با آمدن ماه رمضان شور و جنب و جوش خاصي در رصدگران رويت هلال به‌پا مي‌شود. همه‌ي رصدگران با وسواسي خاص خود را براي رويت اين هلال آماده مي‌كنند. حال اگر اين هلال بحراني باشد كه ديگر شور و هيجاني وصف‌ناپذير در رويت آن به وجود مي‌آيد. در واقع طي 2 سال گذشته هميشه شروع ماه رمضان با رويت يك هلال بحراني همراه بوده است. و امسال براي سومين بار جامعه‌ي رويت هلال اين هيجان را بار ديگر تجربه خواهد كرد. ولي امسال با سال‌هاي گذشته مقداري متفاوت است و آغاز اين هيجان دقايقي بعد از اذان ظهر با گذشت ماه از نصف‌النهار آغاز مي‌شود.
بررسي رويت‌پذيري هلال رمضان 1428 در شامگاه
لحظه‌ي مقارنه‌ي ماه و خورشيد در ساعت 18:14:14 روز سه‌شنبه 20 شهريور 1386 رخ مي‌دهد كه در اين روز زمان يك خورشيد‌گرفتگي جزئي در مناطقي از قاره‌ي آمريكاي جنوبي و قاره‌ي جنوبگان قابل مشاهده است.
لذا از غروب سه‌شنبه شرايط بررسي رويت هلال را با استفاده از سه معيار معتبر جهاني به شرح زير است.
1-معيار دكتر «برنارد يالوپ»
همان‌گونه كه در تصوير ملاحظه مي‌كنيد بر اساس اين معيار هلال رمضان 1428 هلال در غروب 20 شهريور در زير افق قرار دارد و 21 شهريور نيز در سراسر ايران قابل رويت نمي‌باشد. لذا شامگاه 22 شهريور 1386 هلال به وضوح با چشم ديده مي‌شود. بنابراين بر اساس نظر اين معيار ماه شعبان 30 خواهد شد و جمعه 23 شهريور اول ماه رمضان خواهد بود.
2-معيار «رصدخانه‌ي آفريقاي جنوبي»
همان‌گونه كه از اين معيار رويت‌پذيري هلال مشخص است، هلال در غروب 20 شهريور در زير افق قرار دارد و 21 شهريور نيز در سراسر ايران قابل رويت نمي‌باشد. لذا شامگاه 22 شهريور 1386 هلال به وضوح با چشم ديده مي‌شود. بنابراين بر اساس نظر اين معيار نيز ماه شعبان 30 خواهد شد و جمعه 23 شهريور اول ماه رمضان خواهد بود.
3-معيار «محمد شوكت اوده»
اما بر اساس نظر اين معيار هلال در غروب 20 شهريور در زير افق قرار دارد ولي در شامگاه 21 شهريور در نيمي از ايران با چشم مسلح ديده مي‌شود.
خط رويت‌پذيري اين معيار از روستاي مرزي «بيشه‌دراز» در استان ايلام با عرض و طول جغرافيايي 32 درجه و 49 دقيقه‌ي شمالي و 46 درجه و 59 دقيقه‌ي شرقي آغاز و در روستاي مرزي «قلعه‌نو» در استان سيستان و بلوچستان با عرض و طول جغرافيايي 30 درجه و 51 دقيقه‌ي شمالي و 41 درجه و 41 دقيقه‌ي شرقي پايان مي‌يابد. در بالاي اين خط هلال قابل رويت نبوده و در پايين اين خط هلال با تلسكوپ و در مناطق جنوبي ايران با دوچشمي‌هاي قوي مانند 150×40 قابل رويت خواهد بود.
