درخش سبز

خورشيد رنگ باخته و لهيده در افق فرو می رود. آخرين پرتوهای خورشيد افق را رنگين کرده است که ناگهان ظهور درخشی سبز رنگ جلو های روحانی به اين منظره می بخشد.

بی ثباتی درخش سبز برخی دانشمندان را بر آن داشت تا از آن به عنوان پديده ای فيزيولوژيک نام ببرند که ناشی از خستگی شبکيه چشم پس از خيره شدن به رنگ نارنجی يا سرخفام خورشيد رخ می دهد. گويا کسانی که اين توضيح را مطرح کردندهيچ وقت درخش سبز را شخصا" مشاهده نکرده اند. درخش سبز تابش درخشانی است که تنها چند دهم ثانيه در افق ظاهر می شود. در حالی که اثر تصوير مکمل ناشی از خستگی شبکيه پس از چند ده ثانيه به تدريج محو می شود. هر چند گزارش هايی وجود دارد ناشی از آنکه افرادی که به طور گذرا به خورشيد نگاه کرده اند نتوانستند درخش سبز را ببينند.ظهور درخش سبز در طلوع خورشيد اين فرضيه را با مشکل مواجه ساخته است چرا که در هنگام طلوع خورشيد ابتدا درخش سبز مشاهده می شود و سپس لبه نارنجی خورشيد از افق سر بر می آورد. عکسهای رنگی دقيقی که از درخش سبز گرفته شده است. فيزيکی بودن اين پديده را تضمين می کند. در بسياری از موارد افراد اذعان کرده اند که درخشی که مشاهده کرده اند از تصوير گرفته شده واضح تر بوده است.در قرون گذشته سرنشينان کشتيها نظر جالبی را مطرح کرده اند،آنها اعتقاد داشتند که درخش سبز نتيجه عبور نور خورشيد از ميان قله امواج در افق است. اما مشاهده درخش سبز در خشکی و بالای کوهها نشان داد که اين فرضيه نمی تواند درست باشد.

چرا  درخش ؟

پاسخ احتمالی علت اين پديده در شکست پرتوهای خورشيد در جو زمين نهفته است. با کاهش ارتفاع مقدار شکست افزايش می يابد. اثر شکست باعث می شود که خورشيد کمی بالاتر از محل واقعی خود به نظر برسد. ضريب شکست برای رنگ های مختلف فرق می کند. هر چه طول موج نور کمتر باشد ضريب شکست برای آن بيشتر خواهد بود بنابراين خورشيد در رنگ آبی کمی بالاتر از خورشيد در طول موج سبز و قرمز قرار می گيرد. مجاسبات نشان می دهد که به طور متوسط اختلاف شکست باعث می شود قرص خورشيد در رنگ  آبی ٢٠ ثانیه قوسی  بالاتر قرار بگيرد. اين مقدار خيلی کمتر از توان تفکيک چشم انسان است. بنابراين در صورت مهيا بودن شرايط رصدی فقط پرتو خيره کننده سبز يا آبی ديده خواهد شد. هر چند گزارشهایی وجود دارد که شاهدان ادعا کرده اند که درخش سبز تا ١۵ ثانيه دوام داشته است. در عرض های جغرافیایی بالا که معمولا" خورشيد در افق قرار دارد،گاهی اوقات «کمان سبز» نيز دیده شده است.

مطابق توضيح ارائه شده امکان به وجود آمدن درخش قرمز ،آبی نيز وجود دارد.پس چرا بيشتر از درخش سبز صحبت می شود؟ واقعيت اينکه درخش آبی نيز وجود دارد ولی مشاهده

 آن حتی از درخش سبز نيز نادرتر است. مشاهده درخش احتياج به افقی کاملا" تميز دارد. معمولا پرتوهای آبی وبنفش خيلی یریع در جو پخش می شوند و ديگر اثر قابل مشاهده ای از آنها باقی نمی ماند. اگر شرايط ايده آل فراهم باشد انتظار داريم که در هنگام غروب خورشيد به ترتيب درخش قرمز،زرد،سبز،آبی رخ دهد.(در هنگام طلوع خورشيد ترتيب برعکس است.)در اين بحث حساسيت طيفی چشم و توزيع انرژی خورشيد در رنگ های مختلف مهم است. چشم انسان به رنگ سبز بيش از رنگ های آبی و قرمز حساس است. قله طيف خورشيد نيز در محدوده  سبز- زرد قرار دارد. بنابراين احتمال مشاهده درخش سبز به مراتب بيش از ديگر درخش هاست.

مشاهد ه درخش سبز

برای مشاهده درخش سبز داشتن افقی کاملا" باز و صاف لازم است. رصد در کنار دريا يا بالای کوههای مرتفع می تواند چنين شرايطی را فراهم سازد. بسياری از مردم با وجود داشتن شرايط مناسب رصدی موفق به مشاهده درخش سبز نمی شوند چرا که نمی دانند کی و به کجا نگاه کنند. استفاده از دوبين يا تلسکوپ برای مشاهده درخش سبز مفيد است. معمولا" خورشيد در افق آنقدر کم فروغ می شود که بتوان بدون فيلتر به آن  نگاه کرد. اما ابتدا با نگاه لحظه ای از اين مطلب مطمئن شوید. سعی کنيد در زمان رصد تمرکز داشته باشيد. به ياد داشته باشيد که دوام درخش به اندازه يک چشم به هم زدن است! درخش فقط محدود به خورشيد نمی شود. ماه و سيارات درخشان نيز ممکن است درخش داشته باشند چنانچه گاهی اوقات اثرات جالبی از سياره زهره در افق ديده شده است که جالب توجه می باشد. عکاسی از درخش سبز دارای اهميت زيادی است. شاید هم با مشاهده درخش سبز آنچنان مبهوت شويد که قدرت عکس العمل را از دست ببريد اما خاطره آن تا پايان عمر همرا ه شما خواهد بود.

         امير حسن زاده

         زمستان ١٣٨٣