محمد رحیمی

شش نفر، از جمله سه روس، دو اروپایی و یک چینی، پذیرفته اند تا برای عملی شدن پروژه ای که هدفش شبیه سازی ماموریت به مریخ است ، در چنین شرایطی قرار بگیرند.این پروژه که مطالعات" مریخ پانصد" نام دارد از روز پنج شنبه  13 خرداد در یک مرکز پزشکی در مسکو آغاز به کار می کند.

پژوهشگران می گویند این پروژه به آنها کمک خواهد کرد تا دریابند چگونه بشر قادر خواهد بود تا سفرهایی طولانی در دنیایی دیگر داشته باشد.تلاش شده تا این پروژه تا حد امکان به صورت واقعی طراحی شود حتی اگر نتوان بعضی از شرایط مانند قرارگرفتن در بی وزنی را در زمین بازسازی کرد.دکتر مارتین زیل از آژانس فضایی اروپایی می گوید:" به عنوان مثال شرکت کنندگان دراین پروژه باید بتوانند با محدودیت مواد قابل مصرف کنار بیایند."به گفته دکتر زیل، این بدین معناست که در ابتدای ماموریت همه چیز برای شرکت کنندگان وجود دارد، اما همانند یک ماموریت واقعی در ادامه این پروژه، منابع تازه ای در اختیار شرکت کنندگان قرار نمی گیرد."این سفینه در موسسه مطالعات بیولوژیکی مسکو قرار دارد و شامل مجموعه ای از اتاقک ها استوانه ای شکل فلزی است که به یکدیگر ارتباط دارند. کل فضای داخلی این محل، 550 متر مربع است.چهار اتاقک از این اتاقک های استوانه ای شکل به زندگی و کار این افراد در طول این ماموریت اختصاص داده شده است. برای این که شرایط داخلی این استوانه ها بیشتر شبیه خانه ها شود، فضای داخلی آن را با چوب تزئین کرده اند.

پنجمین اتاقک همانند سیاره مریخ شبیه سازی شده و شامل اتاقی است که کف آن با شن و ماسه پوشیده شده است.برطبق برنامه ریزی های انجام شده ، قرار است در نیمه این ماموریت سه نفراز خدمه این فضا پیما درحالی که لباس های سنگین فضانوردی به تن دارند بر سطح این اتاق که همانند مریخ شبیه سازی شده، راهپیمایی کنند.فرماندهی این سفینه فضایی بر عهده آلکسی سیتیف، مهندس دریانورد 38 ساله و یکی از مربیان فضانوردان است. سوخرب کامولوف و الکساندر اسمولییوسکی دو تن دیگر از سرنشینان روس این سفینه از تجربه پزشکی برخوردار هستند، دو اروپایی این گروه، دیه گو اربینا و رومین چارلز هستند و تنها شهروند چینی این گروه که جوانترین عضو این گروه است در زمینه آموزش فضانورد فعالیت دارد.دیه گو اربیناو، می گوید انگیزه اش از شرکت در این پروژه به علاقه اش برای شرکت در تحقیقات فضایی مربوط می شود.از جمله تحقیقات علمی که قرار است در طول این پروژه انجام شود می توان به بررسی تاثیر انزوا بر جنبه های مختلف روانشناسی همانند استرس، سطح هورمون ، وضعیت خواب و رژیم غذایی افراد شرکت کننده در این پروژه اشاره کرد.دکتر برنا ون بارس ، از مرکز پزشکی دانشگاه فری در آمستردام هلند یکی از محققان ارشد بر روی این پروژه است.به گفته خانم ون بارس این تیم تحقیقاتی امیدوار است که یافته های این پروژه بتواند کاربردهایی در زمین داشته باشد.