|
جدول بررسي هلال شامگاهي رمضان 1428 |
|
نام نقطه |
مختصات جغرافيايي |
لحظه‌ي غروب خورشيد |
سن ماه |
ارتفاع ماه |
جدايي زاويه‌اي |
اختلاف سمت |
فاز ماه |
ضخامت مياني |
مكث ماه |
وضعيت رويت
(اوده) |
وضعيت رويت
(مقايسه) |
|
عرض |
طول |
Topo
(Ref:off) |
Topo |
Topo |
Geo |
Topo |
|
دقيقه درجه |
دقيقه درجه |
ثانيه دقيقه ساعت |
دقيقه ساعت |
درجه |
درجه |
درجه |
درصد |
دقيقه |
ثانيه دقيقه |
|
ريش‌پيش |
26/49N |
63/17E |
17:25:27
ك |
25:11
ك |
4.131
|
11.551
ك |
-10.436
|
1.09
ك |
0.30
ك |
22.39
|
چشم مسلح |
|
|
گواتر |
25/09N |
61/29E |
17:32:00
|
25:18
|
4.462
|
11.578
|
-10.304
ك |
1.10
|
0.30
|
23:50
|
چشم مسلح |
|
|
قلعه نو (1) |
30/51N |
41/41E |
17:33:32
|
25:19
|
3.415
|
11.671
|
-10.875
|
1.10
|
0.33
|
20:06
|
چشم مسلح |
|
|
ابوموسي |
25/52N |
55/02E |
17:58:03
|
25:44
|
4.449
|
11.789
|
-10.547
|
1.14
|
0.31
|
23:55
|
چشم مسلح |
|
|
سيري |
25/55N |
54/34E |
17:59:56
|
25:46
|
4.448
ب |
11.804
|
-10.564
|
1.14
|
0.32
|
23:55
ب |
چشم مسلح |
|
|
تازه‌كند |
39/42N |
47/59E |
18:32:38
|
26:18
|
1.849
ك |
12.256
|
-11.960
|
1.19
|
0.34
|
14:05
ك |
رويت ناپذير |
|
|
بيشه‌دراز (2) |
32/49N |
46/59E |
18:33:10
|
26:19
|
3.257
|
12.158
|
-11.453
|
1.19
|
0.31
|
19:46
|
چشم مسلح |
|
|
بور‌آلان |
39/43N |
44/37E |
18:46:06
|
26:32
|
1.884
|
12.360
|
-12.059
ب |
1.21
|
0.35
|
14:16
|
رويت ناپذير |
|
|
پيراحمدكندي |
39/23N |
44/06E |
18:47:59
ب |
26:34
ب |
1.959
|
12.369
ب |
-12.051
|
1.21
ب |
0.35
ب |
14:36
|
رويت ناپذير |
|
|
نتيجه بررسي: هلال در نيمي از مناطق ايران با چشم مسلح قابل رويت است. |
|
ك: كمينه‌ي پارامترهاي هلال
ب: بيشينه‌ي پارامترهاي هلال
(1) و (2): نقاط شاخص مرزي خط رويت‌پذيري در پارامتر q معيار اوده
Ref:off: خاموش‌بودن شكست نور در جو نرم‌افزار
Topo: مختصات مكان مركزي
Geo: مختصات زمين مركزي
|
آسمان شامگاهي را در زمان رويت هلال به شكل زير خواهيد ديد.
هلال در روز رمضان 1428
امسال رويت در روز اين هلال اهميت فوق‌العاده‌اي دارد. چون آغاز ماه رمضان 1428 بر اين اساس تنظيم شده است. لذا امسال اكثر رصدگران ايراني از ظهر سه‌شنبه به استقبال رويت اين هلال خواهند رفت. در واقع اگر در مناطق شمالي ايران هلال در لحظه‌ي غروب خورشيد قابل رويت نبوده ولي در روز امكان رويت آن وجود دارد. نقشه‌ي زير بهتر مي‌توند شما را در يافتن اين هلال ياري دهد.
