ساختمان مرکزی دانشگاه صنعتی اصفهان
براي انتخاب محل برگزاري المپياد فيزيك 2007، از مكان هاي مختلفي بازديد شد و سرانجام دانشگاه صنعتي اصفهان برگزيده شد. علت اين انتخاب به جز جاذبه هاي فرهنگي- تاريخي اصفهان، امكانات فراوان دانشگاه يادشده و گرد هم بودن آنها در يك منطقه محدود بود. دانشگاه صنعتي اصفهان داراي تالار با ظرفيت حدود 1000 نفر براي مراسم افتتاحيه و اختتاميه و ساير برنامه هاي جنبي، غذاخوري با گنجايش كافي، خوابگاه و مهمانسراي مجهز، سالن ورزش براي برگزاري امتحان ها، و امكانات ورزشي است كه همگي در فضاي دانشگاه قرار دارد و نزديكي انها به هم، بار حمل و نقل را به شدت كاهش مي دهد. فضاي طبيعي دانشگاه و جنگل كاري اطراف آن نيز بر جذابيت محل برگزاري مي افزايد. به اين ترتيب به جز محل اسكان سرپرستان و ناظران كه در دو هتل شهر اصفهان در نظر گرفته شده است و سالن بحث درباره سوالها كه نزديك هتل محل اقامت سرپرستان است، تمام فعاليت هاي مربوط به المپياد فيزيك 2007 در محوطه دانشگاه صنعتي اصفهان متمركز است. برگزاري سي و هشتمين المپياد جهاني فيزيك ده روز به طول مي انجامد كه روز اول ورود تيم ها و روز دهم برگشت تيم هاست. در مدت هشت روز باقيمانده، دانش آموزان شركت كننده در مسابقات، در دو امتحان كه هر كدام 5 ساعت است شركت مي كنند و بايد براي بقيه وقت آنها برنامه هاي جذاب و سرگرمي هاي سودمند تدارك ديد تا آنها ضمن آشنائي با ويژگي هاي فرهنگي، اجتماعي،..... ايران با خاطره خوش به كشور خود بازگردند. اگرچه فرصت آزاد سرپرستان به اندازه دانش آموزان نيست، زيرا بخشي از وقت آن ها در جلسات بحث سوال ها، ترجمه آنها، همكاري در تصحيح ورقه هاي دانش آموزان خود و بحث درباره نمره ها مي گذرد، اما براي آنها نيز بايد برنامه ريزي تفريحي و سرگرم كننده در نظر گرفت. طراحي چنين برنامه هائي كه با سليقه حدود 90 مليت سازگار باشد و در ضمن در چارچوب معيارهاي فرهنگي- اجتماعي ايران باشد، كار چندان آساني نيست. البته جاذبه هاي شهر اصفهان بخشي از اين مشكل را برطرف مي سازد، زيرا آن قدر جذاب است كه همه آن را مي پسندند. بخش مهمي از فعاليتهاي كميته برگزاركننده براي تدارك چنين برنامه هائي صرف مي شود تا با همكاري تمام دست اندركاران ديگر اين وظيفه را به خوبي انجام دهد.
مراسم افتتاحيه و اختتاميه دو رويداد مهم المپياد جهاني فيزيك است كه نمود برجسته اي دارد و مي توان گفت به نوعي ويترين اين رويداد جهاني است، زيرا بقيه فعاليتها كم و بيش در پشت صحنه اتفاق مي افتد. در مراسم افتتاحيه دانش آموزان شركت كننده با نظم خاصي روي صحنه آمده و نام كشورشان اعلام مي شود. در اين مراسم كشور ميزبان فرصت خوبي براي معرفي خود از ديدگاه هاي مختلف دارد و با فيلم، نمايش، موسيقي، .... ضمن ارائه يك برنامه جذاب سعي مي كند تاثير مثبتي بر حاضران بگذارد. در اين مراسم مجموعه اي از سخنراني هاي كوتاه كه يكي از آنها سخنراني كليدي براي گشايش المپياد جهاني فيزيك را رسما اعلام مي كند و نيز تعدادي برنامه هنري ارائه مي شود.
