عباس واحدی

سفر 8 ماهه فضا پیمای ناسا برای اکتشاف در سطح سیاره مریخ آغاز شد. ماموریتی که دانشمندان آن را «پیچیده ترین ماموریتی که تا کنون برای شناسایی سطح سیاره دیگر انجام شده» می دانند.حالا فضاپیمای حامل آزمایشگاه علمی مریخ سفر ۵۷۰ میلیون کیلومتری خود را به سمت سیاره سرخ آغاز کرده است. اگر همه چیز طبق نقشه پیش برود، کاوشگر غول پیکر یک تنی، مرداد ماه سال آینده به سطح سیاره مریخ رسیده و ماموریت ۱۰ ساله شناسایی اش را آغاز می کند. در واقع این کاوشگر ۲.۵ میلیارد دلاری که با نام  کیوریاسیتی Curiosity شناخته می شود، یک ربات عظیم الجثه است که نسبت به اجداد مریخ نورد خود یک ماموت ماقبل تاریخ است. این ربات به دستگاه های علمی فراوانی از نقاط مختلف دنیا مجهز شده و قصد دارد مشخص کند که آیا این سیاره عقیم و بی حاصل روزی توانایی حمایت از حیات و زندگی را داشته یا خیر؟
کیوریاسیتی سه متر ارتقاع داشته و وزن آن ۸۹۹ کیلوگرم است. یعنی تقریبا دو برابر بلند تر و چهار برابر سنگین تر از کاوشگرهای دوقلوی Spirit و Opportunity که سال ۲۰۰۴ به سوی سیاره سرخ پرتاب شدند. این کاوشگر به اندازه ای بزرگ است که دانشمندان سازمان فضا و هوانوردی ملی آمریکا مجبور به ابداع شیوه جدیدی برای فرود آن بر سطح مریخ شدند. در ماموریت های قبلی کاوشگرها به اندازه کافی کوچک بودند که به راحتی درون جعبه ویژه ای با کیسه های هوا گذارده شده و هنگام برخورد به سطح سیاره از درون آن بیرون بیایند. اما کیوریاسیتی برای احتیاط بیشتر، به قسمت زیرین یک وسیله نقلیه با قابلیت ایستایی و توقف که نیروی لازم را از یک راکت تامین می کند، بسته شده؛ که با نیروی راکت در جهت عکس جاذبه مریخ، کاوشگر به آرامی به سطح سیاره نزدیک می شود. این ابزار همان طرح اولیه ای است که قرار است برای فرود انسان بر سطح مریخ مورد استفاده قرار گیرد.

دانشمندان وقت فراوانی را صرف انتخاب مناسب ترین محل برای فرود کاوشگر کرده اند. در نهایت دهانه ۱۵۴ کیلومتری آتشفشانی با نام Gale را برای این منظور انتخاب کردند. در مرکز این دهانه یک کوه با ارتفاع ۵ کیلومتر قرار دارد که انتظار می رود دارای رکوردهای زمین شناسی سیاره از ابتدای عمرش که گرمتر و خیس تر بوده، تا کنون باشد. زیرا دانشمندان احتمال می دهند سیاره سرخ در گذشته مکانی مهربان تر از امروز برای حیات بوده است. دکتر گروتزینگر می گوید که تاریخ این دهانه به بیش از سه میلیارد سال قبل بر می گردد و احتمالا در گذر زمان با رسوب هایی که توسط آبهای جاری و رودخانه ها آورده شده، پر شده است.

این کاوشگر توسط یک قلب هسته ای پلوتونیومی قرار است که حداقل ۱۰ سال به کار در مریخ ادامه داده و خود را به بالای قله ۵ کیلومتری این کوه برساند. از تجهیزات ویژه آن می توان به طیف سنج ذره آلفا - اشعه ایکس (APXS) اشاره کرد که در انتهای بازوی رباتی کاوشگر واقع شده و با شلیک ذرات آلفا و اشعه ایکس بر روی سنگ ها ترکیبات شیمیایی آنها را مشخص می کند. ترکیبات سنگ ها کلیدهایی برای کشف این موضوع است که محیط زیست سیاره هنگام شکل گیری آنها چگونه بوده است.

اگر کشفیات APXS قابل توجه و جالب باشند، دانشمندان کنترل پروژه آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا در پاسادانا، می توانند به بازوی رباتیک دستور دهند که صخره را سوراخ کرده و نمونه هایی از آن را به درون شکم Curiosity منتقل کند تا با دیگر ابزارهای موجود، آزمایش های تشخیصی دقیق تری روی آنها انجام گیرد. کاوشگرهای قبلی هم به چنین طیف نگارهایی مجهز بودند، اما مثل اینکه طیف نگار این ربات سریعتر، بهتر و دقیق تر است.

و نکته پایانی اینکه هدف دانشمندان پروژه آزمایشگاه علمی مریخ کشف حیات در سیاره سرخ نیست. بلکه آنها به دنبال شرایط و مکان های محیطی مناسبی می گردند که در گذشته امکان حیات داشته اند و یا اینکه ممکن است هم اکنون انواعی از حیات بتوانند در آن شکل گیرند. گورتزینگر (یکی از دانشمندان پروژه آزمایشگاه علمی مریخ) می گوید این مساله مهمی است که مشخص کنیم این ماموریت یک حلقه واسط در فعالیت های کاوش مریخ است. کاوشگرهای قبلی به دنبال آب بودند و کاوشگرهای آینده شاید به دنبال شواهد زندگی باشند. اما ماموریت ما یافتن محیط های قابل سکونت قدیمی است.

مدیر برنامه کاوش مریخ می گوید: «تخیلات علمی به حقایق علمی بدل شده اند. ما هم اکنون به مریخ پرواز می کنیم. و در آینده به آنجا پا می گذاریم... بگذارید ببینیم چه پیدا می کنیم»
آیا روزی زندگی انسان در دیگر سیارات رنگ واقعیت به خود خواهد گرفت؟ اگر شما در آینده دور زندگی می کردید، ترجیح می دادید در کدام سیاره زندگی کنید؟

دانلود فیلم با حجم 12 MB