روزنامه نگار پیشگام ترویج دانش فضایی در کشور معتقد است مهمترین دستگاه آموزشی دولتی یعنی وزارت آموزش و پرورش که باید اهمیت دانش فضایی و موقعیت ایران در فناوری فضایی را به خوبی درک کند، هنوز در خواب است و نه در آموزش های رسمی و کتاب های درسی و نه حتی در آموزش‌های جنبی، مطلبی در زمینه فضانوردی دیده نمی شود.

سیروس برزو در گفت‌و‌گو با خبرنگار فناوری ایسنا در خصوص وضعیت ترویج فناوری فضایی در کشور گفت: وظیفه ترویج فناوری فضایی تا آنجا که به مردم مربوط است به خوبی پیش می رود به طوری که انجمن های بزرگ و کوچک در شهر های مختلف ایران با برگزاری نشست و نمایشگاه و غیره تلاش در ترویج فناوری فضایی دارند اما متاسفانه مهمترین دستگاه آموزشی دولتی یعنی وزارت آموزش و پرورش که باید این مساله و موقعیت ایران در فناوری فضایی را درک کند، هنوز در خواب است و نه در آموزش های رسمی و کتاب های درسی مطالبی در زمینه فضانوردی می بینید و نه حتی در آموزش های جانبی.

وی گفت: سال گذشته، سازمان فضایی ایران، نامه ای به آموزش و پرورش تهران نوشت و به عنوان یک نهاد دولتی که مستقیما زیر نظر ریاست جمهوری است از آن اداره خواست تا برای آشنایی دانش‌آموزان با فناوری فضایی، مدارس را از برپایی نمایشگاه «انسان و فضا» مطلع کنند تا برنامه ای برای بازدید از نمایشگاه پیش بینی کنند. علیرغم پیگیری جدی از سوی سازمان فضایی و ارسال دو نامه دیگر، هیچ عکس العملی از سوی آموزش و پرورش دیده نشد. ظاهرا مسوولان این وزارتخانه هنوز در مسیرهای دو، سه دهه قبل قدم می زنند و مطلع نشده اند که ایران چه جایگاهی را در فناوری فضایی در سطح جهان دارد و وظیفه آنها تدوین مطالبی برای ترویج این فناوری در کتاب های درسی، نشریات منتشره توسط این وزارتخانه و بالاخره ایجاد زمینه های لازم برای حضور کارشناسان فضایی در مدارس و مراکز آموزشی برای هدایت دانش آموزان به سوی این فناوری است.

برزو که در سال‌های گذشته نقدهای متعددی بر عملکرد سازمان فضایی داشته است در خصوص وضعیت فعلی این سازمان با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید گفت: متاسفانه این سازمان طی 10 سال عمر خود بیش از پنج مسوول و سرپرست عوض کرد و چنین تغییراتی در یک نهاد راهبردی یعنی نابودی بسیاری از طرح هایی که حتی بر روی آنها هزینه هایی هم شده است. بعد از روی کار آمدن دولت آقای روحانی، در حالی که تصور می شد این تشکیلات باز هم دچار سونامی تغییر و تحولات شود، خوشبختانه تدبیر هوشمندانه ای که دولت در پیش گرفت منجر شد که شالوده کار در سازمان فضایی از هم نپاشد و بعد از بررسی همه جانبه ای که توسط مهندس ترکان به عنوان نماینده رئیس جمهور صورت گرفت، مقرر شد این سازمان یکپارچگی خود را حفظ کرده و همچنان ذیل معاونت اجرایی رییس جمهور به کار خود ادامه دهد.

