رگبارهای شهابی و رصد آن

گاهی ZHR  بارشهای شهابی از سالی تا سال ديگر تغيير می کنند. اين تغييرات ساليانه در بيشينه فعاليت می تواند به شرايط بالای جو و به خصوص تغييرات چگالی در ارتفاع حدود  Km۱۰۰مربوط باشد. اين تغييرات نيز تا حدودی با دوره ۱۱ ساله فعاليت خورشيدی همخوانی دارد. مطالعات بارشهای جباری و برساووشی نشان می دهد که بيشينه نرخ شهابها در ۱۹۸۵ و ۱۹۶۳( کمينه فعاليت خورشيدی ) اتفاق افتاده است. البته اين تغييرات چندان قابل توجه نيستند. اما در سالهايي شاهد افزايش ناگهانی و چشمگير تعداد شهابهای بعضی از بارشها هستيم که به اين افزايش فوق العاده تعداد شهابها « رگبار شهابی» گفته می شود. ( مانند رگبار اسدی ۱۸۳۳ و ارابه رانی۱۹۹۴ ) اگر دنباله دار منشا بارش به تازگی از حضيض خورشيدی خود عبور کرده باشد ، انتظار داريم که شدت بارش زياد باشد و در اين صورت احتمالا" رگبار شهابی رخ خواهد دارد. به اين نوع فعاليت های شهابی ، فورانهای نزديک- دنباله دار( Near-Comet Outburst )   گفته می شود.بيشتر فورانهای نوع نزديک به دنباله دارهای کوتاه دوره ( دوره تناوب ۳-۲۰ سال ) يا ميان دوره (نوع هالی  ۲۰-۲۰۰ سال ) مربوط می شوند. بارش اسدی نمونه معروف اين نوع است.

منشا اين بارش دنباله دار تمپل – تاتل ( 1965IV) است. مطالعات نشان می دهد که پس از هر بار عبور تمپل – تاتل شاهد رگبارهايی هستيم. بحث وقوع رگبارهای شهابی و پيش بينی آن به اين راحتی نيست . اولين مشکل غير صحيح بودن دوره تناوب دنباله دار است . پخش توده های ذرات تحت تاثير فشار تشعشعی خورشيد و اختلالات ديگر باعث حرکت و جابجايی پيچيده توده می شود. از ديگر نمونه های اين نوع رگبارها می توان به رگبارهای تنينی و امراة امسلسله ای اشاره کرد.

نوع ديگر رگبارهای شهابی که کمی هم عجيب به نظر می رسند وقتی اتفاق می افتند که دنباله دار منشا دور از خورشيد و در خضيض خود قرار داشته باشد. دليل اين اتفاق را اثر اختلالی سيارات بزرگ منظومه شمسی دانسته اند. فورانهای ارابه رانی ( ۱۹۳۵،۱۹۸۶،۱۹۹۴) ، شلياقی (۱۸۰۳،۱۸۶۳،۱۹۲۲،۱۹۸۲) و آلفا- تکشاخ( ۱۹۲۵،۱۹۳۵،۱۹۸۵،۱۹۹۵) معروفترين رگبارهای اين نوع ( دور-دنباله دار  Far-Comet   ) هستند. به عنوان مثال در مورد رگبار ارابه رانی سالهای ۱۹۳۵،۱۹۹۴ وضعيت دو سياره مشتری و زحل با توده ذرات مشابه يکديگر بوده است و در سال ۱۹۸۶ تنها موقعيت سياره مشتری نسبت به توده با زحل عوض شده است.

  P. Jenniskens   معتقد است که اثر جابجايی خورشيد تحت تاثير گرانش ناچيز سيارات در اين مورد مهم است. او با اين بررسی موفق به پيش بينی درست رگبار آلفا – تکشاخ ۱۹۹۵ شد. البته اين جابجايی خيلی کم است و حداکثر مقدار آن AU 0.01  مربوط به حالتی است که همه سيارات در يک طرف خورشيد با يکديگر هم خط شوند.

رصدی بی همتا و با شکوه

در مدت کوتاهی آسمان پر از شهاب می شود. تعداد شهابهای يک رگبار شهابی آنقدر زياد است که خيلی از راصدان به وحشت می افتند . تعداد شهابها ممکن است به چند شهاب در ثانيه برسد و از حد شمارش خارج شود. در يک رگبار شهابی ثبت کامل شهابها غير عملی به نظر می رسد پس می بايستی تعدادی از مشخصه های مربوط به شهابها را در نظر نگرفت. جزيياتی  مانند رنگ و طول رد شهابها را می توان حذف کرد. قدر شهابها از اهميت زيادی برخوردار است . و تخمين آن لازم به نظر می رسد. با اين روش يک راصد می تواند موفق به ثبت ۲۰۰ شهاب در ساعت شود.

بازه های زمانی رصد به تعداد شهاب های مشاهده شده بستگی دارد . بازه ها را طوری انتخاب کنيد که شامل ۲۰ تا ۳۰  شهاب باشد . با اين کار می توان با دقت بيشتری به بررسی ساختار بارش شهابی پرداخت. رگبارهای شهابی پديده هايی نادر هستند . فقط راصد های خوش شانس می توانند در طول حيات خود شاهد چنين منظره ای باشند . رگبار شهابی از ديد مشاهده کنند گان ، پديده ای غير واقعی به نظر می رسد ، اما در واقع وجود دارد. اما گذشته از لذت تماشای آن می توان با يک طرح عملی اطلاعات گران قيمتی را برای تحليل های علمی به دست آورد . با افزايش تعداد شهاب ها ، زمان مفيد برای ثبت اطلاعات شهاب ها کاهش می يابد. در زمان فعاليت رگبار شهابی ، اين مسئله که چه تعداد از شهابها به بارش اصلی تعلق دارند از اهميت بسيار کمی برخوردار است چرا که تنها تعداد بسيار اندکی از شهابهای مشاهده شده به بارش اصلی تعلق خواهند داشت. برای دستيابی به بيشترين سرعت ثبت داده ها ، می توان فقط قدر شهاب ها را با تقريب عدد صحيح در واکمن ضبط کرد. شمارش شهابها به تنهايی و بدون تخمين قدر آنها برای تجزيه و تحليل های علمی تقريبا" بی فايده است. چنانچه احساس کرديد که تعداد شهابها خيلی زياد است وثبت قدر تمامی شهابها غير ممکن است در اين صورت تنها قدر شهابهای پر نور را بيان کنيد. مثلا" تخمين قدر را به شهابهای پر نور تر از۲ + محدود کرده و اين را در گزارش خود لحاظ کنيد. اما در صورت کاسته شدن از فعاليت بارش همان روش قبلی را ادامه دهيد.

استفاده از روش عکاسی در ثبت شهابها کمک مفيدی می تواند باشد. در اين صورت شما فرصت بيشتری را برای لذت بردن از تماشای شهابها خواهيد داشت. سرعت عمل در تجزيه وتحليل رصد ها وتهيه گزارش از اهميت بالايی برخوردار است. بنابراين پس از رصد گزارشی از اولين نتايج خود را برای ديگر مراکز فعال بفرستيد.