ماه در مسیر دایره‌البروج به دلیل حرکت انتقالی خود هر شب چند درجه در آسمان جابجا می‌شود. هر شب ده‌ها ستاره برای دقایقی در پشت ماه پنهان می‌شوند و ما می‌توانیم شاهد حرکت ظاهری ماه از مقابل آن‌ها باشیم که به این پدیده اختفای با ماه می‌گویند.
متمایل بودن مدار ماه نسبت به محور زمین و حرکت کشیده‌ی مداری ماه به دور زمین، سبب می‌شود حرکت ظاهری ماه در طول دایره‌البروج در طی سال ثابت نبوده و متفاوت باشد؛ ازاین‌رو در طول سال، ماه از دید ناظر زمینی از مقابل ستارگان متفاوتی نسبت به ماه قبل عبور می‌کند. گاهی به‌صورت نادر این اختفا با ستاره‌های پرنور و مشهور روی می‌دهد که ممکن است هرچند سال یک‌بار شاهد این نوع رویداد باشیم.
در بامداد روز یک‌شنبه 18 مردادماه 1394 خورشیدی در ساعت 2:22 به‌وقت مرکزی ایران 8 Aug 2015) ساعت (21:52 UT در پهنه کشور شاهد اختفای ستاره الدبران از صورت فلکی گاو با ماه خواهیم بود؛ قدر ظاهری ستاره 0.9 و فاز ماه در زمان اختفا 30 درصد و شروع اختفا از لبه شرقی ماه خواهد بود.
رصد این رویداد به لحاظ نکات زیر حائز اهمیت است
رصد اختفاهای ماه با ستارگان پرنور علاوه بر زیبایی‌های خاصی که برای منجمین و عکاسان نجومی دارد، برای رصدگران حرفه‌ای اختفا دارای اهمیت علمی است.
با رصد و زمان سجی از دونقطه متفاوت، می‌توان اختلاف‌منظر و فاصله دقیق ماه تا زمین را محاسبه کرد و همچنین تغییراتی که ممکن است در لیبراسیون و موقعیت مداری ماه اتفاق افتاده باشد را بررسی نمود.
در این اختفا هم پنهان شدن ستاره در پشت ماه و هم آشکار شدن آن قابل رصد و زمان‌سنجی است؛ می‌توان در عرض‌هایی که اختفا از استوای ماه صورت می‌پذیرد قطر ماه را به دست آورد.
از مواردی که با انجام رصد گروهی و داده گیری از نقاط مختلف در خصوص یک اختفا می‌توان به انجام رسانید محاسبه‌ی وتر قطبی و تعیین ابعاد قطر ماه توسط رصد گروهی این اختفا است.
روش زمان‌سنجی رویداد
اولین مرحله به دست آوردن زمان دقیق هماهنگ شده جهانی (UTC) است که از طریق سایت‌های اینترنتی مانند http://Time.is می‌توان زمان دقیق را به دست آورد. و برای مثال ساعت لپ‌تاپ را با ساعت جهانی ست شود.
دومین مرحله زمان‌گیری مبنا؛ دقایقی قبل از وقوع رویداد کرنومتر باید روشن گردد و دقیقا زمانی را که کرنومتر شروع به شمارش می‌کند به‌عنوان زمان مبنا باید در نظر گرفته‌شده و ثبت شود.
سومین مرحله ثبت زمان اختفا است برای مثال رصدگر رویداد در هنگام مشاهده رخداد اختفا عدد یک را گفته و دستیار بلافاصله کرنومتر را متوقف می‌کند؛ و زمان کرنومتر ثبت می‌گردد.
چهارمین مرحله به دست آوردن زمان دقیق اختفا با استفاده از محاسبات؛ زمان مبنای ثبت‌شده را باید بازمان به‌دست‌آمده کرنومتر هنگام مشاهده رویداد جمع گردد با این روش زمان دقیق رویداد اختفا می‌آید.
مثالی برای ملموس بودن در ادامه است:
زمان مبنا: 16:35:00:00
زمان کرنومتر ثبت شده: 00:03:59.80
زمان محاسبه شده: 16:38:59.80
شکل پایین مکان ورود خروج ستاره در لحظه اختفا را نشان می دهد.
در اکثر نقاط ارتفاع ماه در لحظه‌ی اختفا حدود 4 تا 14درجه از افق پیش‌بینی می‌شود و بنابراین در نوار سایه هر چه از مناطق غربی کشور به سمت شرق حرکت کنیم، با افزایش ارتفاع ماه شرایط رصدی مناسب‌تری خواهیم داشت و به غیر از مناطق جنوب شرقی که اختفا در این مناطق به‌صورت خراشان است در سایر نقاط کشور شاهد اختفای کامل ستاره الدبران هستیم.
همان‌طور که در نقشه‌ی بالا مشخص شده:
- بخش‌هایی که در نوار اختفا با خط‌چین قرمزرنگ مشخص‌شده است اختفا برای این مناطق در روز اتفاق خواهد افتاد و تقریباً غیرقابل رصد و زمان سجی دقیق خواهد بود.
- نواحی که بارنگ آبی پررنگ مشخص‌شده شرایط دشوارتر و در لحظاتی نزدیک به طلوع خورشید خواهد بود.
- بخش‌هایی که در نقشه به‌صورت سفیدرنگ مشخص‌شده دارای شرایط رصدی مساعد است.
