یونس بخشی

سفینه فضایی کاسینی که مدتی به حال رکود رفته بود و چندی پیش فعالیت های خود را از سر گرفته در تلاش های اخیر خود یک اتموسفر بسیار نازک بنام فراسپهر (جو خارجی) را بدور رها قمر یخی زحل کشف نمود که از اکسیژن و دی اکسید کربن ترکیب شده است. این اولین باری است که یک سفینه فضایی بصورت مستقیم مولکول های اکسیژن را در یک اتموسفر هر چند رقیق بدور یک دنیای دیگر غیر از زمین کشف می کند. بر اساس تخمین ها چگالی اکسیژن در سطح رها حدود 5 تریلیون بار کمتر از اکسیژن موجود در اتموسفر زمین است. اما نتایج تازه نشان میدهد که تجزیه این عناصر در سطح رها میتواند در تعیین میزان فراوانی مولکول های اکسیژن نقش داشته باشد که در نتیجه چگالی سطح آن تقریبأ 100 مرتبه بیشتر از جو خارجی ماه زمین یا سیاره عطارد است. ترکیب اکسیژن و دی اکسید کربن حتمأ در نتیجه فعل و انفعالات پیچیده شیمیایی در سطح اکثر اجرام یخی در عالم بوجود می آید.



بن تولیس از دانشمندان تیم کاسینی در موسسه تحقیقاتی جنوب شرق سانتیاگو می گوید: "نتایج تازه نشان میدهد که فعل و انفعالات پیچیده شیمیایی با مشارکت اکسیژن میتواند در سراسر منظومه شمسی و یا حتی گوشه های دیگری از عالم یک امر کاملأ معمولی باشد. این گونه فعالیتی شیمیایی میتواند پیش شرط یا شرایط لازم برای حیات باشد. تمامی شواهد بدست آمده از سفینه فضایی کاسینی نشان میدهد که رها بسیار سرد و خالی از آب مایع است که برای گونه های حیاتی که ما می شناسیم امر ضروری شمرده میشود".
انتشار اکسیژن از طریق پرتو افکنی سطح میتواند به ایجاد شرایطی کمک کند که برای شکل گیری حیات در یک قمر یخی دیگری که آب مایع زیر سطح آن وجود دارد. اگر اکسیژن و دی اکسید کربن از سطح یک قمر به گونه ی به اقیانوس های زیر سطح آن نفود کند، در آنصورت محیط مناسب و مهمان نوازی را برای ترکیبات پیچیده تر فراهم می سازد و در نتیجه حیات شکل میگیرد. دانشمندان علاقمند هستند تا بدانند آیا شکل گیری حیات در اقمار یخی با یک اقیانوس امکان پذیر است، هر چند تا هنوز نشانه های از حیات در این گونه اقمار کشف نشده. 

اتموسفر رقیق همراه با اکسیژن و دی اکسید کربن در قمر رها دومین قمر بزرگ زحل این دنیای یخی را در جایگاه ویژه در این منظومه کوچک قرار داده. تیتان یک اتموسفر غلیظ و انبوه متشکل از نیتروژن – متان و اندکی دی اکسید کربن و اکسیژن دارد.


سفینه فضایی کاسینی

به گفته لیندا سپیلکر- دانشمند پروژه کاسینی ناسا " به نظر میرسد رها نسبت به تصورات گذشته ما بسیار جالب و مهم شده. یافته های کاسینی تنوع سرشاری را در اقمار زحل مشخص ساخته و نشانه هایی را در مورد چگونگی شکل گیری و تکامل آنها به ما میرساند.   
 
سفینه فضایی گالیه


اخترشناسان در گذشته هم بر اساس رصد های سفینه فضایی گالیله و هابل حدس میزدند که رها یک اتموسفر رقیق مرکب از اکسیژن و دی اکسید کربن دارد. از سوی دیگر رصد های کاسینی نشان داد که اکسیژن در نتیجه بمباران اشعه فرابنفش خورشید از سطح حلقه یخی زحل فرار میکند. اما کاسینی با پرواز نزدیک به فاصله 101 کیلومتر از کنار رها توانست بصورت مستقیم حضور اکسیژن و دی اکسید کربن را در جو بیرونی این قمر یخی کشف کند.