گر بهشتی باشد اندر آسمان عکس آن افتاده روی اصفهان
مراسم اختتاميه كه بخش عمده آن به اهداي جايزه به دانش آموزان مي گذرد، پر از هيجان است و صحنه تالار مرتب با نور فلاش دوربين ها روشن مي شود. اگرچه پيش از مراسم اختتاميه دانش آموزان از رتبه و مدال خود اطلاع دارند، اما با اعلام هر نام و مدالي كه داده مي شود، فريادهاي شادي فضاي تالار را پر مي كند و دوربين ها برنده را تا آمدن به صحنه و رفتن از آن تعقيب مي كند. در اين ميان دادن مدال هاي طلا و جايزه برندگان برجسته، با هيجان و شادي زيادتري همراه است و تشويق حدود هزار نفر حاضران در تالار به اوج خود مي رسد. معمولا رتبه علمي، اجتماعي، سياسي كسي كه مدال را به گردن دانش آموز مي اندازد، با افزايش سطح مدال از برنز به طلا، بالا مي رود و برندگان جوايز ويژه جايزه خود را از دست كساني دريافت مي كنند كه داراي بالاترين مقام علمي، اجتماعي و يا سياسي هستند.
كشور ميزبان براي هر تيم دانش آموزي از يك كشور كه اكثرا 5 نفر و گاهي كمتر است، يك راهنما در نظر مي گيرد. سعي مي شود راهنماي يك تيم دانش آموزي، به زبان آنها آشنا باشد، اما در مواردي كه كسي آشنا به آن زبان در دسترس نباشد، راهنماي آشنا به زبان انگليسي، فرانسه،.... براي آن تيم انتخاب مي شود و با توجه به آموزش زبان خارجي در مدارس تمام كشورها، ارتباط راهنما با دانش آموزان با اين زبان انجام مي شود. راهنماها از اولين لحظه ورود تيم به ايران، تا آخرين لحظه اي كه ايران را ترك مي كنند، با دانش آموزان همراه خواهند بود و كاملا از آنها مراقبت مي كنند تا هيچ مشكلي براي آنها پيش نيايد. اين راهنماها كه كم و بيش هم سن و سال دانش آموزان شركت كننده در المپياد فيزيك هستند، به سرعت با آنها خو مي گيرند و چنان علاقه اي به هم پيدا مي كنند كه گاهي هنگام جداشدن از هم، همانند دوستان چند ساله متاثر مي شوند و حتي ديده شده است گريه راه كلمات خداحافظي را بر انها مي بندد. ثبت لحظه به لحظه المپياد جهاني فيزيك به عنوان يك رويداد علمي- فرهنگي از اهميت فراواني برخوردار است. معمولا از تمام بخش ها عكس و فيلم گرفته مي شود و اينترنت اين فرصت را فراهم مي آورد كه بلافاصله هر كس در هر كجاي جهان آن را ببيند و به ويژه آشنايان اعزام شدگان به المپياد را از احوال آنان با خبر كند. به جز روز ورود تيم ها، در تمام روزهاي بعد هر كس در اولين ساعات روز با يك نشريه روزانه كه عمدتا تصويري است روبه رو مي شود كه تمام آنچه را كه در روز قبل روي داده است در خود دارد. پس از پايان برگزاري المپياد جهاني فيزيك و در يك فرصت چندماهه يك كتاب نيز منتشر مي شود كه در ان شرح كاملي از المپياد برگزارشده ارائه مي شود و معمولا در المپياد سال بعد ميان شركت كنندگان توزيع مي شود. در سالهاي اخير كه فناوري ثبت تصوير گسترش پيدا كرده است، تهيه یک عدد دی.وی.دی نيز به كتاب اضافه شده است و به اين ترتيب آيندگان مي توانند با تماشاي آن تصوير عيني تري از آنچه در گذشته روي داده است به دست آورند.
