با نام و یاد خدای گردون سپهر 
"هر ساعتی که می گذرد ما را برای همیشه ترک خواهد کرد"
همانطور که مطلع هستیم 31 خرداد ماه جشنواره ساعتهای آفتابی می باشد که مرکز نجوم ادیب اصفهان به همین مناسبت کارگاهی در قالب ( کارگاه آموزشی ساعتهای آفتابی ) در روز 20 ام اردیبهشت ماه با همکاری بزرگان عرصه نجوم از جمله جناب آقای دکتر کیاست پور ، آقای دکتر نوروزی، آقای دکتر باقری و حضور جمعی از بچه های نجوم گیلان برگزار کرد.
شروع برنامه با پخش کلیپ بود و برنامه راس ساعت 9 صبح با صحبت های مدیر مرکز نجوم ادیب جناب آقای منجمی تحت عنوان مقدمه شروع شد . در بحث های ایشان هدف از برگزاری این کارگاه و خبر تور ساعت های آفتابی و معرفی میهمانان به چشم می خورد. در پایان خاطر نشان کرد که تقارن کارگاه ساعت آفتابی با روز جهانی نجوم کاملا به صورت اتفاقی رخ داده است .
پس از آن ، جناب آقای دکتر کیاست پور عنوان سخنرانی خودشان را تحت نجوم کروی و جهت یابی شروع کردند . که در این سخنرانی به تشریح کامل کره سماوی و بحث های مربوط به آن پرداختند و پس از آن به جهت یابی و تعیین موقعیت مکان در روی زمین . در پایان سخنرانی ایشان به مدت 10 دقیقه، پرسش و پاسخ کوتاهی صورت گرفت.
انواع زمان – آنالما عنوان سخنرانی بعدی کارگاه بود که با صحبت های جناب آقای دکتر محمدرضا نوروزی شروع شد.مثل همیشه بحث های آقای دکتر با سرعت و با محتوای کاملا کاربردی اطلاعات در مدت زمان 40 دقیقه همراه بود. با پرسش های ایجاد شده توسط حاضرین این نکته کاملا مشهود بود و حاکی از رضایت کامل آنها از این بحث بود. در این سخنرانی به تشریح کامل آنالما، علت ایجاد آنالما، وسایل و تجهیزات لازم برای عکاسی از آنالما ( از جمله نوع دوربین عکاسی، نوع فیلتر، نوع لنز، خصوصیات فیلم عکاسی، سرپناه و محل و مکان عکاسی )، هم چنین در مورد محاسبات مربوط به آنالما سخن رانده شد. سپس در مورد عکاسی هایی از اجرام سماوی دیگر همچون عکاسی از حرکت روزانه خورشید در 4 روز از سال به فاصله هر 1 ساعت یک بار، عکاسی از سیاره زهره و عکاسی از حرکت رجوعی سیاره مریخ مثال زدند. بحث اصلی یعنی ساعت آفتابی و مطالبی که می توان همزمان با ساخت آن ( از جمله نشان دادن نمودار تعدیل زمان و تقویم و ....) پی گیری کرد خاطر نشان کردند. و در اخر نکته ای را که متذکر شدند آن بود که متاسفانه ایرادی را که می توان در ساعت های آفتابی ایرانیان گرفت آن است که کمتر به چشم می خورد که در صفحه ی ساعتهای آفتابی خودشان جمله ای را به جای بگذارند. هم چنین خبری از آخرین کار عکاسی خودشان که آنالمای عمودی است را دادند.
پس از پایان یافتن سخنرانی آقای دکتر، به مدت 30 دقیقه استراحت و پذیرایی هم چنین صحبت با مدعوین و بدرقه ی آقای دکتر نوروزی و دکتر کیاست پور به طول انجامید.
آقای عرفان اسماعیلی دارنده مدال طلای المپیاد جهانی نجوم از گیلان سخنران بعدی کارگاه بودند که در مورد تاریخچه تمامی المپیاد و نحوه شکل گیری آنها در ایران به خصوص المپیاد نجوم، تاریخ برگزاری آنها و معرفی کمیته نجومی جهت اعزام به المپیاد جهانی نجوم امسال صحبت به میان آورد. پایان بخش صحبت های خود را با نمایش کلیپی از آخرین المپیاد نجوم برگزار شده ادامه داد و نوید برگزاری المپیاد سال 2009 را در ایران به مشتاقان و دوستداران نجوم داد.
