انجمن اخترشناسي برساوش گرگان
به نام گرداننده‌ي گردون
قبل از مراسم:
پي‌گيري جدّي براي برگزاري مراسم روز جهاني نجوم 1386 از حدود يك ماه قبل و در اواخر سال 1385 شروع شد. برنامه‌ي اوّليّه‌ي انجمن برگزاري همايشي با حضور چند تن از اساتيد و پژوهشگران بومي و غير بومي، چند تن از مسئولان و مديران استان و شهرستان و معلّمان و دانش‌آموزان علاقه‌مند به امر آموزش و پژوهش در زمينه‌ي اخترشناسي از سراسر استان بود. اين برنامه با توجّه به مهجور بودن اين دانش در استان و رويكرد بلندمدّت انجمن در جهت ترويج پايدار اخترشناسي طرح‌ريزي شده بود.
در مدّت تعطيلات چند روزه‌ي عيد نوروز هر چند كه امكان پي‌گيري اجرايي وجود نداشت، امّا اعضا با تهيّه و تكميل گزارش‌ها، پژوهش‌ها و . . . به آماده‌سازي بايگاني انجمن جهت برپايي نمايشگاه در مراسم ياد شده پرداختند. در پايان اين فعّاليّت كه تا چند روز پيش از برگزاري مراسم ادامه داشت، حدود 25 مورد از گزارش‌ها و مقالات انجمن و آلبوم عكس‌هاي نجومي انجمن آماده‌ي ارائه شد. در كنار اين فعّاليّت، بازبيني برگه‌هاي اجرايي مانند برگه‌ي ثبت نام و . . . نيز صورت گرفت. مكتوبات انجمن در كانون فرهنگي ـ تربيتي طه و با همكاري جناب آقاي محمّد ميري، كارشناس انجمن‌هاي كانون، چاپ گرفته شد.
در كم‌تر از يك هفته مانده به مراسم، ناهماهنگي‌هاي اجرايي و مالي تعدادي از نهادهاي دولتي موجب بر هم خوردن مراسم شد. با توجّه به زمان كم باقي‌مانده به روز جهاني نجوم و اندك بودن بودجه‌ي خصوصي انجمن، اعضاي انجمن تصميم گرفتند برنامه‌اي ساده و كم هزينه ـ كه البتّه با اهداف بلندمدّت انجمن سازگاري زيادي نداشت ـ با بودجه‌ي شخصي خود برگزار كنند. نهايتاً دو مكان عمومي براي اجراي اين مراسم انتخاب شد؛ ساعت 16 تا 30 : 18 در ضلع شرقي پارك شهر گرگان (در كنار جمعه بازار كتاب) و ساعت 19 تا 30 : 21 در بلوار پارك جنگلي ناهارخوران. دو تن از اعضاي انجمن توانستند تنها يك روز قبل از اجراي مراسم مجوّز استفاده از مكان برگزاري و نصب پارچه در يكي از خيابان‌هاي سطح شهر را از شهرداري‌هاي مناطق 2 و 5 گرگان دريافت كنند و اين تنها گوشه‌اي از فعّاليّت‌هاي فشرده‌ي انجمن در يك روز قبل از اجراي مراسم بود كه با نصب پارچه، كرايه‌ي ميز و وانت‌بار، تكثير بروشور، برگه‌ي ثبت نام و . . .، دعوت از ميهمانان و چند تن از مديران آموزش و پرورش و . . . تا نيمه‌شب پنج‌شنبه ادامه داشت. چاپ پوسترها و تكثير بروشورها، برگه‌هاي ثبت‌نام و . . . با همكاري صميمانه‌ي جناب آقاي ياسر گيلاني انجام پذيرفت.
اغلب اعضاي فعّال انجمن به همكاري در اجراي قسمت‌هاي مختلف اين مراسم پرداختند كه اسامي آن‌ها به ترتيب حروف الفبا به صورت زير است:
محمّد آفاقی، رضا امیراعظمی، رضا بلبلی، محمّدحسن حاجی‌حسینی، سیّد سعید حسینی، مجتبی زارعی، محمّدحسین عمو‌یی، محمّدمهدی غریب‌آزادی، حسین گیلانی، محمد‌امین مرادی و مصطفی فیوج نوملی.
همچنين جناب آقاي رامين بلبلي به همكاري در زمان اجراي اين مراسم پرداختند.
