مجید جویا

ناسا خود را آماده می‌کند تا طی 2 سال آینده، مجموعه‌ای از فضاپیما‌ها، مدارگردهای سیاره‌ای و کاوشگرها و سطح‌نوردهای اکتشافی را به فضا بفرستد و از این‌رو، قصد دارد این دوران را با نام «سال منظومه شمسی» جشن بگیرد. این بازه زمانی 23 ماه به طول می‌انجامد که به اندازه یک سال مریخی است و علت این نام گذاری نیز همین است.

سازمان فضایی ایالات متحده، در هر بازه زمانی ده‌ها ماموریت فضایی را در دست اجرا دارد و دانشمندان نیز همواره در حال هدایت ماهواره‌ای به یک مدار جدید و یا هدایت آن به خط سیری جدید هستند. ولی به گفته ناسا، در دو سال آینده، تعداد ماموریت‌ها سه برابر حالت عادی خواهد بود. به گفته جیم گرین، مدیر بخش علوم سیاره‌ای ناسا، فعالیت این سازمان در نیمه دوم سال 2011، به اندازه تمام دوران اکتشافات فضایی خواهد بود!

این مجموعه فعالیت‌ها از ماه اکتبر / مهر امسال و حرکت ماهواره EPOXI به سوی دنباله‌داری دیگر آغاز خواهد شد. سپس در ماه نوامبر / آبان، زیست‌شناسان فضایی ماموریتی با نام O/OREOS را آغاز خواهند کرد، ماهواره کوچک به اندازه یک جعبه کفش که برای آزمایش میزان بقای حیات در فضا طراحی شده است. نام این ماهواره مخفف «قرار گرفتن جاندار/ آلی در معرض فشارهای مداری» است و قرار است گروهی از مولکول‌ها و میکروب‌ها را در معرض تشعشعات خورشید و پرتوهای کیهانی قرار دهد و بررسی کند چه بر سرشان می‌آید. دانشمندان در فضای میان‌سیاره‌ای مولکول‌های آلی را یافته‌اند، از همین رو ناسا می‌خواهد که بداند که آنها چگونه دوام آورده‌اند.

و علاوه بر آن، یک چتر کوچک خورشیدی بر روی O/OREOS سوار خواهد شد و در مدار زمین باز می‌شود. این چتر که NanoSail-D نام دارد، گهگاه پرتوهایی از خورشید را به زمین باز خواهد تاباند و به گفته ناسا موجب اولین «شعله‌های فانوس خورشیدی» خواهد شد. ناسا موفقیت‌های عظیمی در ارتباط با ماهواره‌های جانبی (که بر روی یک ماهواره دیگر سوار می‌شوند) داشته که مهم‌ترین آنها LCROSS، توانست وجود مقادیر زیاد آب را در زیر سطح ماه به اثبات برساند.

دیگر نقاط عطف شامل رسیدن تعدادی از فضاپیماهای جدید به سیاره ناهید؛ پرتاب یک کاوشگر خورشیدی به سوی مشتری و ماموریت نقشه‌برداری جدیدی از ماه می‌شوند و تازه این همه کار نیست. گرین می‌گوید: «تاریخ بازه زمانی اکتبر 2010 تا آگوست 2012 را به عنوان دوران طلایی اکتشافات فضایی به یاد خواهد آورد».

در ادامه به بررسی تعدادی از مهم‌ترین این ماموریت‌ها به انتخاب مجله پاپ‌ساینس می‌پردازیم:

EPOXI

دنباله‌دار هارتلی2، در تاریخ 20 اکتبر به نزدیک‌ترین فاصله از زمین می‌رسد و همین، آن‌را به هدف اصلی منجمان آماتور و ماموریت اکتشاف دنباله‌دارها تبدیل کرده است. چهارم نوامبر/ 16 آبان، اپوکسی که از حروف ابتدای عبارت Extrasolar Planet Observation and Characterization Investigation- Deep Impact eXtended Investigation به معنی «کاوشگر رصد و بررسی ویژگی‌های سیارات فراخورشیدی- ادامه تحقیقات دیپ‌ایمپکت» تشکیل شده، خود را به فاصله 700 کیلومتری هسته دنباله‌دار هارتلی2 خواهد رساند و در داخل جو سبزرنگ آن غوطه‌ور خواهد شد.

Akatsuki

کاوشگر آکاتسوکی ژاپن که مدارگرد آب‌وهوایی ناهید نیز نامیده می‌شود، در مداری استوایی بین لایه‌های بالایی اتمسفر این سیاره تا ارتفاع تقریبی 16.5 کیلومتری از سطح آن حرکت خواهد کرد. این مدارگرد بادهای شدید و ابرهای اسیدی سیاره ناهید را بررسی خواهد کرد و ابزارهای علمی آن به دنبال آثار فعالیت‌های آتشفشانی اخیر در این سیاره نیز خواهند گشت. این فضاپیما در تابستان اخیر پرتاب شد و تا ماه دسامبر / آذر به ناهید خواهد رسید.

