یونس بخشی

پلوتو بار اول در سال 1930 توسط جوانی بنام کلاید تومبا کشف شد و به مدت 76 سال به عنوان دورترین سیاره منظومه شمسی شناخته میشد. اما در سال 2006 میلادی یک تصمیم اتحادیه بین المللی اخترشناسی سرنوشت پلوتو را برای همیش تغییر داد و لقب سیاره را از او گرفت. در نشست اتحادیه بین المللی اخترشناسی مایک برون اخترشناسی که به قاتل سیاره مشهور شد، پیشنهاد نمود تا جایگاه پلوتو از گروه سیارات به گروه دیگری از ساکنین منظومه شمسی بنام "سیارات کوتوله" تعدیل شود. سیارات کوتوله در واقع اجرامی اند که نه سیاره شمرده می شوند و نه سیارک. سیارات کوتوله (کوچک) نمی توانند با نیروی گرانشی خود به طور کامل مسیر گردش خود بدور خورشید را پاک کنند و در نتیجه جایگاه یا مقام سیاره بودن را بطور کامل از دست می دهند. تصور کنید بعد از این اتفاق چه تغییراتی باید در کتب درسی صورت می گرفت و با ایجاد تصویر جدید از پلوتو تصور انسان ها را باید کاملأ تغییر داد. این تصمیم خیلی ها را در میان جوامع علمی و غیر علمی جهان ناراحت ساخت. مردم می گفتند، پلوتو همیشه یک سیاره بوده و یک سیاره خواهد ماند. کودکان زیادی برای حمایت از پلوتو بر روی بوم های نقاشی نوشتند " پلوتو را نجات دهید"، زیرا خواهان تنزل جایگاه پلوتو فقط بر اساس یک تصمیم که خیلی مورد اعتراض هم بود، نبودند.
اما به هر صورت رفتار پلوتو نشان میدهد که دیگر یک سیاره نیست.
شاید یک دنباله دار باشد...
اما این ادعا میتواند پیش از وقت باشد.

اکتشافات اخیر یک تیم اخترشناسی انگلستان به وجود مونو اکسید کربن در اتموسفر پلوتو اشاره میکند. هرچند پلوتو از گذشته های خیلی دور اتموسفر داشته، اما اخترشناسان فقط از سال 1988 به اینسو از وجود آن باخبر شدند. در ابتدا فکر می کردند که ضخامت این اتموسفر حدود 100 کیلومتر باشد، اما بعد ها تخمین زده شد که ضخامت این اتموسفر حدود 1500 کیلومتر است و بیشتر از گاز متان و نیتروژن ساخته شده. وقتی پلوتو طی 248 سال در مدار بسیار کشیده یا بیضی شکل خود به خورشید نزدیک می شود، این گاز ها از سطح بیشتر به سمت بالا کشیده می شود و زمانی که دوباره از خورشید دور می شود، گاز ها دوباره بسیار سرد می شوند و به سطح نزدیکتر قرار می گیرند. یافته های جدید تیم تحقیقاتی دانشگاه سنت اندریوز با استفاده از تلسکوپ عظیم جیمز کلارک مکس ویل در هاوایی، حتی اتموسفر ضخیم تری از جنس منو اکسید کربن  را نشان داده که تا بیش از 3000 کیلومتر گسترش دارد و تقریبأ به نیم فاصله پلوتو از قمرش کارن میرسد.

تصویر هنری از اتموسفر عظیم پلوتو که از جنس مونو اکسید کربن است.

