کهکشان‌ها برای بلوغ عجله ندارند

تصور کنید اگر هشت میلیارد سال طول می‌کشید تا فرزند شما بالغ شود چه اتفاقی می‌افتاد.

گروهی از ستاره‌شناسان با بهره گرفتن از مشاهدات تلسکوپ «کک» و تلسکوپ فضایی «هابل» که شرایط بیش از صد کهکشان را زیر نظر گرفته، روند تغییراتی را در بلوغ کهکشان‌ها کشف کرده‌اند که به هشت میلیارد سال پیش باز می‌گردد.

به نوشته سایت علمی «بل جار»، دانشمندان می‌گویند که کهکشان‌های دوردست و شکل‌نیافته‌ای که بررسی کرده‌اند در یک دوره زمانی بسیار طولانی مثل کهکشان راه شیری به یک مجموعه فضایی دایره‌ای‌شکل که حرکت دورانی دارد تغییر پیدا کرده‌اند. کشف جزئیات مربوط به تغییر ساختار و نظم درونی و حرکت اجزاء کهکشان‌ها از دستاوردهای بسیار جدید علوم فضایی است.

«بنجامین واینر» یکی از ستاره‌شناسان رصدخانه وابسته به دانشگاه آریزونا می‌گوید: «وقتی به دوران‌های بسیار کهن از عمر فضا دقت کنیم متوجه می‌شویم که کهکشان‌هایی وجود داشتند که اجزاء آنها مثل ستاره‌ها در حال شکل‌گیری بودند ولی هیچیک از آنها مثل کهکشان راه شیری این شکل دایره مانند و حرکت دورانی آرام را نداشتند.»

به گفته وی کهکشان‌های اولیه ساختار نامنظم‌تری داشته و حرکت آنها نیز خودبخودی بوده‌است به طوری که هر یک از اجزاء آنها مثل ستاره‌ها، توده‌های گاز و غبارهای فضایی، بدون هیچ نظم مشخصی در محدوده فضای کهکشان در همه جهات حرکت می‌کردند.

به گفته دانشمندان سازمان فضایی آمریکا، ناسا، درک رایج از شیوه تکامل و زمان دگرگونی کهکشان‌ها در گذشته بسیار متفاوت بود.

«سوزان کاسین» یکی از کارشناسان مرکز فضایی «گودارد» وابسته به ناسا می‌گوید: «در گذشته دانشمندان علوم فضایی فکر می‌کردند که کهکشان‌های نزدیک به ما حدود هشت میلیارد سال پیش شکل و مشخصات امروزی خود را پیدا کرده و از آن زمان تا کنون تغییر چندانی در آنها رخ نداده‌است. اما مشاهدات اخیر ما روند دیگری را ثابت می‌کند و نشان می‌دهد که این کهکشان‌ها در همین دوره دستخوش دگرگونی تدریجی شده‌اند.»

هر چه به گذشته‌های دوردست‌تر کهکشان‌ها دقت کنیم می‌بینیم که شیوه حرکت آنها نامنظم و اتفاقی‌تر بوده‌است. به مرور زمان حرکات نامنظم کمتر شده و بر سرعت حرکت دورانی کهکشان‌ها افزوده شده‌است. هرچه به دوره‌های اخیر تحول کهکشا‌ن‌ها دقت کنیم می‌بینیم که ساختار و حرکت آن‌ها منظم‌تر شده‌است. دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که هرچه حجم و گستره کهکشان‌ها بزرگ‌تر باشد میزان هماهنگی و نظم درونی آنها بیشتر است.

«بنجامین واینر» می‌افزاید: «در بررسی‌های قبلی به کهکشان‌هایی که مثل حالت متعارف امروزی حرکت منظم و شکل دایره‌وار نداشتند توجهی نمی‌شد. به همین خاطر در این تحقیقات فقط به معدود کهکشان‌های منظمی که در بخش‌های دوردست فضا قرار داشتند توجه می‌شد و از روی همین شواهد به این نتیجه‌گیری نادرست می‌رسیدند که گویا کهکشان‌ها در طول این چندین میلیارد سال هیچ تغییری نکرده‌اند.»

در این پژوهش تازه دانشمندان بیش از ۵۴۰ کهکشان در فضای نزدیک و دوردست را مورد مطالعه قرارداده‌اند. هرچند اکنون به نظر می‌رسد که بسیاری از آنها به دوران بلوغ خود رسیده‌اند ولی دانشمندان در این مطالعات سعی کرده‌اند گذشته و به اصطلاح دوران کودکی آنها را بررسی کنند.

تمرکز پژوهش‌های تازه بر روی کهکشان‌هایی است که نور ناشی از سوختن اجزاء آنها به حد کافی بوده تا بتوان کنش‌ها و حرکات داخلی آنها را بررسی کرد. گستره این تحقیقات و شمار کهکشان‌هایی که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند آنقدر وسیع بوده که دانشمندان نتایج کار خود را یک میانگین قابل اتکاء از شرایط بلوغ این کهکشان‌ها تلقی می‌کنند.

دانشمندان علوم فضایی معتقدند که کهکشان راه شیری نیز همین دوره تحول و بلوغ هشت میلیارد ساله را طی کرده و به مرور کهکشان ما نیز حالت منظم‌تری به خود گرفته و هرج و مرج درونی آن جای خود را به حالت نسبتا باثباتی داده که امروزه شاهد آن هستیم.

«بنجامین واینر» می‌گوید: «در گذشته ما دقیقا نمی‌دانستیم که کهکشان‌ها چگونه به حالت امروزی خود رسیدند که وضعیت بسیار منظم‌تری دارد. اکنون ما متوجه شده‌ایم که این تغییر در طول یک روند تکامل تدریجی روی داده و در مورد کهکشان‌های بزرگ و یا کوچک نیز صادق است.»

کارشناسان و مراکز پژوهش‌های فضایی امیدوارند که در آینده نزدیک بتوانند مدل‌های رایانه‌ای از نقشه فضا را بر اساس اطلاعات جدید مربوط به روند بلوغ کهکشان‌ها روزآمد کنند.