جناب آقای دکتر نصیری، ریاست محترم انجمن نجوم ایران

جناب آقای دکتر شهرام عباسی، رییس کمیتة توسعة نجوم انجمن نجوم ایران

علاقه‌مندان نجوم آماتوری در سراسر ایران

 در برنامة تلویزیونی «آسمان شب، طبیعت فراموش‌شده» روز دوشنبه 19  تیر 1391 دکتر شهرام عباسی به ارایه توضیحاتی از رویکرد جدید انجمن نجوم ایران در قبال جامعة نجوم آماتوری پرداختند و تعریف جدید و متفاوتی از مفهوم نجوم آماتوری ارایه دادند. ایشان از نگرانی‌های انجمن نجوم ایران در زمینة نجوم آماتوری و استقلال بیش از حد آن از بدنة نجوم حرفه‌ای سخن گفتند. ما امضاکنندگان این نامه، جمعی از منجمان آماتور قدیمی و جدید ایران هستیم. بسیاری از ما در نوع رویکرد به فعالیت‌های آماتوری، ساختارها، روش‌ها و منش‌های موجود با یکدیگر اختلاف‌نظر جدی داریم.

 برخی از ما به واسطة علاقه به علم به نجوم علاقه‌مند شده‌ایم و برای برخی دیگر از ما نجوم آماتوری دروازة ورود به علم حرفه‌ای بوده است. برخی از ما پس از آشنایی با نجوم آماتوری، حرفه خود را نجوم برگزیدیم، به دانشگاه رفتیم و در این رشته تحصیل کردیم و اکنون در زمرة منجمان حرفه‌ای هستیم و برخی دیگر ترجیح دادیم حرفة خود را در جای دیگری بنا کنیم و نجوم را فقط در حوزة آماتوری ادامه دهیم.

برخی از ما در رشته‌های تخصصی و علم‌گرای نجوم آماتوری اوقات خود را می‌گذرانیم و برخی دیگر به‌طور عمومی به این دانش عمومی می‌پردازیم. برخی از ما در کنار فعالیت‌های خود به ترویج علم دست زده‌ایم و برخی دیگر فقط به کارهای علم‌گرا می‌پردازیم.

اما همة ما با همة تفاوت روش‌ها و دیدگاه‌های خود در موارد زیر اشتراک نظر داریم و احساس می‌کنیم برداشت اشتباه انجمن نجوم از آنچه به قصد مدیریتش ساختارهای جدیدی را تأسیس می‌کند، ممکن است در آینده به اعتبار و توان و جایگاه این انجمن ضربه‌ای جدی وارد کند و جامعة پویای نجوم آماتوری ایران را دستخوش چالش‌های بزرگ‌تری کند و محدودیت‌های ناشی از آن به کُندی و توقف این فعالیت‌ها بیانجامد.

1-      همة ما معتقدیم نجوم آماتوری کاری است که منجمان آماتور انجام می‌دهند؛ کسانی که الزاماً از راه نجوم و این علاقة خود امرار معاش نمی‌کنند و بدون اینکه الزاماً تخصص آکادمیک در این رشته داشته باشند، به علت علاقه‌ای که به دانش و به‌ویژه ستاره‌شناسی دارند، از سرمایه و وقت خود برای شناخت بیشتر آسمان استفاده می‌کنند. دامنة فعالیت‌های پیش‌روی ما بسیار وسیع است. از رصدهای تخصصی آسمان شب، رصد تخصصی هلال‌های ماه، شکار دنباله‌دارها و نواخترها و ابرنواخترهای نوظهور، مشارکت در یافتن سیارات فراخورشیدی، ساخت ابزارهای رصدی و نجومی، بررسی ستاره‌های دوتایی و متغیرها، بررسی کسوف‌ها و گذرها، ثبت رویدادهای نجومی در قاب تصویر، تشکیل گروه‌های نجومی علاقه‌مند، و صدها حوزة دیگر بخشی از فضای پیش روی کارهای ما است.

