روزشمار فضانوردی
۴ اکتبر ۱۹۵۷: پرتاب اولین ماهواره‌ی مصنوعی(Sputnik) به فضا
۱۲ آوریل ۱۹۶۱: اولین module فضایی (Vostok) حامل یک انسان (Yuri Gagarian) در فضا
۲ ژوئیه، ۱۹۶۹: فرود اولین موشک (آپولو ۱۱) حامل انسان در ماه
۱۲ آوریل ۱۹۸۱: اولین فضاپیمای قابل تجدید استفاده (شاتل فضایی کلمبیا) به دور زمین می‌چرخد
۴ اکتبر ۲۰۰۴: صعود اولین فضاپیمای تجاری/خصوصی (SpaceshipOne) تا ارتفاع ۱۰۰ کیلومتر
انسان‌ها همواره مجذوب فضا، یا آسمان‌ها بوده‌اند. اما تنها کمتر از ۴۵ سال است که آدمیان توانسته‌اند فرای زمین را تجربه کنند، گرچه تا کنون تنها عده‌ی بسیار کمی امکان چنین تجربه‌ای را یافته‌اند
ماهی که گذشت را می‌توان آغاز دوره‌ی جدیدی در تاریخ سفرهای فضایی دانست: دوره‌ی فضانوردی توریستی! امتیاز آغاز چنین دوره‌ای را شاید بتوان کاملا به جایزه‌ی انصاری-ایکس (Ansari-X) نسبت داد. اما درباره‌ی این جایزه، برنده‌ی آن، و انوشه انصاری- زن ایرانی که جایزه به نام اوست- چه می‌دانیم؟
جایزه‌ی انصاری-ایکس یک جایزه‌ی ۱۰ میلیون دلاری بود که با هدف ایجاد رقابت میان نخبه‌ترین متخصصان فضایی دنیا و در راستای تشویق توریسم فضایی بنیان گذارده شد. قرار شد جایزه به اولین فضاپیمای خصوصی (تجاری) که به ارتفاع ۱۰۰ کیلومتر برسد، و بتواند این کار را در عرض دو هفته دوباره تکرار کند، اهدا شود. به عبارت دیگر، تیم برنده بایستی شرایط زیر را دارا باشد (۱)
۱- تامین مالی تیم بایستی کاملا از بخش خصوصی باشد.
۲- تیم باید یک فضاپیما که قادر باشد ۳ نفر را تا ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری برساند، بسازد و به فضا بفرستد
۳- تضمین امنیت در برگشت فضاپیما به زمین الزامی است
۴- فضاپیما باید بتواند که پرواز را در عرض دو هفته تکرار کند
همان‌طور که تصور می‌شد، این جایزه شرکت‌های خصوصی زیادی را تشویق به سرمایه‌گذاری در توریسم فضایی کرد. ۲۴ تیم از ۷ کشور (۲)، از جمله تیم Canadian Arrow از کانادا در این رقابت شرکت کردند. تیم‌ها پروازهای آزمایشی خود را از تابستان آغاز کردند، و اولین مجموعه از پروازها از اواسط سپتامبر آغاز شد. خیلی زود با ادعای تیم American Mojave Aerospace که می‌تواند در ۲۹ سپتامبر و ۴ اکتبر پروازها را انجام دهد، مشخص شد که این تیم شانس زیادی برای برنده شدن دارد. و صدالبته که این تیم برنده شد
برنده‌ی جایزه‌ی انصاری-ایکس فضاپیمای SpaceShipOne بود، که با پروازهای موفقش در ۲۹ سپتامبر و ۴ اکتبر در مسابقه برنده شد. SpaceShipOne در روز ۴ اکتبر به ارتفاع بیش از ۱۰۹ کیلومتر از سطح دریا رسید، و به سلامت به محل فرودش در صحرای Mojave در کالیفرنیا بازگشت. بد نیست بدانید که در ارتفاع ۱۰۰ کیلومتر، جاذبه‌ی زمین دیگر اشیا را به سمت خود نمی‌کشد. به عبارت دیگر، در این ارتفاع، اشیا خارج از کشش جاذبه‌ی زمین قرار دارند