ساختار :
مسابقه المپياد فيزيک در دو روز برگزار مي شود، يک روز براي امتحان نظري و يک روز تجربي. در امتحان نظري سه سئوال طرح مي شود که در مجموع چهار زمينه مختلف فيزيک دبيرستاني را پوشش مي دهد. مدت امتحان پنج ساعت است. امتحان تجربي در روز ديگر برگزار مي شود و در آن يک يا دو مسئله به دانش آموزان داده مي شود. مدت اين امتحان نيز پنج ساعت است. بين دو امتحان نظري و تجربي يک روز استراحت است. هر تيم از حداکثر پنج دانش آموز و دو مربي تشکيل مي شود. دانش آموزان از دبيرستان يا هنرستان هستند و دانش آموزان مدارس عالي و دوره هاي فوق ديپلم پذيرفته نمي شوند. مربي ها اعضاي مجمع عمومي هستند و در مجمع حق راي دارند. سئوالها به زبان خود دانش آموز به او داده مي شود و دانش آموز نيز مسئله را به زبان خود حل مي کند. به اين ترتيب مدتي از وقت مربي صرف ترجمه سئوال ها و پاسخ ها مي شود. نکته ديگر اين که پس از تصحيح اوراق توسط گروه تصحيح که از کشور برگزار کننده است، مربي هر کشور حق دارد به نمره تيم خود اعتراض کنند. اين اعتراض نيز در روز خاصي انجام مي شود.
هزینه ها :
از نظر هزينه ها قاعده کلي اين است: هزينهء سفر تمامي شرکت کنندگان يک کشور اعم از دانش آموز، مربي، ناظر، و ميهمان توسط خود آن کشور پرداخت مي شود. اما هر کشور از لحظه ورود به کشور ميزبان تا لحظه خروج ميهمان است يعني هزينه هاي وي شامل اقامتگاه، غذا، رفت و آمد، گردش ها و غيره توسط کشور ميزبان پرداخت مي شود. اخيرا به واسطه هزينه سنگين برگزاري و قدرت مالي بسياري کشورها، قرار شده است کشورهاي شرکت کننده داوطلبانه مبلغي مشخص را به عنوان "حق شرکت" پرداخت کنند. به نظر مي رسد اين مبلغ کم کم از حالت داوطلبانه خارج و اجباري شود. تعداد کشورهاي شرکت کننده در المپياد فيزيک هر سال افزايش يافته است، به طوري که سال گذشته در المپياد سنگاپور 82 کشور حضور داشتند. تعداد زياد شرکت کننده، به علاوه هزينه تهيه وسايل امتحان تجربي که در آن همه دانش آموزان مي بايست با وسيله اي يکسان امتحان دهند هزينه برگزاري المپيادها را بسيار بالا برده و برگزاري آن را بسيار دشوار کرده است. با توجه به اين مسائل موضوع برگزاري المپيادهاي منطقه اي مد نظر قرار گرفته است. اين فکر جديد نيست و تا کنون المپياد کشورهاي ناحيه بالکان، المپياد کشورهاي ناحيه خليج فارس، و المپياد کشورهاي آسيايي، هر يک در نواحي مربوط به خود برگزار شده است.
کميته برگزارکننده المپياد 2007
دکتر محمد سپهري راد، از دانشگاه شهيد بهشتي، رئيس کميته
دکتر محمدرضا اجتهادي، از دانشگاه صنعتي شريف، مسئول کميته علمي
آقاي حسين ميرزايي، از وزارت آموزش و پرورش و رئيس باشگاه دانش پژوهان جوان
دکتر منصور وصالي، از دانشگاه تربيت معلم شهيد رجايي، مسئول کميته فوق برنامه
مسئول دبيرخانه: خانم ترانه شيمي
ارگان برگزار کننده: وزارت آموزش و پرورش
اعضاء کمیته علمی المپیاد
دكتر محمدرضا اجتهادي، دانشگاه صنعتي شريف (رئيس كميته)
دكتر اميد اخوان، دانشگاه صنعتي شريف
دكتر رضا عسگري، پژوهشگاه دانشهاي بنيادي
آقاي سيد مهدي فاضلي، دانشجوي دكتري دانشگاه صنعتي شريف
دكتر فرهنگ لران، دانشگاه صنعتي اصفهان
دكتر سامان مقيمي عراقي، دانشگاه صنعتي شريف
دكتر ارشميدس نهال، دانشگاه تهران
دكتر نيما همداني رجاء، پژوهشگاه دانشهاي بنيادي
تاریخچه المپیاد جهانی فیزیک