2-      ترویج علم و ترویج نجوم اگرچه یکی از پُررنگ‌ترین علایم بروز جامعة نجوم آماتوری ایران در سال‌های اخیر بوده است، به هیچ‌وجه معنای نجوم آماتوری نیست. ترویج علم، تخصصی ویژه و توانی ویژه می‌طلبد و البته بخش بزرگی از منجمان آماتور ایران و جهان در گوشه‌ای از برنامه‌های خود و به‌ویژه برای آشنایی بیشتر مردم با آسمان شب و زیبایی‌های جهان علم با آموختن راه و روش ترویج علم به این کار نیز می‌پردازند. اما این فقط یکی از دریچه‌های ممکن در طیف وسیع کارهایی است که هر منجم آماتور انجام می‌دهد. ترویج نجوم و مهمتر از آن تدریس نجوم تخصص ها جدا گانه ای هستندکه اگر منجمان حرفه ای و یا آماتور به آن دست می زنند، حتما باید پیش تر، از زمینه ها و ساز و کار انجام آن اطلاع داشته باشند. نجوم آماتوری و یا حرفه ای به خودی خود شخصی را به مروج و یا مدرس علم و نجوم بدل نمی کند.

3-      وجود لفظ غیرحرفه‌ای یا آماتوری در حوزة فعالیت ما به معنای غیرحرفه‌ای بودن در عمل و روش نیست. کلمه آماتور در زبان لاتین به معنی عاشق است. در مدخل آماتور در لغت نامه دهخدا می خوانیم: «شائق، هوسکار، با ذوق، کسی که کاری را به دلیل شوق و رغبت انجام دهد؛ نه برای دریافت مزد و به دست آوردن پول.» و مراجعه به لغت نامه های انگلیسی نیز ما را به همین معنی می رساند. نجوم آماتوری نیز از قاعده این تعریف مستثنی نیست. اما منجمان آماتور ه به اختیار خود وارد جهانی علمی شده‌اند و به اصول و روش‌های مطالعه، تحقیق و مشاهدة علمی وفادارند. ما اگرچه برخلاف افراد حرفه‌ای بابت فعالیت‌های خود حقوق دریافت نمی‌کنیم، برای فهمیدن آنچه به آن علاقه داریم از هیچ کاری فروگذار نمی‌کنیم. ما برای هر سؤال خود بیش از هر کس دیگر به جست‌وجوی پاسخ برمی‌آییم. ده‌ها کتاب و مقاله می‌خوانیم، ایرادهای خود را با آنهایی که آگاه‌ترند در میان می‌گذاریم و در شبکه‌ای وسیع و توسعه‌یافته از منجمان آماتور در سطح ملی و بین‌المللی دانسته‌ها و یافته‌های خود را در میان می‌گذاریم، می‌آموزیم و می‌آموزانیم. تعریف نجوم آماتوری طیف وسیعی از افراد را با سطوح علمی، تجربی و تخصصی متفاوت در بر می گیرد و طبیعی است که نامیدن یک فرد به این عنوان نشان دهنده میزان عمق دانش و یا پیشینه تجربی او نیست و به کسی که خود را منجم آماتور می داند مجوز ورود به هر حوزه ای و هر اظهار نظری را نمی دهد. کما اینکه این موضوع در هر رشته و هر حوزه دیگری  اعم از حرفه ای و آماتوری صادق است.

