ابوالفضل کریمی
نقطه‌ای بسیار کوچک و محو در یکی از تصاویر ارسالی تلسکوپ فضایی هابل به عنوان دورترین کهکشان شناخته‌شده در جهان معرفی شد. این مجموعه ستاره‌ای آن‌قدر دور هستند که نور آن بعد از 13 میلیارد سال به زمین رسیده است.
به گزارش بی‌بی‌سی، اخترشناسان از مجموعه وی.ال.تی رصدخانه جنوبی اروپا واقع در شیلی استفاده کردند تا با بررسی دقیق‌تر مشاهدات هابل و انجام اندازه‌گیری‌های بسیار دقیق، این کهکشان را کشف کنند. آن‌ها در مقاله خود که در نشریه نیچر منتشر شده، گفته‌اند: «ما در حال دیدن کهکشانی هستیم که فقط 600 میلیون سال بعد از انفجار بزرگ به وجود آمده است».
دکتر مت لهنترت از رصدخانه پاریس در این باره گفت: «ما هنوز در مورد این کهکشان چیز زیادی نمی‌دانیم. اما به نظر می‌رسد که بسیار کوچک‌تر از کهکشان راه‌شیری باشد و به همین دلیل رصد این کهکشان با دشواری‌های زیادی همراه است.»
دانشمندان به تحقیق در این فاصله‌های بسیار دور فوق‌العاده علاقه دارند؛ چرا که می‌توانند چگونگی تکامل جهان اولیه را بررسی کنند و توضیح دهند که چرا جهان اکنون به این شکل درآمده است. در حقیقت آن‌ها می‌خواهند به شواهد بیشتری در مورد اولین جمعیت از ستارگان جهان دست پیدا کنند. این ستارگان غول‌پیکر از گازهای خالص هیدروژن و هلیوم که در جهان پراکنده شده بودند به وجود آمدند و علی‌رغم درخشندگی بسیار زیاد، عمر کوتاهی داشتند و اولین عناصر سنگین را به وجود آوردند.
کهکشان جدید در دسته UDFy-38135539 طبقه‌بندی شده و در تصویر فراژرف هابل که از صورت فلکی کوره تهیه شده بود، (نمای کامل تصویر فراژرف را بالای همین پاراگراف مشاهده میکنید) شناخته شده است. تصویر فراژرف هابل که در پاییز و زمستان 1382 تهیه شد، بیش از سیزده‌هزار کهکشان دور و نزدیک را در محدوده‌ای بسیار کوچک از آسمان (به ابعاد یک‌دهم قطر ماه بدر) آشکار کرد و برای تهیه آن، تلسکوپ فضایی هابل 1 میلیون ثانیه به این نقطه از فضا خیره ماند.
(برای مشاهده فیلم موقعیت تصویر فراژرف هابل در آسمان، اینجا را کلیک کنید یا منتظر بمانید فیلم زیر بارگزاری شود)
به عنوان یک منبع نوری، این کهکشان به سختی در تصویر هابل نمایان بود. اخترشناسان با استفاده از اطلاعات تصویر فراژرف هابل تخمین زده بودند که این کهکشان باید در فاصله بسیار دوری از زمین قرار داشته باشد؛ به همین دلیل اندازه‌گیری‌های دقیقی با استفاده از تلکسوپ 8.5 متری Yepun مجموعن تلسکوپ بسیار بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا، وی.ال.تی (واقع در کوه‌های پارانال واقع در صحرای آتاکامای شیلی) انجام دادند تا فاصله دقیق این کهکشان را از زمین حدود 13 میلیارد و 100 میلیون سال‌نوری تعیین کنند.
برای تعیین فاصله، دانشمندان از قانون هابل و اثر دوپل استفاده کردند. هشتاد سال پیش، ادوین هابل، اخترشناس آمریکایی متوجه شد که کهکشان‌ها در حال دورشدن از یکدیگر هستند و هرچه فاصله آن‌ها بیشتر باشد، سرعت دورشدنشان نیز بیشتر است. اما هرچه سرعت دورشدن جسمی نورانی از ما بیشتر باشد، پرتوهای رسیده از آن به زمین کشیده‌تر می‌شوند و طول‌موج آن‌ها افزایش می‌یابد. این اثر شبیه به تغییر صدای آژیر آمبولانسی است که به سرعت از کنار شما عبور می‌کند. وقتی آمبولانس در حال نزدیک شدن است، صدای آژیر آن زیرتر و وقتی در حال دورشدن است، صدای آژیر آن بم‌تر می‌شود. با اندازه‌گیری افزایش طول‌موج که «انتقال‌به‌سرخ» خوانده می‌شود، دانشمندان توانستند سرعت دورشدن کهکشان و درنتیجه، فاصله‌اش را از زمین بدست آورند.
دکتر اندی بانکر از دانشگاه آکسفورد، همکاری یکی از گروه‌های تحلیل اطلاعات هابل است که برای اولین بار موفق به شناسایی این کهکشان شد. او در این باره گفت: «این ستاره‌ها و کهکشان‌ها در فاصله بسیار دوری نسبت به ما قرار دارند. ما در مورد نورهایی صحبت می‌کنیم که بسیار جزئی هستند و شما فقط با استفاده از اندازه‌گیری‌های دقیق می‌توانید آن‌ها را شناسایی کنید.»
توضیح فیلم: نمای 3بعدی اجرامی تصویر فراژرف هابل در این فیلم مشخص شده است.
نظریاتی وجود دارند که ادعا می‌کنند جهان کاملا شفاف نیست. بخش مهمی از آن توسط ابرهای هیدروژنی پر شده که نورهای فرابنفش تولیدشده از کهکشان‌های جوان را جذب می‌کنند. بنابراین فقط زمانی که این کهکشان‌ها گازهای طبیعی اطراف خود را یونیزه می‌کنند، پرتوهای آن‌ها اجازه انتشار در جهان را پیدا می‌کند.
مشکل بزرگ بر سر راه شناسایی UDFy-38135539هم این بود که نور آن به اندازه کافی قدرتمند نبود تا بتواند از میان ابرهای هیدروژنی راه خود را به دیگر نقاط جهان باز کند. این بدان معناست که هنوز هم باید کهکشان‌های کوچک‌تر یا دورتری باشند که در تصاویر هابل دیده نشده‌اند.