این صاحب نظر تاریخ کیهان نوردی در پاسخ به این سوال که آیا اصولا سازمان فضایی در جایگاه مناسب خود قرار دارد یا نه گفت: متاسفانه جوابم منفی است. سازمان های فضایی در کشورهای دارای قدرت فضایی، تشکیلاتی راهبردی به شمار می روند و مسوولان آنها برای رسیدن به اهداف بلند خود از جایگاه های ویژه ای برخوردارند. به همین دلیل پاسخگوی طرح های بلندپروازانه ای را دارند که باعث سربلندی کشورشان می شود. به طور مثال در کشور شوروی، فردی مثل کارالیف دارای قدرتی فوق العاده بود و کسی از دست اندرکاران فضایی آن دوران به یاد نمی آورد که کارالیف تقاضایی داشته و با آن مخالفت شده باشد. خواسته های کارالیف از طریق خروشچف که قدرت بلامنازع آن دوره بود بلافاصله قبول می شد. سازمان فضایی ایران هم باید چنین موقعیتی داشته باشد تا بتواند زمینه های سربلندی ما در میان کشور های جهان را فراهم آورد و ما بتوانیم به اهداف عالی خود برسیم. مسوولان عالی رتبه کشور باید به این نکته توجه کنند که سازمان فضایی، همانند انرژی هسته‌یی، تشکیلاتی حیاتی و راهبردی است و برای انجام کارهایش نباید مانند برخی از سازمان های دولتی دیگر درگیر قید و بند های اداری خشک باشد.

وی در عین حال با اشاره به برخی انتقادهای اخیر مبنی بر کاهش فعالیت و چابکی سازمان فضایی ایران با کاهش تعداد پرتاب‌های فضایی اظهار داشت: این ادعا صحت ندارد چون ماهواره نوید در 14 بهمن 1390 به فضا پرتاب شد و کاوشگر پیشگام نیز در ۹ بهمن ۱۳۹۱ یک میمون را به سفری زیرمداری برد. حتی اگر این دو پرتاب هم صورت نمی گرفت نمی توانیم سازمان فضایی را فاقد کار مفید بدانیم. در تاریخ فضانوردی، ما مواردی داریم که یک سازمان فضایی، سال‌ها مشغول کار بر روی ساختارهای زیر بنایی بوده و ظاهرا تحرکی نداشته به طور مثال بین پایان برنامه «اسکای لب» در سال 1974 تا آغاز برنامه شاتل فضایی در سال 1981، ناسا تنها یک پرتاب سرنشیندار در سال 1975 داشت و به جز آن ماموریت، ظاهرا هیچ تحرکی در این سازمان دیده نمی شد اما این عدم تحرک ظاهری دلالت بر کندی کار ناسا نبود زیرا کارشناسان آن به شدت بر روی برنامه بعدی یعنی فضاپیما های شاتل مشغول به کار بودند. احتمال وجود چنین وضعیتی برای سازمان فضایی ایران هم هست. ممکن است کارشناسان این سازمان بدون رسانه‌یی کردن کارهای خود مشغول کار بر روی برخی طرح های زیربنایی باشند.

برزو که در سال‌های اخیر از منتقدان طرح فرستادن انسان به فضا از سوی سازمان فضایی ایران بوده و بر اولویت توسعه فناوری های ماهواره تاکید داشته است در خصوص رویکرد سازمان فضایی در دوره جدید به این حوزه گفت: نظر من یا دیگران به عنوان یک نظر شخصی مطرح می شود اما حرکت سازمان فضایی باید منطبق بر اسناد بالادستی از جمله سند جامع توسعه هوا فضای کشور باشد که در آنها، سازمان فضایی به عنوان مجری نقش دارد. در بند سوم فصل پنجم سند جامع توسعه هوا فضای کشور آمده است:« انجام ماموریت های فضایی سرنشیندار و قرار دادن انسان در مدار با اولویت علوم، فناوری ها و صنایع داخل و با مشارکت جهان اسلام و همکاری های بین المللی.» درسومین نشست شورای عالی فضایی مدیریت اجرای برنامه ملی اعزام انسان به فضا تصویب و به سازمان فضایی ایران ابلاغ شد و مقرر شد درراستای اجرای آن، سازمان از تمام امکانات و ظرفیت‌های موجود کشور و توانمندی تمامی فعالان بخش فضایی استفاده کند.

