنشسته شوند و احتمالا در موزه ها به یادگار بمانند.