SpaceShipOne توسط Mojave Aerospace Ventures که زیرمجموعه‌ای از Scaled Composite LLC است، طراحی شد. رهبر تیم، Burt Rutan، یک مهندس آزمایش پرواز در نیروی هوایی آمریکا بود. او بعدها به کالیفرنیا آمد تا شرکت خودش (Rutan Aircraft Factory) را تاسیس کند. این شرکت علاوه بر ساخت aircraft سبک، به تهیه‌ی مستندات تکنیکی و آموزشی اشتغال دارد. SpaceShipOne از یک هواپیمای حامل برای صعود تا ارتفاع ۵۰,۰۰۰ فوت (۱۵ کیلومتر) استفاده می‌کند. این صعود اولیه تقریبا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. از این ارتفاع، موشک‌های خود فضاپیما شزوع به کار می‌کنند و فضاپیما را به ارتفاع ۱۰۰ کیلومتر می‌رسانند. در این صعود، نیروی جاذبه که بر خدمه‌ی فضاپیما وارد می‌شود، ۳ تا ۵ برابر حالت عادی است. در نهایت، SpaceShipOne به طور افقی مانند یکه هواپیما فرود می‌آید. (۳)
جایزه‌ی انصاری-ایکس به نام انوشه انصاری نام‌گذاری شده است که سخاوتمندانه چندین میلیون دلار به این جایزه اختصاص داد. خانم انصاری در سال ۱۹۶۷ در تهران به دنیا آمد. او در سن ۱۶ سالگی (در سال ۱۹۸۴) به تنهایی ایران را ترک کرد و زندگیش را با عمه‌اش در ویرجینیای شمالی آمریکا آغاز کرد و سپس در دانشگاه George Mason به تحصیل در رشته‌ی مهندسی برق و کامپیوتر مشغول شد. او بعدها مدرک کارشناسی ارشدش را در حالی که به طور تمام‌وقت در MCI کار می‌کرد، از دانشگاه George Washington دریافت کرد. پس از ازدواج با حمید انصاری، او و همسرش شرکت Telecom Technologies Inc را در سال ۱۹۹۳ در تگزاس بنیان گذاردند. این شرکت که در حوزه‌ی وسایل مخابراتی متمرکز بود، به زودی موفقیت‌های بزرگی کسب کرد و درآمدش در سال ۱۹۹۹ به ۲۵.۵ میلیون دلار رسید. در سال ۲۰۰۰، پس از دریافت جایزه‌ی برتری در کارآفرینی (Entrepreneurial Excellence Award)، عکس انوشه انصاری بر روی جلد Working Women ظاهر شد.علاوه بر این، Ernst and Young در سال ۱۹۹۹ او را به عنوان کارآفرین سال شناختند. در سال ۲۰۰۲، مجله‌ی Fortune نام او را در میان «برترین ۴۰ نفر زیر سن ۴۰ سال» (Top 40 Under 40) گذاشت. این لیست به معرفی جوانان موفق در آمریکا اختصاص دارد. خانم انصاری همواره آرزو داشت که یک فضانورد باشد. سهم بزرگی که وی در تشکیل جایزه‌ی انصاری-ایکس داشت، باعث خواهد شد که این آرزوی مشترک خیلی از ما، به واقعیت بپیوندد
بابک رجبی
دانش‌آموخته‌ی علوم کامپیوتر، دانشگاه واترلو
پاورقی‌ها
۱- برای مجموعه‌ی کامل قوانین، اینجا را ببینید
۲- برای مشاهده‌ی لیست کامل تیم‌های شرکت‌کننده، اینجا را ببینید
۳- برای مشخصات کامل SpaceShipOne اینجا را ببینید
منابع
۱- Women Who Inspire US
۲- Failure Was Never an Option for Mason Alumna
۳- "Company Top Officers Profiles", Silicon Iran