کشف «بوزون هیگز» یا همان «ذره خدا» توسط محققان مرکز پژوهش های هسته ای سِرن سوییس، سر و صدای زیادی در دنیای علم و دانش به پا کرد. سال گذشته بود که «ال.اچ.سی»، شتاب دهنده مستقر در این مرکز، (در فارسی به «برخورد دهنده هادرونی بزرگ» معروف است) دنیا را مبهوت خود کرد و احتمالا برای اولین بار در تاریخ، ذره ای کوچک را به شهرتی جهانی رساند.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت های محققان سِرن، همراه فابیولاجیانوتی، یکی از دانشمندان ارشد این سازمان هستیم.
یورونیوز: با تشکر از حضورتان در برنامه «سخن من»، لطفا برای بینندگان ما بطور خلاصه بگویید منظور از «ذره خدا» چیست؟
فابیولا جیانوتی: «ذره خدا یا بوزون هیگز، ذره بسیار خاصی است برای اینکه به ما کمک می کند بفهمیم ذره های بنیادی دیگری نظیرالکترونها…. که جزئی از زندگی روزانه ما هستند و همگی با آنها آشناییم…، چگونه دارای جِرم می شوند. سئوالی انتزاعی به نظر می رسد که در نگاه اول با زندگی روزمره ما ارتباطی ندارد ولی در واقع چنین نیست. برای اینکه اگر ذرات بنیادی نظیر الکترونها و کوارکها که مواد تشکیل دهنده اتمها هستند جِرم نداشته باشند، جهان و کره زمین اینطوری که الان هستند، نمی بودند. کیهان وجود نداشت یا حداقل شکل دیگری داشت.»
یورونیوز: شما برای سالها در پِی بوزون هیگز بودید؟ اهمیت آن در چیست؟ بویژه برای دنیای علم و دانش.
فابیولا جیانوتی: « از نظر درک فیزیک بنیادی و همینطور تحولات ساختاری کیهان، کشف این ذره برای ما اهمیت بسزایی داشت. الان می فهمیم چگونه است که برخی از ذرات دارای جِرم هستند و برخی دیگر جرمی ندارند و این مسئله برای درک بنیاد اولیه شکل ماده، اهمیت زیادی دارد. اگر ذرات بنیادی جِرمی را که دارند، نداشتند، وجود اتمها هم منتفی بود. و آنوقت مواد شیمایی و علم شیمی هم در کار نبود و جهان هستی هم یا شکل کاملا متفاوتی پیدا می کرد یا اصلا وجود نداشت.»
یورونیوز: با توجه به اینکه بینندگان ما شاید پیشینه علمی نداشته باشند، امکان دارد با یک مثال ساده توضیح دهید بوزون هیگز چگونه زندگی روزمره ما را تغییر می دهد؟
فابیولا جیانوتی: « خوب، می دانیم که جهان هستی، این اتاق و همه چیزهای اطرافمان در حیطه میدانهای بوزون هیگز قرار دارند. اگر اینطور نبود ما هم وجود نداشتیم برای اینکه الکترونها و کوارکها که مواد تشکیل دهنده اتمهایی هستند که ما هم از آنها ساخته شده ایم، نمی توانستند به هم بچسبند.»
یورونیوز: علت اینکه به آن «ذره خدا» گفته می شود چیست؟
فابیولا جیانوتی: «خوب، این عبارتی نیست که مورد نظر ما دانشمندان باشد ولی به هر حال یک ذره مهم است. اهمیت آن در درک وجودی خود و فهمیدن تحولات گذشته و احتمالا آینده جهان هستی است.»
یورونیوز: به زبان ساده، شتاب دهنده «ال.اچ.سی»(برخورد دهنده هادرونی بزرگ) با این عملکرد موفقیت آمیز جان تازه ای گرفته است. برنامه بعدی آن چیست؟
فابیولا جیانوتی: «بعد از سه سال عملیات بسیار موفقیت آمیز، به «برخورد دهنده هادرونی بزرگ» دو سال استراحت داده ایم. در سال 2015 با انرژی و شتاب بیشتر برخورد پرتوها از سرگرفته می شود تا بتوانیم کشفیات مهمتری را به سرانجام برسانیم و اندازه گیری های پراهمیتی را عملی کنیم.»