او همچنین می افزاید:" امیدواریم که این تحقیقات به ما کمک کند تا بتوانیم از بعضی از گروه ها نظیر افراد مسنی که در خانه هایشان به تنهایی زندگی می کنند ، درک بهتری داشته باشیم."در حالی که خدمه این سفینه فضایی در طول این پروژه محیط اطرافشان را بررسی خواهند کرد، تا دریابند چه نوع از باکتری ها را می توان در محیط بسته پرورش داد، خود سفینه هم مورد تحقیق و بررسی دقیق محققان قرار خواهدگرفت.تمامی نتایج بررسی ها باید از طریق ای میل به مرکز کنترل فرستاده شود. بین ارسال و دریافت پیام های ارسالی یک فاصله طولانی وجود دارد. دلیل این فاصله زمانی این است که ارسال پیام از زمین به مریخ و بالعکس با یک فاصله بیست دقیقه ای صورت می گیرد.

دکتر مارتین زیل، از آژانس فضایی اروپا در این باره می گوید:" همه چیز در این پروژه از طریق معاینه از راه دور انجام می شود و خدمه این سفینه از طریق اندازه گیری از راه دور اطلاعات را دریافت می کنند."پیش از این دو تحقیق کوچکتر که یکی به مدت 12 روز و دیگری 105 روز به طول انجامید، در این زمینه صورت گرفته است.آژانس های فضایی از سیاره مریخ به عنوان مقصد نهایی برای اکتشافات بشر نام می برند. بهرحال به دلیل در اختیار نداشتن تکنولوژی کافی احتمالا تکمیل چنین تلاش هایی برای سالها ادامه خواهد داشت.

مریخ 500 چیست؟

در سال 1963 سرگی کارلیف موسسه ی زیست پزشکی را در شوروی بنا نهاد. بعد ها و در سال 1971 اولین مدل برنامه ی سفر به مریخ در این موسسه شبیه سازی شد. می توان گفت که بهترین روش برای پردازش سفر های فضایی، شبیه سازی آن ها روی زمین است. این شبیه سازی می تواند از همه نظر ( سیستم های ارتباطاتی، مکانیزم فضاپیما، روانشناسی فضانوردان و غیره) مد نظر قرار بگیرد.

همواره سفرهای بین سیاره ای تفاوت هایی با سفر های روی مدار زمین دارند. یکی از تفاوت ها این است که در سفر های بین سیاره ای فضانورد نمی تواند از فضاپیما خارج شود. تفاوت دیگر آن است که دور شدن از زمین در سفر های بین سیاره ای سبب تاخیر در انتقال سیگنال های رادیویی می شود. این امر موجب می شود تا ارتباطات با مرکز کنترل با مشکل روبه رو شود.

هم اکنون چندین شرکت هوافضای روسیه (از جمله کمپانی انرژی و مرکز آماده سازی فضانوردان "گاگارین") با همکاری سازمان فضایی اروپا و آژانس فضایی آلمان و همچنین کانادا در حال کار روی پروژه ی Mars-500  هستند. در این پروژه برخی شرایط انجام ماموریت روی سطح مریخ شبیه سازی می شود. این آزمایش ها در چند قسمت (ماژول) انجام می شود. در قسمت اول امکانات لازم برای زندگی (مانند آشپزخانه) وجود دارد و این قسمت شامل 6 اتاق است. قسمت دوم شامل تجهیزاتی نظیر گرم کن و سرد کن است. در قسمت سوم ادوات کامل پزشکی و دندان پزشکی قرار دارند.  قسمت چهارم را وسیله ی فرود تشکیل می دهد. ترکیب بندی ماژول ها با موافقت کمپانی روسی انرژی انجام شد.

یکی دیگر از هدف های اصلی این پروژه آگاه شدن از سلامت و سطح زندگی فضانوردان در طول سفر های فضایی است. سیستم تهویه در این پروژه به گونه ای است که در ابتدا هوا ازماژول کشیده می شود و ضایعات آن از بین می رود و سپس آن را به وسیله ی اکسیژن اشباع می کنند.

مدیر فنی این پروژه یوگنی پاولیوچ دیومینا تاکید کرد که افراد شرکت کننده در این پروژه شرایطی مانند یک سفر فضایی را خواهند گذراند.

صبا اکبری