Dawn

در جولای 2011 / تیر 1390، فضاپیمای داون خود را به مدار سیارک وستا خواهد رساند که دومین جرم سنگین در کمربند سیارکی است. هرچند وستا یک سیاره نیست، اما ویژگی‌های جالب توجهی دارد که شامل مناطق تاریک و روشن قابل تمایزی است که ظاهر ماه (قمر زمین) را تداعی می‌کند. یک سال بعد، داون موتورهای یونی خود را به مقصد سیاره کوتوله سرس روشن خواهد کرد. به گفته مقامات ناسا، این اولین فضاپیمایی خواهد بود که مدار یک جسم آسمانی را به مقصد جسمی دیگر ترک خواهد کرد.

JUNO

این فضاپیمای پوست‌کلفت (!) ماموریت دارد در مورد کمربندهای تشعشعی قدرتمند سیاره مشتری تحقیق کند، و البته نگاهی هم به شفق قطبی آن بیاندازد و هسته سیاره و میدان‌های مغناطیسی آن را نیز بررسی کند. مهندسان جعبه‌ای از تیتانیوم به وزن 227 کیلوگرم طراحی کرده‌اند تا از ابزارهای فضاپیما در برابر تشعشع حفاظت کند. جونو اولین فضاپیمای عازم مشتری خواهد بود که انرژی مصرفی خود را از سلول‌های خودشیدی تامین می‌کند و قرار است در آگوست 2011 / مرداد 1390 پرتاب شود.

Messenger

کاوشگر مسنجر که از سال 2005 به مطالعه سیاره عطارد مشغول است، در نهایت در مارس 2011 / اسفند 1389 وارد مدار آن خواهد شد. «کاوشگر سطح، محیط فضایی، ژئوشیمی و مسافت‌سنجی عطارد» در ابتدا تنها برای بررسی سیاره عطارد طراحی شده بود، اما تاکنون این کاوشگر به دانشمندان کمک کرده تا بر روی قسمت خارجی جو و طوفان‌های مغناطیسی این سیاره نیز تحقیق کنند.

STARDUST-NeXT

در روز والنتاین سال 2012 / بهمن 1390، ناسا دوباره از یک دنباله‌دار بازدید خواهد کرد که پیش از این با آن برخورد هم کرده بود. کاوشگر استارداست ماموریت دارد پس از 7 سال به سراغ دنباله‌دار تمپل1 برود که ناسا پیش از این کاوشگر دیپ‌ایمپکت را در جولای 2005 / تیر 1384 به آن کوباند. استارداست پیش از این با دنباله‌دار وایلد2 نیز برخورد داشته و پس از گردآوری چند نمونه، آن‌ها را در سال 2006 به زمین بازگرداند.

GRAIL

این ماموریت‌های قمری وظیفه دارند با نقشه‌برداری ازمیدان مغناطیسی ماه، به دانشمندان کمک کنند ساختار داخلی تنها قمر زمین را درک کنند. گریل شامل دو فضاپیمای دوقلو خواهد بود که به دنبال هم به دور ماه می‌چرخند و احتمالا در سپتامبر 2011 / شهریور 1390 به فضا پرتاب خواهند شد.

Opportunity

به رغم این‌که مریخ‌نورد اسپیریت (قل اول مریخ‌نورد آپورتونیتی) برای همیشه در شن‌های مریخ به دام افتاده؛ اما مریخ‌نورد آپورتونیتی (که بعضی آن‌را فرصت ترجمه کرده‌اند) پس از گذشت 6 سال از فرود بر روی خاک سرخ این سیاره، هنوز در حال گشت زدن است. سفر کنونی این مریخ‌نورد، آن را به لبه دهانه آتشفشانی Endeavour می‌رساند که البته به اندازه یک رقابت ماراتن طول خواهد کشید! به گفته ناسا، این مریخ‌نورد تقریبا در میانه سال 2012 / تابستان 1391 به کناره‌های آتشفشان خواهد رسید و این، شاهکاری برجسته برای مریخ‌نوردی است که در طراحی اولیه‌اش قرار بود فقط 90 روز دوام بیاورد و حداکثر 1 کیلومتر جابجا شود.

 CURIOSITY

ولی مهم‌ترین این ماموریت‌ها، مریخ‌نورد نسل بعدی ناسا با نام کیوریاسیتی (کنجکاوی) است که منبع انرژی هسته‌ای دارد، از یک بازوی روباتی دو متری مجهز به یک مته بهره می برد و وظیفه دارد به دنبال نشانه‌های حیات بگردد. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، این مریخ‌نورد در آگوست 2012 / مرداد 1391 به مریخ خواهد رسید. مهندسان امیدوارند این ماشین کنجکاو هم به اندازه پیشینیانش شجاع و مقاوم باشد تا دانشمندان ناسا بتوانند برای سال‌ها مشغول کار با آن باشند؛ یعنی مدت‌ها بعد از پایان سال منظومه شمسی ناسا!