عباس خاراباف: کشورهای درحال‌توسعه مثل ایران، گاهی در زمین با چالش‌های زیادی روبرو هستند. در چنین شرایطی شاید برای بعضی این سؤال پیش آید که چرا با وجود این‌همه مشکل روی زمین، این کشورها علاقه دارند فضاپیما به فضا بفرستند؟

فضا و فناوری فضایی ویژگی‌های منحصربه‌فرد زیادی دارند. همان‌طور که در مطالب قبلی گفته شد، کشور ما در حال حاضر با عجیب‌ترین چالش‌های ممکن روی زمین دست پنجه نرم می‌کند و کارشناسان هشدار می‌دهند مشکلات پیچیده‌تری در آینده نه چندان دور به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدیدات طول تاریخ گریبان ایران را خواهند گرفت. (اینجا و اینجا را ببینید).

برای حل این مشکلات تنها راه‌حل موجود مدیریت بحران و عملکرد مدبرانه است. چرا؟ چون هیچ‌کس نمی‌تواند به‌یک‌باره دریاچه خشک‌شده ارومیه را پر از آب کند؛ اما کارشناسان ناسا سال‌هاست که با استفاده از فضاپیماها خشک شدن دریاچه را از آن‌سوی دنیا هشدار می‌دهند. درحالی‌که هر از چند گاهی یکی از مسئولان و مدیران تصمیم‌ساز یا تصمیم‌گیر برای نمایش هم که شده به ارومیه رفته و به دریاچه مظلوم سرک می‌کشد تا مشکل را از نزدیک بررسی کند، یک کارشناس جوان از دورترین نقطه ممکن به این دریاچه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای به‌راحتی بخش اعظمی از ماجرا را کارشناسی کرده و بهترین راه‌حل را برای مدیریت این بحران ارائه می‌دهد. برای حل مشکلات اقتصادی، آب و انرژی گرفته تا چالش‌های عجیب‌وغریب امنیتی، فضا و فناوری فضایی برای کشور ما هم‌اکنون حکم آجیل مشکل‌گشا را دارد. گرچه در این آجیل مشکل‌گشا وجود چند عدد بادام تلخ‌کام بعضی‌ها را نیز تلخ کرده است. (اینجا و اینجا را ببینید).

به نظر شما نتیجه این اتفاقات چیست؟ کارشناسان اعتقاد دارند که هند در آینده نه‌چندان دور به یکی از کشورهای پیشرفته و بدون رقیب در حوزه فناوری فضایی تبدیل خواهد شد. دانش و فناوری فضایی همچون گذشته و حال در آینده نزدیک نیز موتور محرک سایر علوم و فناوری‌های بومی هند شده و این کشور در مدیریت مشکلات خود یک الگوی موفق خواهد بود.

کارشناسان سیاسی اعتقاد دارند هند در گذشته تمایل داشت با حرکات سیاسی و ایستادگی در برابر ابرقدرت‌ها و استعمارگران قدرت خود را به آن‌ها نشان دهد؛ اما در حال حاضر با حرکتی ساده‌تر و با هزینه‌های بسیار کمتر توانسته است با استفاده از سرمایه‌گذاری و مدیریت موفق در زمینه فناوری فضایی به یک «قدرت بزرگ» تبدیل شده و کشوری مثل آمریکا را ترغیب به درخواست همکاری کند.

خلاصه سخن این‌که هند با دستاوردهایی که داشته می‌تواند به‌عنوان یک الگوی مناسب برای کشور ما در زمینه فناوری فضایی باشد.

در یک مثال دیگر می‌توان به فعالیت‌های فضایی اخیر کشور امارات اشاره کرد. امارات به‌تازگی اعلام کرده است که در سال 2021/ 1400 می‌خواهد کاوشگر خود را به‌سوی مریخ بفرستد. در حال حاضر نیز این کشور سرمایه‌گذاری‌های کلانی در حوزه‌های مختلف فضایی از ماهواره‌های سنجش‌ازدور و مخابراتی گرفته تا توریسم فضایی انجام می‌دهد. با چنین فعالیت‌هایی این کشور در سال‌های اخیر به دنبال آن است که منابع انسانی خود را نیز در زمینه فناوری فضایی ارتقا دهد چراکه پس از گذشت سال‌ها، مجموع متخصصین فضایی این کشور هنوز به ۳۰ نفر نمی‌رسد. به همین دلیل این کشور با الگو قرار دادن صنعت نفت خود، راهبرد جذب متخصصین خارجی به‌ویژه متخصصین فضایی ایران را در پیش گرفته و با سوءاستفاده از عدم توجه دولت به بخش فضایی کشورمان این روند را نیز شدت بخشیده است. تا جایی که بر اساس آخرین اخبار از منابع غیررسمی دعوت‌نامه‌هایی نیز برای ده‌ها نفر از کارشناسان فضایی که طی سال‌های گذشته در حوزه فضایی در ایران مشغول بوده‌اند نیز ارسال شده است.

حال اگر امارات موفق شود تا 17 سال دیگر مثل هند یک کاوشگر به مریخ بفرستد و از آن بدتر در این موفقیت از دانشمندان ایرانی که تابعیت امارات را گرفته‌اند استفاده کند، چیزی جز افسوس خوردن برای ما باقی می‌ماند؟ آیا بااین‌وجود بازهم می‌توان اعتقاد داشت دولت به‌جای حفظ سرمایه‌ها و حمایت از بخش فضایی به مشکلات روی زمین بپردازد؟