|
 در قلب سحابی بزرگ جبار، ذوزنقه (Trapezium) جای دارد: گرهی کور از چهار ستاره (در مرکز) که با تلسکوپهای کوچک قابل رؤیتاند. یکی از منابع رادیویی که اخترشناسان رادیویی اخیراً اندازهگیری کردهاند یک همدم نزدیک مؤلفهی Aی ذوزنقه ــآخرین ستاره در سمت راست در این نماــ است. سه منبع رادیویی دیگر، خارج از خود ذوزنقهاند و در عکسهای نور مریی همچون این تصویر، ظاهر نمیشوند. (Sean Walker)
|
شاید فکر کنید اخترشناسان، امروز همهی اطلاعات کلیدی را دربارهی سحابی جبار (M42)، در دست دارند. این جرم عمیق شاخص آسمان که با چشم غیر مسلح نیز قابل مشاهده است، اولین بار در سال 1864 به وسیلهی طیفنگار مطالعه شد و در 1880 برای نخستین بار از آن عکاسی شد. سحابی جبار اولین جرمی است که بسیاری از مردم با اولین تلسکوپشان تماشایش میکنند و آخرین جرمی بود که ویلیام هرشل (William Herschel ) با آخرین تلسکوپش خواست ببیند. این سحابی در تمامی طول موجها مطالعه شده، ستارگان متغیر بسیاری را در بر دارد و جایگاه ذوزنقه (Trapezium)، این شناخته شدهترین ستارهی چندتایی در آسمان، است.
با این حال، فاصلهی M42 در بیشتر طول قرن بیستم تا حد زیادی نامطمئن بود و برآوردها بین 600 تا 6500 سال نوری در تغییر بودند! در سالهای اخیر، اخترشناسان شیوههای پیچیدهای را برای اندازهگیری فاصلهی این سحابی به کار بستند اما میزانِ عدم قطعیتِ حاصل، سرسختانه بالا باقی ماند.
اکنون تیمی بین المللی از اخترشناسان رادیویی، فاصلهی M42 را با عدم قطعیتی کمتر از 2%، 1350 سال نوری به دست آوردهاند.
کارل منتن (Karl Menten) از انستیتوی نجوم رادیویی ماکس پلانک (Max-Planck Institute for Radioastronomy)، مارک رید (Mark Reid) از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics) و دو همکار دیگر، این کار بزرگ را به وسیلهی 10 بشقاب آرایه با خط مبنای بسیار بلند،VLBA ا(Very Long Baseline Array)، به انجام رساندند. رید گفت: "خوش اقبال هستیم که این سحابی، ستارگان جوان زیادی در بر دارد که تابشهای سنکروترون1 (synchrotron radiation) قدرتمندی ساتع میکنند". در فاصلهای برابر فاصلهی M42، آشکار ساختن درخشش ستارگان معمولی در طول موجهای رادیویی، مشکل یا ناممکن است.
پس از تعیینِ مکانِ این چهار ستارهیِ در امواجِ رادیوییْ درخشان و فشرده، در داخل سحابی، اخترشناسان یک منبع رادیویی بسیار دوردست (فراکهکشانی) نیز در مجاورت آن ــ ْ6/1 به سمت جنوب شرقی ــ یافتند. استفاده از VLBA برای آنان این امکان را فراهم آورد که جدایی زاویهای این منبع "ثابت" را از هریک از آن ستارگان داخل سحابی اندازهگیری کنند (تا حد 00013/0 ثانیهی قوسی). آنان با تکرار اندازهگیریهایشان در طول سالهای 2005 تا 2007، در ماههای مارس و سپتامبر ــیعنی از دو سوی مخالف مدار زمینــ مقداری برای جابهجایی ناشی از اختلاف منظر آشکار کردند که نتیجهی فاصلهای برابر 7±414 پارسک یا تقریباً 1350 سال نوری بود.
این نتایج جدید که در شمارهی نوامبر 2007 نشریهی Astronomy & Astrophysics اعلام شد، سحابی جبار را نسبت به بهترین تعیین فاصلههای انجام شده توسط روشهای دیگر، 10% نزدیکتر قرار میدهد. این بدان معنی است که ستارگان واقع در منطقهی فعال ستارهزایی، حدود 20% کمتر از آنچه پیشتر پنداشته میشد درخشان (و بنابراین مسنتر) هستند.
اما این 10% جابهجایی به سوی داخل، با آنچه در مورد خوشهی پروین، توسط فضاپیمای هیپارکوس (Hipparcos) آژانس فضایی اروپا (European Space Agency) به دست آمده بود، به طرز مرموزی یکسان است. آیا این یک تصادف است؟ شاید آری، شاید نه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. تابش الکترومغناطیسی ناشی از حرکت ذرات باردار(معمولا" الکترون) در یک میدان مغناطیسی با سرعتی قابل مقایسه با سرعت نور می باشد.این ذرات مسیری مخروطی در میان میدان داشته وبدلیل شتابشان تابش می کنند.این فرایند با فرایند تابش آزاد-آزاد مرتبط می باشد.طول موج امواج تابیده با افزایش انرژی الکترون بلند تر می شود و کاملا" قطبیده خواهدبود..(نقل از دانشنامهی ستارهشناسی)