امکان دارد که این اتموسفر حتی به بیرون از خود اتموسفر کشیده شود، بخصوص بعد از سالهای 1989 یعنی زمانی که پلوتو در نزدیکترین فاصله اش به خورشید قرار داشت. گرم شدن سطح پلوتو در اثر تابش های خورشید باعث میشود تا این گاز ها به بیرون فرار کنند و پلوتو هم نسبت به هر جرم آسمانی دیگر در نظر ما مطلوب و گوارا به نظر برسد. ( البته اصطلاح گرم شدن فقط از نظر علمی در اینجا به کار رفته، زیرا شما میدانید که حرارت در سطح پلوتو حدود منفی 240 (240-) سانتی گراد است) این بررسی ها با رصد های تلسکوپ فضایی هابل همزمان بوده و هابل طی چهار سال رصد پیگیر توانست، شکل های تاریک و روشنی را در سطح پلوتو کشف نماید. به نظر میرسد که شکل های روشن در اثر گرم شدن مناطق یخ زده بوجود آمده و باعث شده تا مواد سبک تر سطح آشکار گردد.    
دکتر جان گریفز رئیس تیم تحقیقاتی می گوید: دیدن این گونه تغییرات اقلیمی در یک سیاره دیگر خیلی شگفت انگیز است. این اتموسفر سرد که بیشتر در اثر گرمای خورشید رانده شده، میتواند نشانه های بسیار خوبی را در مورد کاربرد فیزیک بنیادی به ما نشان دهد و به عنوان یک آزمایشگاه زنده در درک بهتر اتموسفر زمین بکار رود."



اطلاعات بدست آمده از بررسی ها. طیف مونواکسید کربن در سطح پلوتو به رنگ سرخ نشان داده شده. سیگنال های اطراف آن اختلالات تصادفی اند. درخشندگی سیگنال (در محور عمودی) بر اساس واحد درجه نشان داده شده که با اتموسفر منبع برابر می باشد. این دما کمتر از 50 درجه صفر مطلق (50 کلوین) است که برای اتموسفر پلوتو تخمین زده شده، زیرا پلوتو فقط یک بخش بسیار کوچکی از آسمان را در زمان رصد یک تلسکوپ اشغال میکند.

در واقع مونو اکسید کربن میتواند به عنوان کلید اساسی به ما بفهماند که چرا پلوتو هنوز اتموسفر دارد. برخلاف، متان که یک گاز گلخانه ای است، مونو اکسید کربن به مثابه یک سرد کننده عمل میکند و میتواند اتموسفر شکننده پلوتو را در برابر گرم شدن زیاد حفظ نموده و از فرار کلی آن به فضا جلوگیری کند! چندین ده هه و سده زمان لازم است تا پلوتو یک دور کامل خود را بدور خورشید تکمیل کند و توازن میان این دو نوع گاز در اتموسفر پلوتو باید بی نهایت دقیق باشد.  
مدار بسیار کشیده شده پلوتو
پس پلوتو دارای یک اتموسفر بسیار عظیمی گازی است که با نزدیک شدن اش به خورشید این گاز ها ذوب و به بیرون انداخته می شوند. اما یک پدیده عجیب دیگر نیز در پلوتو دیده شده که در هیچ سیاره ای وجود ندارد: پلوتو می تواند یک دم یا دنباله داشته باشد.
این نتیجه گیری حاصل تحقیقات خوب بررسی شده دانشگاه سنت اندریوز می باشد. عناصر دیگری که در رصد ها و تحقیقات مشاهده شده، انتقال به سرخ بسیار ناچیزی را در رد پای مونو اکسید کربن نشان میدهد و پلوتو به روش غیر معمولی از ما در حال دور شدن است. امکان دارد که این پدیده در اثر لایه های بالایی اتموسفر پلوتو؛ جایی که مونو اکسید کربن قرار دارد صورت می گیرد و باد خورشید این گاز را به بیرون پف میکند و در نتیجه دنباله یا دمی برای پلوتو به وجود می آید.
البته کمی عجیب به نظر میرسد، زیرا به جز دنباله دار ها هیچ جرم آسمانی دیگر دنباله یا دمی از انتشار گاز ها ندارد.
خوب صرفنظر از اینکه پلوتو چی است یا نیست و به چه نامی یاد میشود یا باید یاد شود، ولی نمی توان انکار کرد که این سر زمین بسیار عجیب و شگفت انگیز بوده و شایسته توجه و بررسی بیشتر است. ( با رسیدن سفینه فضایی افق های جدید در سال 2015 به نزدیک پلوتو، خیلی از اسرار پنهان این سرزمین آشکار می شود و جالبتر از همه که برای اولین بار تصاویر بسیار دقیق و خوبی از پلوتو خواهیم داشت).