پارك شهر:
دو تن از اعضا از ساعت 9 و با حضور در پارك شهر به آوردن ميزها و آماده‌سازي مكان مراسم پرداختند، حدود ساعت 11 به تدريج با حضور بقيّه‌ي اعضا از دلهره و اضطراب كار كاسته شد. حدود ساعت 12 كتاب‌هاي نجومي و مجلّات نجوم كتاب‌فروشي اوستا ـ كه در يك روز قبل با انتخاب اعضاي انجمن و همكاري صميمانه‌ي كاركنان اين كتاب‌فروشي آماده و بسته‌بندي شده بود ـ با همكاري يكي از اعضا به محلّ مراسم رسيد. از آن‌جايي كه مراسم در مكان سر باز برگزار مي‌شد و هوا به شدّت ابري و گرفته بود، يكي از اعضا برزنت‌هايي براي انداختن بر روي داربست‌هاي پارك شهر تهيّه كرد كه خوش‌بختانه تا آخر مراسم نيازي به استفاده از آن‌ها نشد. سپس چهار تن از اعضا به چيدن ميزها و تميز كردن آن‌ها پرداختند. به تدريج با رسيدن ديگر لوازم برنامه از جمله آلبوم عكس‌ها، لوازم رصدي و . . .، غير از احتمال بارش باران ديگر مشكلي در سر راه برنامه به نظر نمي‌رسيد.
تعدادي از اعضاي انجمن، در حالي كه سه ساعت بيش‌تر به آغاز رسمي برنامه نمانده بود، با تا كردن بروشورها، آماده‌سازي و دسته‌بندي مكتوبات انجمن، برپايي نمايشگاه كتاب و نصب پارچه در محلّ مراسم آخرين كارهاي باقي‌مانده را به پايان رساندند. دو تن از اعضا نيز كه از صبح در محل حضور داشتند جهت صرف نهار و آوردن تعدادي از لوازم به منزل مراجعه كردند. يك ساعت قبل از زمان رسمي اعلام شده، همه چيز براي برگزاري مراسم آماده بود. اين قسمت از مراسم در فضايي به مساحت تقريبي 30 متر مربّع و در دو طرف راهروي ورودي اصلي شرقي پارك شهر برگزار شد. در يك طرف بخش عمومي، بخش نقّاشي كودكان و نمايشگاه آثار انجمن و در طرف ديگر، نمايشگاه كتب نجومي، نمايشگاه ابزارهاي نجومي و بخش رصد آسمان قرار داشت. در تمام اين مدّت، مثل هميشه تمام اعضاي انجمن با هم ديگر در ارتباط بودند.
بخش عمومي: در اين بخش از مراسم كه يك ميز را به خود اختصاص داده بود موارد زير به بازديدكنندگان ارائه مي‌شد:
- بروشور تهيّه شده به وسيله‌ي دو تن از اعضاي انجمن
- خلاصه‌ي معرّفي‌نامه و گزارش كار انجمن كه در يك برگه‌ي A4 دو رو تهيّه شده بود.
- برگه‌ي نظرخواهي مراسم
- برگه‌ي اشتراك ماهنامه‌ي نجوم
- برگه‌ي اشتراك ماهنامه‌ي هوا ـ فضا
- برگه ثبت نام انجمن كه به افراد علاقه‌مند داده مي‌شد.
- فرم عضويّت افتخاري انجمن كه به افراد باسابقه‌ي علمي و يا اجرايي داده مي‌شد.
- افسانه‌هاي مربوط به 12 برج فلكي كه هركس برگه‌ي برج فلكي مربوط به خود را برمي‌داشت.
در اين بخش سعي مي‌شد با مثال‌هايي ساده در مورد چگونگي حركت خورشيد در بين بروج فلكي و تغيير زمان حلول خورشيد در اين بروج در طيّ هزاران سال شرح داده شود.
نقّاشي كودكان: یکی از برنامه‌های جالب انجمن، كشيدن نقّاشی در رابطه با اخترشناسي برای کودکان بود كه شامل يك ميز مي‌شد. پلاكارتي بر روي ميز نشان‌دهنده‌ي مكان اين بخش در مراسم بود. بسياري از كودكان (و حتّي تعدادي از آن‌ها علارغم مشغله‌ي والدينشان) به اين برنامه پيوستند و ضمن آن از ديگر بخش‌هاي مراسم نيز بازديد كردند.