4-      همة ما تأکید می‌کنیم که جامعة نجوم آماتوری ایران در سالیان اخیر یکی از موفق‌ترین و پیشرو‌ترین جوامع نجوم آماتوری در سطح جهان بوده است. اینکه این موضوع را دوستان انجمن نجوم به توسعة نامتوازن تفسیر می‌کنند و به جای تقدیر از آن مورد طعنه قرار می‌دهند برای ما جای تأسف دارد. بر اساس این منطق ما نیز می‌توانیم این فعالیت‌ها را نامتوازن بخوانیم اما با این تفسیر که جامعة نجوم حرفه‌ای نتوانسته و یا نخواسته همپای نجوم آماتوری فعالیت و رشد کند. بسیاری از کشورها امروز از برخی روش‌های ایران در این حوزه الگو می‌گیرند. فعالیت منجمان ایرانی در زمینه‌های مختلف بارها در نشریات معتبر و رسانه‌های این حوزه مورد توجه قرار گرفته است. مشارکت ایرانیان در تأسیس و/یا همکاری با پروژه‌های بین‌المللی عمومی نجوم و/یا پروژه‌های علم‌محور آن بخش بزرگی از فعالیت‌های روز ما را به خود اختصاص داده است.

5-      ما اگرچه به زحمات و تلاش‌های منجمان حرفه‌ای کشورمان در همة سطوح و در همة دوران‌ها احترام می‌گذاریم و برای معرفی این دستاوردها و کمک به توسعة آنها آنچه از دستمان برمی‌آید انجام می‌دهیم، اما معتقدیم نجوم آماتوری آن‌گونه که در سراسر جهان است، رشته‌ای مستقل از نجوم حرفه‌ای است و باید باشد. این دو شاخه در کنار هم همزیستی مسالمت‌آمیزی دارند. ما از دانش آکادمیک نجوم حرفه‌ای استفاده می‌کنیم و منجمان حرفه‌ای نیز می‌توانند از پشتکار، شورمندی و تجربة بی‌نظیر ما برای توسعة فعالیت‌های تحقیقاتی‌شان بهره ببرند. نه ما مدیریت نجوم حرفه‌ای را بر عهده داریم و نه نجوم حرفه‌ای می تواند کنترل نجوم آماتوری کشور را به دست بگیرد. ما از اینکه نجوم حرفه‌ای دغدغة نجوم آماتوری را دارد تشکر می‌کنیم و اعلام می‌کنیم ما هم نگران آنچه در نجوم حرفه‌ای پیش می‌رود هستیم و بادقت آن را پایش می‌کنیم و هر جایی به نظرمان آمد تذکر می‌دهیم و انتظار داریم منجمان حرفه‌ای کشور نیز همین کار را بکنند. ما از وجود ساختارهایی در نهادهای رسمی برای حمایت از فعالیت‌های هزینه‌بر نجوم آماتوری و هموارکردن مسیر پُرپیچ‌وخم اداری کارها استقبال می‌کنیم و به آن کمک هم می‌کنیم اما به‌شدت در برابر اینکه استقلال فعالیت‌های نجوم آماتوری زیر سؤال برود، برای آن برنامه‌ریزی استصوابی صورت بگیرد، و/یا مورد کنترل قرار بگیرد مخالفیم. نجوم آماتوری جامعه‌ای است که علی‌رغم همة اختلاف‌هایش جامعه‌ای باز و بر مبنای منابع باز (اوپن سورس) است. ویژگی جوامع مبتنی بر متن و منابع باز، رشد خلاقانه، مستقل و البته جهت‌دار آنها است و به همین دلیل دنیای امروز این‌گونه بی‌پروا به سوی جامعه‌ای باز و گشوده پیش می‌رود. در این میان هر تلاشی که به محدودکردن این خلاقیت بپردازد، و/یا تعریفی از این حوزه ارایه دهد که مبنی بر زاویه‌دیدی تنگ و باریک باشد قطعاً محکوم به شکست خواهد بود.

سنت علاقه به ستاره‌شناسی و نجوم در کشور ما سابقه‌ای باستانی و طولانی دارد. ما منجمان آماتور خود را در امتداد این روند فرهنگی و تاریخی کشورمان می‌بینیم و برای توسعه و انتقال آن به نسل بعد، فارغ از دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها، تمام توان خود را به کار گرفته و خواهیم گرفت.

جمعی از منجمان آماتور ایران