محبوبه عمیدی

 افزایش تعداد زباله‌های فضایی و خطر بالقوه این اجرام برای ماهواره‌ها و فضاپیماها، علاوه بر این‌که به معضل عظیمی برای ادامه مأموریت‌های فضایی تبدیل می‌شود، هزینه انجام آنها را هم سرسام‌آور خواهد کرد.

این پیش‌گویی هیو لوییس، از دانشگاه ساوث‌همپتون انگلستان است که هفته گذشته آن‌را در کنفرانس هواوفضای اروپا در منچستر مطرح کرد. طرح ارائه‌شده توسط او نشان می‌دهد در دهه آینده، تعداد برخوردهای نزدیک میان اجرام فضایی در مدار زمین بیش از 50 درصد افزایش پیدا خواهد کرد و تا سال 2059 /1438 چهار برابر خواهد شد. مقابله با این پدیده، هزینه بسیار‌زیادی را به مأموریت‌های فضایی آینده تحمیل خواهد کرد.

به گزارش نیوساینتیست، از زمان پرتاب ماهواره اسپوتنیک1 توسط اتحاد جماهیر شوروى در سال 1957/1336 تاکنون، سازندگان ماهواره‌ها از مدار زمین به عنوان یک زباله‌دان بزرگ فضایی استفاده کرده‌اند که در آن، می‌توان از قطعات جدا‌شده از موشک‌ها تا ماهواره‌های ازکار افتاده و بقایای فضاپیماهای قدیمی را پیدا کرد. زباله‌های فضایی که تعدادشان رو به افزایش است، خطری جدی برای فضاپیماهای امروزی محسوب می‌شوند و به همین دلیل، بشر ناچار است هزینه گزافی را برای جبران اشتباهات گذشته بپردازد و نه تنها روی افزایش نیافتن تعداد زباله‌های فعلی سرمایه‌گزاری کند، که باید از طریق آژانس‌های فضایی برای کاهش تعداد این اجرام هم تلاش کند.

در سال 2007/1385، ارتش چین تلاش کرد با استفاده از موشک، یک ماهواره هواشناسى از کار افتاده را از میان ببرد؛ در اسفند 1386 نیز ایالات متحده ماهواره جاسوسی ازکارافتاده و به‌قول خودش، خطرناکی را سرنگون کرد و در آغاز سال 2009 / دی ماه 1387 هم یک ماهواره ارتباطى ایریدیوم با یک فضاپیمای قدیمی کاسموس متعلق به روسیه برخورد کرد. این تصادم‌ها باعث شد چندین‌هزار زباله کوچک فضایی به فضاى اطراف زمین اضافه شود.

لوییس نگران افزایش تعداد زباله‌ها و تأثیر آنها بر مدیریت عملیات ماهوارهاى در آینده است. این‌که ناظران این مأموریت‌ها چند بار بیشتر باید نخاله را در مدار ردیابی کنند و آماده عملیات و دور شدن از آنها باشند؟ براى یافتن پاسخ این پرسش‌ها، او به سراغ دادههای یک بانک اطلاعات صنعتى موسوم به Socrates رفت تا ارتباط میان کمیت‌ها نخاله را در طول زمان با تعداد دفعات نزدیک‌شدن این اجرام به فاصله 5 کیلومتری یکدیگر بررسی کند. سپس با استفاده از رشد پیشبینی‌شده در تعداد زباله‌های فضایی طی پنجاه سال آینده، تعداد برخوردهای نزدیک و احتمالی را تخمین زده است.

در حال حاضر 13هزار برخورد نزدیک در هفته در فضا رخ می‌دهد. بر اساس این پیش‌بینی، تعداد برخوردها در سال 2019/1398 حدود 20 هزار و در سال 2059/1438 به بیش از 50 هزار برخورد نزدیک در هفته خواهد رسید. با این حساب اپراتورهای ماهواره‌ای در سال 2059 نسبت به سال 2019 ناچار خواهند بود 5 برابر بیشتر مانورهای پرهیز از برخورد را انجام دهند. لوییس می‌گوید: «این اتفاق ساده‌ای نیست، شما ناچارید ردیابی‌های بیشتری انجام بدهید، تعداد بیشتری از برخوردهای نزدیک را با تردید کنترل کنید و مطمئنا مانورهاى بیشتری را به عهده بگیرید».

هاینر کلینکراد، مدیر دفتر آژانس زباله‌های فضایی در دارمشتات آلمان می‌گوید: «در حال حاضر آژانس فضایی اروپا، «اسا» برخوردهای نزدیک بیشتری را نسبت به ماهواره ERS-2 و فضاپیمای رصدگر زمین انویست گزارش کرده است. آمارهای اعلام شده توسط لوییس واقعا تهدید‌کننده‌اند و فکر می‌کنم اپراتورها باید با استفاده از یک سیستم عملیاتی و ردیابی قوی بتوانند از پس این زباله‌های سرگردان بربیایند».