نمايشگاه آثار انجمن: در اين قسمت كه شامل سه ميز مي‌شد موارد زير به نمايش گذاشته شده بود:
الف ـ گزارش‌هاي رصدي شامل:
- بارش شهاب برساوشي 1382
- بارش شهاب برساوشي 1383
- بارش شهاب برساوشي 1384
- بارش شهاب برساوشي 1385
- بارش شهاب دلتا ـ دلوي جنوبي 1385
- رصدهاي عمومي شامل 10 گزارش به علاوه‌ي رصد خسوف 12 و 13 اسفند 1385
- رصدهاي هلال ماه شامل 5 گزارش
- رصدهاي اجرام مسيه شامل 2 گزارش
- رصد لكّه‌هاي خورشيدي 1380
- رصد لكّه‌هاي خورشيدي 1382
ب ـ پژوهش‌ها و مقالات شامل:
- بررسي عوامل و اثرات جزر و مد
- اثر نيروي كوريوليس بر تشكيل الگوهاي جوّي
- بررسي ميزان علاقه‌ي دانش‌آموزان در زمينه‌ي دانش اخترشناسي
- بررسي ميزان علاقه و عقايد افراد در زمينه‌ي دانش اخترشناسي
- به دست آوردن فاصله‌ي سيّارات با استفاده از پارامترهاي مشاهده‌اي
- بررسي جنبه‌هاي گوناگون تعيين آغاز ماه‌هاي قمري
- دسته‌بندي و امتيازبندي رصدي اجرام قابل مشاهده با چشم غير مسلّح
- فهرست كتاب‌هاي انتشاريافته‌ي اخترشناسي و موضوعات مرتبط با آن به همراه نام ناشران
- مجموعه فرم‌هاي ثبت رصد بارش‌هاي شهاب
پ ـ آلبوم عكس‌هاي نجومي انجمن شامل بيش از 30 عكس برگزيده از مناطق مختلف آسمان و اجرام و پديده‌هاي نجومي مختلف
ت ـ معرّفي‌نامه و گزارش كار كامل انجمن
ث ـ اساس‌نامه‌ي انجمن
ج ـ مشخّصات مکان‌های رصدی انجمن در تابستان 1386 كه علاوه بر آن‌كه در نمايشگاه آثار انجمن، براي نمايش روي ميز چسبانده شده بود، به صورت جداگانه نيز به علاقه‌مندان ارائه مي‌گرديد.
اين بخش از مراسم و به خصوص آلبوم عكس‌هاي نجومي انجمن، هم در عمل و هم در نظرسنجي مورد استقبال ويژه‌ي بازديدكنندگان قرار گرفت. در اين بخش نيز توضيحاتي ساده در مورد گزارش‌ها، پژوهش‌ها و تكنيك‌هاي عكّاسي نجومي، راهنماي بازديدكنندگان بود.
نكته‌ي جالب توجّه در اين بخش واكنش بازديدكنندگان نسبت به ديدن تعدادي از عكس‌هاي نجومي انجمن بود كه از نظر فنّي ايراد داشتند. در حالي كه تا ساعاتي قبل از اجراي مراسم، اعضاي انجمن در استفاده از اين سه عكس ترديد داشتند، تمامي بازديدكنندگان، بدون حتّي يك مورد استثنا، از زيبايي و جالب توجّه بودن اين سه تصوير تعريف كردند، به طوري كه حتّي با توضيحات اعضاي انجمن مبني بر مشكل داشتن اين تصاوير، بر حرف خود پاي‌فشاري مي‌كردند.
مهم‌ترين پرسش بازديدكنندگان از اين بخش نيز در باره‌ي تصاوير بلندمدّت ردّ ستارگان آسمان و تفاوت آن‌ها با شهاب‌ها و چگونگي استفاده از تكنيك تغيير وضوح هنگام عكس‌برداري بود.
نمايشگاه كتب نجومي: اين بخش از مراسم كه چهار ميز را شامل مي‌شد مملو از كتب نجومي و علمي مرتبط با اخترشناسي و همچنين شماره‌هاي مختلف ماهنامه‌ي نجوم بود. در اين بخش كه تا ساعت 21، به مدّت 6 ساعت در همان مكان بر پا بود كتب گوناگون و مناسب براي رده‌هاي سنّي مختلف، با موافقت جناب آقاي علي‌اكبر واعظي، مدير محترم كتاب‌فروشي اوستا، با %10 تخفيف ويژه‌ي روز جهاني نجوم فروخته مي‌شد. استقبال از اين بخش قابل توجّه بود به طوري كه از نظر ارزش مالي و بدون احتساب مبلغ تخفيف داده شده در مبلغ فروخته شده، كتاب‌هاي تهيّه شده به فروش رسيد.