وی تصریح کرد: با توجه به این الزام قانونی، سازمان فضایی نمی تواند به دلخواه خود آن را تغییر دهد. بویژه که دکتر شریعتمداری معاونت اجرایی رییس جمهور، همین چندی پیش و ضمن بازدید ازپژوهشکده سامانه های فضانوردی پژوهشگاه فضایی ایران با پافشاری براینکه در اهداف بخش علم، فناوری و نوآوری در نقشه جامع علمی کشور دستیابی به فناوری اعزام انسان به فضا در کنار کسب دانش طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره به مدار زمین آهنگ جزو اولویت های فناوری کشوراست، بر حمایت قاطع دولت تدبیر و امید از طرح اعزام کیهان نورد ایرانی به فضا تاکید کرد.

البته علیرغم این تاکیدها، احساس می شود که قدم ها در این حوزه چندان محکم برداشته نمی شود. من شخصا نمی دانم با توجه به وجود مصوبه شورای عالی فضایی، تاکید و ابراز علاقمندی مقامات مختلف، چرا در زمینه برنامه اعزام کیهان نورد ایرانی به فضا یک مرتبه سکوت برقرار شده است. به نظر می رسد با قول هایی که به مردم در گذشته داده شده و در حال حاضر هم معاونت اجرایی رییس جمهور بر این موضوع تاکید داشته اند، مسئولان سازمان فضایی ایران باید پاسخگو باشند چرا در برداشتن گام های عملی برای ورود به برنامه اعزام کیهان نورد ایرانی به فضا تعلل می کنند.

این محقق تاریخ کیهان نوردی که سالها در روسیه با فضانوردان و مدیران فضایی روسیه و شوروی سابق در ارتباط بوده است در پاسخ به اخبار مطرح در خصوص اعلام آمادگی آناتولی شیلف، معاون سازمان فضایی روسیه برای آموزش فضانوردان ایرانی توسط کارشناسان روسی، گفت: من هم این خبر را خواندم. متاسفانه ظاهرا بعضی مسئولان ایرانی معتقد به فلسفه این شعر هستند که می فرماید »ای چه خوش باشد که سر دلبران، گفته آید در حدیث دیگران.» در حالی که در ایران، مسوولان مربوطه در این مورد سکوت اختیار کرده اند، چنین خبر های خوشی را باید از زبان دیگران بشنویم. گرچه تصور نمی کنم این خبر صحت داشته باشد اما به نظر من فرصت خوبی برای ایران است که با توجه به بروز اختلاف بین آمریکا و روسیه و اعلام این خبر از سوی یک مقام رسمی روس، فرصت را از دست ندهند و برای بستن قرارداد آموزش فضانورد اقدام کنند. به ویژه با توجه به موقعیت خاصی که دکتر سنایی، سفیر ایران در بین دانشمندان روسیه دارد، به نظر می رسد بهترین زمان برای بستن قرارداد برای آموزش کیهان نورد ایرانی است و سازمان فضایی ایران باید سریعا وارد عمل شود.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به احتمال قریب به یقین مخالفت آمریکا به عنوان شریک اصلی ایستگاه فضایی بین المللی با پرواز کیهان نورد ایرانی به این ایستگاه، این قبیل آموزش‌ها چه فایده ای خواهد داشت، گفت: در مرحله اول داوطلبان اعزامی ایرانی می توانند طی دوران آموزش، نکته های بسیار زیادی را فرا بگیرند که در توسعه و تکمیل دانش کارشناسان ما برای طراحی و ساخت سامانه های سرنشیندار مفید خواهد بود و در جریان دوره آموزشی مسلما کارشناسان ما راه میان بری را برای رسیدن به هدف بزرگ فرستادن انسان به فضا پیدا خواهد کرد. در مورد سفر به فضا هم اگر اراده ای قوی در مسوولان باشد، این کار شدنی است و کیهان نوردان ما می توانند با مشارکت فضانوردان روس و بهره گیری از امکانات ناو سایوز حتی تا 20 شبانه روز پرواز مستقل و بدون نیاز به ایستگاه فضایی بین المللی داشته باشند. من این صحبت معاون سازمان فضایی را یک اتفاق مثبت می بینم که سازمان فضایی باید از آن بهره بگیرد و تا فرصت از دست نرفته اقدام کند.