مجید جویا: دهانه آتشفشانی گیل، ناحیه‌ای به پهنای 150 کیلومتر است که به نام یک بانکدار و منجم آماتور استرالیایی نام نهاده شده و به نظر می‌رسد که مناسب‌ترین مقصد برای فرود فضاپیمای بعدی باشد که قرار است بر روی مریخ فرود بیاید. این محل فرود پیشنهادی شامل قله‌ای به ارتفاع 5 کیلومتر از رسوبات باستانی است که شاید روزگاری در آب غرق بود. برای مشاهده عکس بزرگ، اینجا را کلیک کنید.
به گزارش نیچر، این محل در ماه گذشته و بعد از رتبه‌بندی محرمانه‌ای از 4 محل پیشنهادی برای فرود که توسط محققین همکار پروژه آزمایشگاه علمی مریخ در ناسا انجام شد، در صدر این فهرست قرار گرفت. این یک آزمایشگاه متحرک 900 کیلوگرمی که کیوریاسیتی (به معنی کنجکاوی) نامیده شده، قرار است در اواخر پاییز امسال به فضا پرتاب شود.
تایید دهانه گیل از سوی دانشمندان به این معنی نیست که این دهانه حتما توسط ناسا انتخاب خواهد شد. منطقه دیگری که دهانه ابرزوالده نام دارد، شامل دلتای یک رود مریخی است و (شاید) شواهد مدفون‌شده‌ای از مواد آلی در رسوبات بستر دریاچه‌ای که رود به آن می‌ریخته، پیدا شود. این منطقه با اختلاف آرای اندکی در مقام دوم قرار گرفت. از دو منطقه دیگر، یکی ماورث والیس است که اطلاعات معدنی پیچیده‌ای را از طولانی‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه سنگ‌ها در بین این چهار منطقه در خود جای داده و دیگری دهانه هولدن است که در بستر دریاچه قدیمی قرار دارد.
قرار بود مدیران ناسا، تصمیم نهایی را در هفته گذشته و طی بیانیه‌ای رسمی اعلام کنند؛ اما چنین اتفاقی نیفتاد و تصمیمی که می‌توالند نقطه پایانی بر پیچیده‌ترین فرایند انتخاب محل فرود یک مریخ‌نورد تاکنون باشد، هنوز اخذ نشده است. این چهار نقطه از بین ده‌ها محل احتمالی فرود برگزیده شدند؛ آن‌هم در پنجمین و آخرین مرحله انتخاب سایت که در ماه گذشته انجام شد و مهندسان به دانشمندان گفتند که می‌توانند مریخ‌نورد کیوریاسیتی را در هر یک از این چهار نقطه، بدون دردسر فرود بیاورند.
مهندسین ناسا برای اولین بار از فناوری جرثقیل فضایی استفاده می‌کنند که در آن، یک سکوی شناور با پیشرانه جت، به آرامی
مریخ‌نورد را پایین می‌آورد تا به ناحیه‌ای هموار و بدون سنگ و صخره در داخل یک بیضی 20 در 25 کیلومتری برسد. این اطمینان بخشی از سوی مهندسین به این معنی است که انتخاب جای نهایی فرود فقط بر اساس اولویت‌های علمی خواهد بود. بعد از کارگاه، یکی از دانشمندان پروژه به نام جان گراتزینگر از دانشگاه صنعتی کالیفرنیا در پاسادنا، بیش از 50 نفر از مسئولین و محققین پروژه را گرد هم اورد تا رتبه‌بندی محرمانه‌ای از این چهار ناحیه را انجام دهد. به گفته یکی از دانشمندان حاضر در جمع، «این فرایندی کاملا عادلانه بود».
شماره شانس؟
اگر این عملیات با موفقیت به پایان برسد، کیوریاسیتی هفتمین فضاپیمایی خواهد بود که بر روی مریخ فرود می‌آید. هزینه 2.5 میلیارد دلاری ساخت این مریخ‌نورد، ریسک این ماموریت را خیلی بیشتر از گذشته کرده است. هدف اصلی ماموریت که تحقیق در مورد امکان زیست‌پذیر بودن مریخ در گذشته است، به نسبت مریخ‌نوردهای قبلی، وابستگی خیلی بیشتری به انتخاب مکان درست برای فرود دارد. در فرودهای پیشین، مانند ماموریت وایکینگ در دهه 1970 / 1359، هدف اصلی کشف ناشناخته‌ها بود و هرچه پیدا می‌شد، تفاوتی حاصل نمی‌شد. در دهه گذشته و در جریان ماموریت مریخ‌نورد اکتشافی، دو گروه از دانشمندان با تعیین دو ناحیه کاملا متفاوت برای فرود مریخ‌نوردهای دوقلو، راضی شدند. اسپیریت به دهانه گوسف رفت که جغرافی‌دان‌های علاقه‌مند به سنگ‌های رسوبی و چینه‌شناسی از آن استقبال کردند؛ از سوی دیگر، آپورتونیتی به فلات مریدیانی رفت، که حسگرهای راه دور نشان از غلظت بالای سنگ آهن در آن می‌داد و به معنی وجود نشانه‌های آب در مریخ بود.
این بار اما، سه تا از چهار محل پیشنهادی، دهانه‌های آتشفشانی هستند و هر سه هم مورد علاقه متخصصین سنگ‌های رسوبی هستند، در حالی که سایت چهارم، ماورث والیس، مورد علاقه معدن‌شناسان است. ولی مشکل اینجاست که تنها یک مریخ‌نورد داریم. حذف ماورث والیس برای برخی از معدن‌شناسان مایوس‌کننده بود، با وجود اینکه پیش از این هم می‌دانستند که نبود چشم‌انداز زیبا (که در جلب توجه عموم به یک ماموریت اهمیت بالایی دارد)، می‌تواند مانع بزرگی در انتخاب این ناحیه باشد.
راس ایروین، ژئومورفولوژیستی که در موسسه علوم سیاره‌ای توسکان آریزونا کار می‌کند، می‌گوید که اختلاف بین معدن‌شناسان و رسوب‌شناسان، نشان‌دهنده دودستگی بین دانشمندان مریخ نیست، بلکه ناشی از دو نوع فعالیت جغرافیایی در مریخ است: یکی با مکانیزم‌هایی که لایه‌های سنگ را می‌سازد و می‌فرساید؛ و دیگری با مکانیزم‌های ژئوشیمیایی جذاب. ایروین که به دهانه هولدن رای داده بود، می‌گوید: «این دو دستگی فقط بیانگر مسائلی در مورد خود ما نیست؛ بلکه نشان دهنده وضعیت مریخ هم هست».
این انتخاب، همچنین یادبود مجددی برای والتر فردریک گیل هم هست؛ بانکدار استرالیایی که یک منجم آماتور و کاشف دنباله‌دارها در قرن بیستم هم بود. دهانه آتشفشانی که به یاد وی نامگذاری شده، با تپه لایه لایه رسوبی‌اش، یکی از مکان‌هایی هم بود که برای ماموریت مریخ نوردهای دوقلو در نظر گرفته شده بود.