ابزارهاي نجومي و رصد آسمان: در اين بخش كه شامل يك ميز بود يك دستگاه تلسکوپ شكستي 60 ميلي‌متري با چشمي 25 ميلي‌متري (35 برابر)، يك دستگاه دوربین دوچشمی روسي 60 20 به همراه سه‌پايه و يك دستگاه دوربین عکاسی زنيت 122 به همراه سه‌پايه به نمایش گذاشته شد. جهت ارائه‌ي توضیحات لازم در مورد آن‌ها به نوبت دو تن از اعضا انتخاب شدند كه در ميانه‌ي برنامه به دليل استقبال زياد بازدیدکنندگان، يكي‌ديگر از اعضا به كمك او رفت. همچنين در صورت نياز، ديگر اعضا نيز به كمك اجراي بهتر اين بخش مي‌رفتند. با تاریک شدن آسمان و صاف شدن هوا ـ كه در كمال ناباوري اعضا اتّفاق افتاد ـ و ايجاد شرایط مناسب برای رصد هلال ماه ربيع‌الثّاني و سیّارات زهره و زحل که در آن زمان زهره در مقارنه‌ي با ماه قرار داشت، تعداد زیادی از مردم برای دیدن آن‌ها به اين بخش مراجعه کردند. بسياري از افراد به خصوص كودكان از ديدن ماه و زحل با دوربين دوچشمي ذوق زده شده بودند. اين بخش از برنامه كه با توضيحات علمي و جذّاب اعضا در رابطه با ويژگي‌هاي ماه، زهره و زحل و همچنين مشاوره در مورد انواع ابزارهاي اپتيكي همراه بود تا ساعت 21 ادامه داشت.
در طيّ اجراي مراسم دو نفر از اعضا برای صرف ناهار به نوبت از ديگر اعضا جدا شدند. بازدیدکنندگان پرسش‌هاي خود را در زمینه‌های گوناگون اخترشناسي مطرح می‌کردند. اعضاي انجمن كوشش مي‌كردند تا با بياني تا حدّ امكان ساده و با مثال‌هايي، پاسخ‌هاي داده شده را ملموس و جذّاب كنند. استقبال مردم به حدّي بود كه اعضاي انجمن در ساعت 30 : 18 دقيقه و هنگام انتقال بخشي از مراسم به منطقه‌ي ناهارخوران دچار مشكل شدند.
در ميانه‌ي برنامه، حضور خانواده‌هاي چند تن از اعضاي انجمن و مشاهده‌ي كار فرزندانشان، مايه‌ي دل‌گرمي بود. همچنين آقایان منصور عتیقی، رییس سازمان دانش‌آموزی استان گلستان، سيّد هادي حسيني، معاونت پرورشي اداره‌ي آموزش و پرورش شهرستان گرگان و عليرضا مقصودلوراد، مدير مراكز آموزشي استعدادهاي درخشان استان گلستان از مراسم بر پا شده دیدن کردند.
بلوار ناهارخوران:
اين قسمت از برنامه كه كمي ديرتر از زمان اعلام شده برگزار شد به غير از تفاوت‌هاي زير، مشابه برنامه‌ي برگزار شده در پارك شهر بود. اين تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
- در نصف مساحتي كه در پارك شهر برگزار شده بود، بر پا شد.
- براي رصد فقط از تلسكوپ ياد شده استفاده گرديد.
- نمايشگاه كتاب بر پا نشد.
به تبع اين موارد و محدود بودن اين قسمت از برنامه، تعداد اعضاي كم‌تري در اين بخش حضور يافتند كه باز هم با استقبال گسترده‌ي مردم، كار اعضا سخت‌تر و البتّه دل‌نشين‌تر شد. در بين برنامه هوا بسيار سرد و مرطوب شد، به طوري كه برگه‌هاي كاغذي و آلبوم انجمن كاملاً نمناك شده بودند.
پايان مراسم
طبق تخمين اعضاي انجمن حدود 600 نفر از شهروندان از اين برنامه ديدن كردند و تا پايان حدود 20 نفر به عضويّت انجمن درآمدند. مهم‌ترين پرسش‌هايي كه ذهن حاضران در مراسم را به خود مشغول كرده بود را مي‌توان در چند پرسش زير خلاصه كرد:
- آيا خورشيد هم ستاره است؟! نور ستارگان چگونه تأمين مي‌شود؟ نور خورشيد چه طور؟
- بشقاب‌پرنده‌ها واقعيّت دارند؟
- در كجا مي‌توانيم به مطالعه‌ي اخترشناسي ادامه دهيم؟ كلاس‌هاي اخترشناسي براي چه سنيني و در چه مكان‌هايي برگزار مي‌شوند؟
قابل ذكر است با وجود اطّلاع‌رساني انجمن به تعدادي از خبرنگاران رسانه‌هاي محلّي و با توجّه به جهاني بودن اين روز، هيچ يك از آنان در مراسم حضور پيدا نكردند.
در پايان خداوند را شاكريم كه بار ديگر توفيق خدمتي هر چند كوچك در راه ترويج دانش را به ما ارزاني داشت و بار ديگر به تمامي كساني كه به ما در برگزاري اين مراسم ياري رساندند، مراتب سپاس‌گزاري خود را اعلام مي‌كنيم.
با سپاس فراوان
انجمن اخترشناسي برساوش گرگان