لازم به ذکر است مناطقی که در محدوده‌ی بالای خط سفیدرنگ قرار دارند شاهد وقوع اختفا به‌صورت کامل هستند و هرچه از نواحی مرکزی محدوده اختفا به سمت لبه‌های خط سفید حرکت کنیم، اختفای ستاره‌ی الدبران مدت‌زمان کم‌تری خواهد داشت و در لبه‌های خط سفیدرنگ اختفا به‌صورت خراشان به وقوع خواهد پیوست.
یکی از مهم‌ترین نکات در بحث بررسی علمی اختفا، استفاده از روش‌های زمان‌سنجی مناسب در طول اختفا است. در انجام پروژه‌های علمی زمان‌سنجی مورد بسیار مهمی است که در زمان وقوع رویداد باید به‌دقت و صحت تمام انجام شود تا در بررسی‌های بعدی به‌عنوان یک داده‌ی علمی دقیق مورداستفاده قرار گیرد.
روش‌های مختلفی برای زمان‌سنجی وجود که از آن جمله می‌توان به زمان‌سنجی توسط وبکم های نجومی، سی سی دی و زمان‌سنجی بصری با استفاده از چشمی تلسکوپ و کرنومتر را نام برد که روش آخر اشکالات مربوط به خود را دارد.
با توجه به اینکه این اختفا از اکثر مناطق ایران قابل روئیت خواهد بود، از تمامی رصدگران نقاط مختلف جهت انجام رصد گروهی این اختفا دعوت به همکاری می‌نماییم.
جدول زمانی اختفا در شهرهای مختلف
موسسه آیوتا خاورمیانه رصدی شیرین همراه با کسب دستاوردهای جدید نجومی برای تمام رصدگران آرزو دارد.
ارتفاع ماه خروج R | ارتفاع ماه ورود D | زمان خروج R | * زمان ورود D | نام شهر |
22 | 14 | 03:00:04 | 02:22:35 | IR Zahedan | زاهدان |
23 | 13 | 03:09:41 | 02:21:52 | IR Birjand | بیرجند |
18 | 8 | 03:07:47 | 02:20:07 | IR Yazd | یزد |
19 | 10 | 03:03:26 | 02:20:24 | IR Kerman | کرمان |
25 | 14 | 03:17:30 | 02:24:01 | IR Mashhad | مشهد |
20 | 9 | 03:15:32 | 02:22:22 | IR Semnan | سمنان |
21 | 10 | 03:18:12 | 02:23:38 | IR Gorgan | گرگان |
17 | 7 | 03:19:52 | 02:20:14 | IR Esfahan | اصفهان |
16 | 9 | 02:54:53 | 02:20:55 | IR Bandar Abbas | بندرعباس |
18 | 7 | 03:15:38 | 02:22:21 | IR Teheran | تهران |
15 | 6 | 03:02:43 | 02:19:09 | IR Shiraz | شیراز |
14 | 4 | 03:01:52 | 02:18:54 | IR Bushehr | بوشهر |
20 | 9 | 03:17:24 | 02:23:13 | IR Sari | ساری |
17 | 7 | 03:18:39 | 02:24:03 | IR Rasht | رشت |
17 | 7 | 03:16:41 | 02:22:56 | IR Ghazvin | قزوین |
15 | 5 | 03:14:14 | 02:21:47 | IR Hamadan | همدان |
14 | 4 | 03:09:41 | 02:20:50 | IR Dezful | دزفول |
14 | 4 | 03:07:31 | 02:19:30 | IR Ahvaz | اهواز |
14 | 4 | 03:15:04 | 02:22:19 | IR Sanandaj | سنندج |
17 | 7 | 03:13:44 | 02:21:35 | IR Delijan | دلیجان |
16 | 6 | 03:17:33 | 02:23:33 | IR Zanjan | زنجان |
15 | 5 | 03:19:58 | 02:25:17 | IR Tabriz | تبریز |
14 | 4 | 03:13:26 | 02:21:32 | IR Kermanshah | کرمانشاه |
ایمیل آیوتا خاورمیانه جهت ارسال فرم گزارش:
iotamiddleeast@yahoo.com
ایمیل ریاست دپارتمان اختفا جهت راهنمایی: hojat.hekmat@gmail.com
شماره تماس ریاست دپارتمان اختفا جهت هماهنگی‌های لازم (آقای حکمت زاده)09364206300 :
|
فرم رصد اختفا |
نام رصدگر : | نام دستیار : |
عرض جغرافیایی: N | طول جغرافیایی: E |
نام منطقه، استان، کشور: | ارتفاع از سطح دریا: m |
|
قدر ستاره : 0.9 | نام ستاره: الدبران Aldebaran = alpha Tauri |
| | زمان شروع رصد : |
نحوه اختفا : ورود و خروج | | زمان پایان رصد: |
وضعیت هوا |
(%) رطوبت: | (°C) دما: |
| (%) درصد ابرناکی: |
مشخصات تلسکوپ |
گشودگی دهانه: mm | نام تلسکوپ |
نوع مقر تلسکوپ استوایی یا سمتی ارتفاعی: | فاصله کانونی : mm |
نوع اپتیک: | چشمی استفاده‌شده: mm |
تلسکوپ متور دار یا بدون متور: نوع ابزار زمان سجی: |
تاریخ و زمان رویداد |
زمان ورود : ساعت : دقیقه : ثانیه : دهم ثانیه | روز / ماه / سال : 18 / 05 / 1394 |
زمان خروج : ساعت : دقیقه : ثانیه : دهم ثانیه مرجع سایت زمان سجی : |
ایمیل سرگروه : |