جناب آقای دکتر باقری سخنرانی خود را تحت عنوان تاریخچه ساعتهای آفتابی و انواع آن پرداختند. ایشان در ابتدا با مروری بر تاریخچه ساعتهای آفتابی و عکس های مربوط به آن شروع کردند و اظهار داشتند که با مطالعه تاریخچه ساعتهای آفتابی به این نکته می رسیم که می توان در همه زمانها وجود ساعت آفتابی را تصدیق کرد حتی در انجیل هم سخن گفته شده است. و شاید شروع آن از اندازه گرفتن سایه شاخص و حتی اندازه گیری سایه ی خود شخص توسط قدم هایش برای تعیین وقت و بعدها به کشف فرمول های محاسباتی ادامه داده شد و هماره سعی بر آن بوده است که مطالب مربوطه را به صورت اشعاری تنظیم کنند. نکته ی مهمی را که می توان در بیشتر ساعتهای آفتابی به آن اشاره کرد و تاکید بر سخن های آقای دکتر نوروزی، وجود جمله ای مرتبط با وقت و ساعت و یا جمله ی عربی می باشد (البته متاسفانه به جز ساعتهای ساخته ی ایرانی ها). اصفهان هم جز شهرهایی بوده است که آثاری از ساعتهای آفتابی متفاوتی از آن به چشم می خورد از جمله مسجد جامع، مسجد سید، مسجد علیقلی آقا و مسجد حکیم. آثاری را که بیشتر ما از آنها به راحتی عبور کرده ایم، حتی بدون آگاهی از وجود آنها و در تخریب آنها همت گمارده ایم و به اصطلاح خودمان به تعمیر و بازسازی آنها پرداخته ایم!! که اگر در آنها دقت کنیم چنان معماری عظیم، علمی و هندسی قوی را خواهیم یافت که نظیر آنها را جای نتوان دید. عمده صحبت های ایشان در مورد نشان دادن انواع ساعت های آفتابی در آلمان و سازنده ی آنها بود.
در آخر به این نکته اشاره شد که تعداد ساعتهای آفتابی افقی درایران نسبت به ساعت آفتابی عمودی و دیواری بیشتر است.
پس از سخنرانی آقای دکتر به بازدید از نمایشگاه عکس که مرتبط با سخنرانی های ایشان بود پرداخته شد که بیشترین آنها برگرفته از انواع مختلف ساعتهای آفتابی واقع در آلمان می بود.
حوالی ساعت 13 به وقت استراحت، نماز و صرف ناهار طی شد.
در ساعت 14:30 با نمایش کلیپی از انجمن نجوم ثاقب گیلان، مراحل ساخت اولین ساعت آنالماتیک در بوستان ملت این شهر و کارگاهههای برگزار شده ساعت آفتابی توسط انجن نجوم گیلان ادامه پیدا کرد.
معرفی تور ساعتهای آفتابی عنوان سخنرانی بعدی برنامه ریزی شده بودکه با غیاب سخنران ( آقای علیرضا تیموری ) مواجه شد. به هر حال برنامه با همان عنوان و با بدل علیرضا تیموری ( آقای منجمی ) ادامه پیدا کرد. درست بود که سخنران اصلی حضور نداشت ولی توضیحات سمینار ایشان تماما در پایین پاورپوینت ها حک شده بود و گویای تمامی اطلاعات بود. تمامی محتوای سخنان ایشان با خنده هایی همراه بود که جای بسیاری از تاسف ها بود. در این سمینار به بلاهای وارده به ساعتهای آفتابی واقع در اصفهان پرداخته شده بود که همه ناشی از بی اطلاعی در مورد این گونه آثار می بود ا زجمله شکسته شدن شاخص ساعت آسمان نما هنگام ساخت مسجد مصلی، خراب کردن ساعت آفتابی مسجد حکیم به منظور درست کردن آن، نداشتن شاخص در ساعت آفتابی مسجدسید، خراب شدن ساعت آفتابی مسجد علیقلی آقا به دلیل پهن کردن لباس.....
و به قول مظفر الدین شاه:" همه چیزمان باید به همه چیزمان بیاید"
ادامه سخنرانی ها با صحبت های آقای منجمی با معرفی کتاب شناخت ساعت های آفتابی و معرفی انجمن نجوم ثاقب گیلان همراه شد.
خانم معصومه قنبر زاده از انجمن نجوم ثاقب گیلان سمیناری تحت عنوان انواع ساعت های آفتابی و نحوه ی اندازه گیری های آنها ارائه داد. در این سمینار به بررسی طرز کار ساعت های آفتابی ( که اساس کار همه ی آنها یکسان می باشد )، انواع ساعتهای آفتابی ( از جمله ساعت آفتابی استوایی، افقی، قطبی و عمودی )، تفاوت و نحوه ی ساخت آنها بحث شد.
کارگاه های موازی ساخت ماکت ساعت آفتابی با همکاری خانم آسیه سخن شنو و با همراهی آقای دکتر باقری صورت گرفت.در این کارگاه ماکت ساعت های آفتابی پروانه افقی و استوایی ساخته شد.
پایان بخش برنامه ها ساعت 16:30 با استراحت، پذیرایی و بدرقه ی دوستان انجمن نجوم گیلان و جناب آقای دکتر باقری صورت گرفت.
اگر چه به علت کمبود وقت بعضی از برنامه ها صورت نگرفت ولی فرصت خوبی بود برای آشنایی با بزرگان و دیگر بچه های انجمن نجوم ثاقب، به امید برنامه هایی این چنین با سبکی جدیدتر و محتوای علمی تر.
گزارش از : فاطمه شكرچي
عكسها از : احمد قائدي