المپياد جهاني فيزيک مسابقه اي است بين المللي در فيزيک و براي دانش آموزان دبيرستاني. اولين اين مسابقات در سال 1967 در ورشو (لهستان) برگزار شد. از آن تاريخ به بعد اين المپيادها به جز سه سال (1973، 1978، و 1980) همه ساله در يکي از کشورهاي جهان برگزار شده است.در اين اولين المپياد دعوتنامه براي کشورهاي اروپاي مرکزي ارسال شده بود و چهار تيم که عبارت بودند از بلغارستان، چکسلواکي، مجارستان، و روماني اين دعوت را پذيرفتند (با در نظر گرفتن دانش آموزان کشور ميزبان، لهستان، پنج تيم در مسابقه حضور داشتند. ). در اين المپياد يک روز به امتحان نظري و يک روز به امتحان تجربي اختصاص داشت. نکته قابل توجه اين بود که دانش آموزان مي بايست صبر مي کردند تا برگه هاي امتحاني آنها تصحيح شود. به اين ترتيب دو روز وقت آزاد داشتند که براي آنها سفري تفريحي با هواپيما در داخل لهستان تدارک ديده شد. دومين المپياد بلافاصله سال بعد در مجارستان ترتيب يافت. در اين المپياد به تعداد کشورهاي شرکت کننده سه کشور آلمان شرقي، اتحاد جماهير شوروي، و يوگسلاوي اضافه شده بود. در دومين المپياد نيز مانند المپياد اول تيم هر کشور از سه دانش آموز و يک سرپرست تشکيل مي شد. در اين المپياد مجمع عمومي نيز تشکيل و اساسنامه برگزاري المپيادها تصويب شد. جالب اين که با گذشت سال ها بنيان اين اساسنامه هنوز تغيير نکرده است.
المپياد سوم در 1969 در چکسلواکي، المپياد چهارم در 1970 در اتحاد جماهير شوروي، و المپياد پنجم سال بعد در بلغارستان برگزار شد. در اين المپياد اخير بود که تعداد دانش آموز شرکت کننده براي هر تيم به پنج نفر ارتقاء يافت. از المپياد ششم که در 1972 در روماني برگزار شد براي اولين بار کشورِِِي غير اروپايي يعني کوبا و کشوري از اروپاي غربي يعني فرانسه نيز شرکت کردند. گرچه تعداد کشورهاي شرکت کننده در المپيادها افزايش يافته بود اما متأسفانه هيچ کشوري ميزباني المپياد سال 1973 را نپذيرفت و در حالي که احساس مي شد برگزاري اين المپيادها از بين مي رورد لهستان پذيرفت بار ديگر ميزبان المپياد 1974 باشد. لهستان در اين سال براي اولين بار از تيم کشور آلمان غربي نيز براي حضور در المپياد دعوت کرد. ميزبان المپياد سال 1975 آلمان غربي بود. در اين سال در مجمع عمومي تغييراتي در اساسنامه المپياد به تصويب رسيد. مهمترين اين تغييرات يکي کم کردن تعداد پرسشهاي امتحان نظري از چهار سئوال به سه سئوال بود؛ ديگري کم کردن تعداد زبان هاي مورد استفاده از چهار زبان روسي، انگليسي، آلماني، و فرانسوي، به تنها دوزبان روسي و انگليسي بود؛ و سومين تغيير قراردادن يک روز استراحت ميان امتحان نظري و عملي براي دانش آموزان بود. در سالهاي 1975، 1976، و 1977 المپياد به ترتيب در کشورهاي آلمان شرقي، مجارستان (براي بار دوم)، و چکسلواکي (براي بار دوم) برگزار شد.
در سال 1984 المپياد در کشور سوئد برگزار شد. در اين المپياد با توجه به تعداد زياد کشورهاي شرکت کننده و هزينه بر بودن برگزاري المپياد ها ، کشور ديگري براي سال هاي بعد داوطلب برگزاري نشد. از اين رو تصميم گرفته شد که دبيرخانه اي ثابت با مسئوليت دکتر گورژوسکي تشکيل شود تا براي برگزاري درازمدت المپيادها برنامه ريزي کند. از آن سال المپيادها مرتبا برگزار شده است و معمولا کشور برگزار کننده براي چندين سال بعد نيز مشخص است.