محمود حاج‌زمان
انتظار می‌رفت که تلسکوپ فضایی کپلر،
ماموریت ناسا برای کشف نخستین سیاره فراخورشیدی زمین‌مانند، یافته‌های خود
از بررسی بیش از 156 هزار ستاره را در ماه ژوئن / خرداد در اختیار عموم
قرار دهد. اما دوشنبه هفته گذشته، یکی از گروه‌های مشاوره‌ای ناسا پیشنهاد
کرد به تیم تحقیاتی اجازه داده شود که اطلاعات 400 جسمی را که گمان می‌رود
نماینده‌های سیاره‌ای مناسبی هستند، تا فوریه 2011 / بهمن 1390 منتشر نکند.
به
گزارش نیچر، هدف از این تصمیم این است که به تیم تحقیقاتی زمان بیشتری
برای بررسی دادهها داده شود، تا آنها بتوانند موارد نامطمئن را کنار
بگذارند و سپس اطلاعات را منتشر کنند. اگر این پیشنهاد مورد موافقت قرار
گیرد، سیاست جدید بیانگر ویرایش اطلاعات بر پایه محتوای علمی آنها، به جای
ویرایش کیفی اطلاعات است. چنین چیزی برای این‌گونه ماموریت‌های ناسا
بی‌سابقه است.
هم‌زمان با نزدیک‌تر شدن ستاره‌شناسان کپلر به کشف احتمالی یک سیاره هم
اندازه زمین، که در ناحیه قابل سکونت یک ستاره در حال گردش است، برخی از
ستاره‌شناسان از اشتراک آزاد اطلاعات دفاع می‌کنند. به اعتقاد آنها، با این
کار می‌توان از مزایای استفاده از افراد بیشتر و ایده‌های آنها برخوردار
شد. با این وجود، ستاره‌شناسان ماموریت کپلر می‌خواهند کنترل بیشتری را بر
روی سیارات احتمالی، که بررسی و تایید آنها ممکن است چندین سال طول بکشد،
داشته باشند. چنین رویکرد بسته‌ای نه تنها افتخار علمی نهایی را تضمین
می‌کند، بلکه امکان کنترل رسانه‌ای شدن اخبار را نیز فراهم می‌کند؛ آن هم
در زمینه‌ای که عذرخواهی کردن کار بسیار سخت و دشواری است.
یافته‌های اشتباه
از زمانی که کپلر در مارس 2009 /
اسفند 1387 به فضا فرستاده شد، این تلسکوپ با خیره شدن به میدانی از
ستارگان در نزدیکی ستاره نسرواقع، به جستجوی کاهش اندک نور ستارگان در اثر
عبور یک سیاره از جلوی آنها پرداخته است. در ماه ژانویه / دی‌ماه گذشته،
تیم تحقیقاتی کپلر خبر کشف پنج سیاره فرازمینی جدید را اعلام کرد. به گفته
ویلیام بروکی، ناظر ارشد ماموریت کپلر در مرکز تحقیقاتی ایمز ناسا، تیم
تحقیقاتی تا هفته گذشته 328 کاندیدای دیگر را پیدا کرده‌اند. اما در حدود
50 درصد این دادهها، یافته‌های اشتباهی است که اجسامی مانند ستارگان
دوتایی با اغتشاش در تصاویر باعث آنها می‌شوند.
بسیاری از پروژه‌های اخترفیزیک، زمان معینی را برای استفاده اختصاصی از
دادهها در اختیار محققان قرار می‌دهند. برای مثال، ستاره‌شناسان مهمان در
تلسکوپ فضایی هابل، اجازه استفاده اختصاصی از داده‌های خود را به مدت یک
سال، پیش از انتشار عمومی آن دارند. اما در ماموریت‌های اکتشافی ناسا مانند
ماموریت کپلر رسم بوده است که داده‌های واسنجی شده، بدون هیچ تاخیری در
اختیار عموم قرار گیرد. البته این سیاست قبلا نیز یک بار برای کپلر تغییر
داده شده بود. دفعه قبل به تیم تحقیقاتی بیش از یک سال وقت داده شد تا برای
حل مشکلاتی که در پردازش اطلاعات به وجود آمده بود، به طور انحصاری از
دادهها استفاده کند.
اما بروکی می‌گوید که باز هم زمان بیشتری نیاز است، زیرا تاخیر در آغاز
ماموریت، به معنای از دست دادن یک فصل از مشاهدات زمینی لازم برای بررسی و
تایید اطلاعات است. وی همچنین نگران انتشار اطلاعات خامی است که رسانه‌ها
بدون اینکه عدم قطعیت آنها را درک کنند، آنها را در بوق و کرنا خواهند کرد.
رازداری بیش از حد
ستاره‌شناسانی که خارج از
ماموریت کپلر به دنبال سیارات فراخورشیدی می‌گردند، نسبت به آنچه که آن را
رویکرد بیش از حد محتاطانه می‌خوانند، انتقاد می‌کنند. اسکات گاودی،
ستاره‌شناس دانشگاه ایالتی اوهایو می‌گوید: «ستاره‌شناسان خارج از ماموریت
می‌توانند به تیم تحقیقاتی کپلر کمک کنند. آنها به تنهایی قادر نیستند تمام
این سیارات احتمالی را بررسی و تایید کنند. به نظر من تیم کپلر بیش از حد
محافظه‌کار است و این به علم صدمه می‌زند.»
مالکوم فریدلند، از دانشمندان پروژه فضاپیمای کوروت (COROT) آژانس فضایی
اروپا، اسا، می‌گوید: «تیم کپلر نباید خیلی نگران رقیبانی باشند که از
داده‌های آنها استفاده می‌کنند و ممکن است قبل از آنها موفق به کشف سیارات
فرازمینی شوند.»
فضاپیمای کوروت، ماموریتی فرانسوی برای جستجوی سیارات فرازمینی است، اما
تلسکوپ 30 سانتی‌متری آن کوچک‌تر از تلسکوپ 95 سانتی‌متری کپلر است.
فریدلند می‌گوید تیم کوروت به هیچ وجه برنامه‌ای برای استفاده از اطلاعات
منتشر شده توسط کپلر ندارند، زیرا آنها به شدت مشغول بررسی و تایید چند صد
سیاره احتمالی پروژه خود هستند.
پروژه کوروت نیز سیاستی مشابه طرح فعلی کپلر دارد، آنها به مدت یک سال
اطلاعات را به صورت انحصاری استفاده می‌کنند. اما فریدلند که جزو دانشمندان
پروژه آینده کشف سیارات اسا، PLATO، نیز هست، قصد دارد تا دفعه بعد کارها
را به صورت متفاوتی انجام دهد. سیاست ماموریت آینده، انتشار فوری دادهها
است. وی می‌گوید: «با این کار شما یک گروه بزرگ‌تر و نیروی کار بیشتری را
به رایگان در اختیار خواهید داشت. واضح است که هر چقدر افراد بیشتری را
درگیر کنید، پشتیبانی بیشتری را به دست می‌آورید.»