متأسفانه اگر نگاهي به جداول رويت هلال در روزهاي گذشته بي‌اندازيم هلالي را با اين مختصات نخواهيم يافت كه رويت شده باشد! چون ماه در اوج قرار دارد و همه‌ي هلال در روزهاي رويت‌شده نزديك به حضيض رويت شده‌اند. سال گذشته نيز كه خط رويت‌پذيري بالاتر بود رصدگران كمي اقدام به رويت آن هلال كه شبا‌هت‌هاي زيادي به هلال رمضان 1428 دارد در روز كردند كه موفقيتي در پي نداشت. اما اكنون مسأله متفاوت‌تر از پارسال است و همه مي‌دانند كه ارزش علمي رويت اين هلال در روز كمتر از رويت آن در شامگاه نخواهد بود. ما در دو رويت هلال در اوج صبحگاهي رجب 1426 و 1427 ناكام بوده‌ايم و هنوز جاي سوال است كه قرارگيري ماه در اوج چه مقدار بر روي هلال رمضان 1428 تأثير خواهد گذاشت. اين مسأله‌اي است كه بايستي تا روز رويت منتظر آن بمانيم. خوشبختانه ارتفاع ماه در مناطق مختلف ايران بين 55 تا 68 درجه در هنگام عبور از نصف‌النهار ناظر متغير است. در اين ارتفاع ماه هنوز پايين‌تر از خورشيد قرار دارد ولي در لايه‌هاي نازكتر جو قرار دارد. لذا تنها با قرارگيري در ارتفاعات بالا مي‌توانيم به رويت اين هلال اميدواري بيشتري داشته باشيم. اما براي رويت اين هلال در روز مي‌توانيد از دو روش استفاده كنيد.
1- استفاده از تلسكوپ با سيستم GOTO
2- استفاده از سيستم سمت – ارتفاعي
در اين مقاله با توجه به اين‌كه اكثر رصدگران ايراني از سيستم سمت-ارتفاعي و بدون موتور ردياب استفاده مي‌كنند به روش كار با اين سيستم خواهيم پرداخت.
براي رويت اين‌گونه هلال‌ها لازم است تا شما از يك تلسكوپ يا دوچشمي مدرج استفاده نماييد. اگر ابزار شما تلسكوپ دابسوني با مقري دايره‌اي باشد، مي‌توانيد محيط آن را دقيق‌تر مدرج نماييد.
نوعي درجه‌ياب طراحي شده ارتفاع (راست) و سمت (چپ) با استفاده از نرم‌افزار Word براي يك تلسكوپ 12 اينچ دابسوني
دقت اين‌گونه تلسكو‌ها در سمت حتي به 2/0 درجه نيز مي‌رسد. در ارتفاع نيز مي‌توانيد با دقت حدود 5/0 درجه آن را مدرج كنيد. حال شما احتياج به يك چشمي داريد كه يك بزرگنمايي مناسب و ميدان ديدي در حدود 1 درجه به شما بدهد. حال تنها لازم است كه در رصدگاه، دقت شما در تنظيم تلسكوپ بالا باشد. قبل از هر چيز بايد وسيله‌ي رصدي خود را به دقت تراز دقيق نماييد (كاري كه در رويت هلال كمتر انجام مي‌شود!!!).
ترازهاي لوبيايي سمت ارتفاعي (بنايي) بهترين وسيله براي تراز دقيق
سپس با استفاده از پالايه‌ي مخصوص رصد خورشيد، خورشيد را در زمان تعيين‌شده در وسط ميدان ديد قرار داده و شاخص‌هاي سمت و ارتفاع را بر روي ابزارها مشخص نماييد. سپس مي‌توانيد به سمت زهره نشانه‌روي كنيد و باز به سوي خورشيد برويد. تا از كاليبره شدن آن مطمئن باشيد. چند بار ديگر خورشيد را در مركز قرار دهيد و بار ديگر تست نماييد تا جايي كه ديگر خطايي نداشته باشيد. سپس توجه داشته باشيد كه اكثر نرم‌افزارها مركز ماه و خورشيد را به عنوان ارتفاع و سمت اعلام مي‌كنند. ولي كمان ماه در لبه‌ي غربي ماه واقع است. پس بايستي بر اساس كاسه‌ي هلال سمت و ارتفاع واقعي ماه را به محاسبات خود اضافه نماييد. آن وقت مي‌توانيد مطمئن باشيد كه هلال ماه در مركز ميدان ديد شما قرار دارد.
اصلاح مختصات ماه با استفاده از مختصات خورشيد
در پايان اميدورايم تا با يك برنامه‌ريزي مناسب و دقيق به رصد اين هلال ارزشمند اقدام نماييد.
علي ابراهيمي سراجي