یورونیوز: فکرمی کنید کشف علمی بعدی چه باشد؟ در این مورد نظری دارید؟
فابیولا جیانوتی: « سخت می شود پاسخ داد. معنی تحقیق این است که نمی دانیم نتیجه آن چه خواهد بود درغیر اینصورت که نام آن پژوهش نبود. از جهاتی برای ما دانشمندان، کشف چیزی کاملا غیرمنتظره، می تواند بهترین پاداش زحماتمان باشد. برای من، شگفت آورترین دستاوردی که «برخورد دهنده هادرونی بزرگ» می تواند درآینده داشته باشد، کشف ذره تشکیل دهنده «ماده تاریک» (ماده ای فرضی و نامرئی در اخترشناسی که اثرات گرانشی آن بر اشیاء مشهود است)است که حدود بیست درصد انرژی موجود در جهان هستی را در بر دارد. این می تواند یک کشف انقلابی باشد.»
یورونیوز: چرا انقلابی؟
فابیولا جیانوتی: « درحال حاضر ما فقط از پنج درصد ترکیب جهان هستی اطلاع داریم. یعنی تنها پنج درصد دنیا از مواد معمولی و همان اتمهایی که ما را ساخته اند، تشکیل شده است. نود و پنج درصد مابقی از شکلی از ماده و انرژی بوجود آمده اند که برای ما ناشناخته اند و به همین دلیل هم به آنها می گوییم «انرژی و ماده تاریک». بیست درصد جهان محصول «ماده تاریک» است بنابراین کشف آن می تواند ماهیت بیست درصد جهان هستی را برای ما روشن کند و سطح معلومات ما را از پنج درصد به بیست و پنج درصد ارتقاء دهد. از این حیث انقلابی است.»
یورونیوز: کارها در سِرن خیلی علمی-تخیلی است. نقش خلاقیت و قوه مخیله در کار شما تا چه اندازه ای است؟
فابیولا جیانوتی: «خلاقیت و تخیل دارای اهمیت زیادی درعلم هستند. واقعیت این است که پیشرفتهای علمی و پژوهشی مدیون تفکرات انقلابی بسیاری بوده اند که مسیر پیشروی را بازکرده اند. در کار ما هم مثل مشاغل و فعالیت های بسیار دیگری، در کارهای روزمره از فن آوریهای زیادی استفاده می شود با اینحال در پژوهش، «نظر داشتن و خلاقیت و بصیرت» از اهمیت بسزایی برخوردارند.»
یورونیوز: به نظر شما آیا علم تبدیل به مُد روز شده است؟ آیا از این موضوع آگاهی دارید و آیا بر نحوه کار شما در سِرن اثر گذار است؟
فابیولا جیانوتی: «به نظر من هم اینطور می آید و از این بابت خوشحالم. برای اینکه دانش، سرمایه بشر است و به همه تعلق دارد. وظیفه و حق همه ما انسانهاست تا بعنوان موجوداتی دارای عقل، در راستای توسعه دانشمان از جهانی هستی و موضوعات دیگر کوشش کنیم.»
یورونیوز: با توجه به اینکه فعالیت های سِرن، حالا شناخته تر شده اند، نکات منفی هم بیشتر خود را نشان خواهند داد. برای اینکه افرادی که از چنین تحقیقاتی واهمه دارند و فکر می کنند نتیجه این پژوهش ها چیزی جز از چاله به چاه افتادن نیست از سازمان در دادگاه شکایت کرده اند. پیام شما خطاب به چنین افرادی چیست؟
فابیولا جیانوتی: « سه سال پیش را بخاطر بیاورید، زمانیکه «برخورد دهنده هادرونی بزرگ» کار خود را آغاز کرد. مردم زیادی ترسیدند و گفتند با این کار دنیا از بین می رود. ولی چنین چیزی اتفاق نیفتاد. دلیلش هم ساده بود برای اینکه هیچ شتاب دهنده ای در دنیا وجود ندارد که بتواند به انرژی ای معادل نیروی ناشی از برخورد پرتوهای کیهانی دست پیدا کند. یعنی همان پرتوهایی که پیرامون ما را احاطه کرده اند و اتفاقا دنیا را هم از بین نبرده اند. بنابراین نگرانی ای از این بابت وجود ندارد.»