نيوشا قانعي

داستان گرانش از آنجايي شروع مي شود که بايد نظريه ها و اصولي که مبناي علمي ندارند از بين مي رفت. عمده اين نظريه ها مربوط به زمان باستان و فلاسفه آن روزگاران مانند اصول «ارسطو»، «افلاطون» و... بود. حدود 20 قرن از آن زمان سپري شد و هيچ اتفاق شگرفي در جهت رد يا تثبيت اين اصول رخ نداد. اصولي مانند اصل زمين مرکزي، جاذبه جرمي و... به علت اينکه ساليان دراز اين اصول درست به نظر مي رسيدند و مخالفتي با آنان نشده بود قدرت زيادي گرفته بودند و مخالفت با آنان کار مشکلي بود، اما ديگر وقت آن رسيده بود که دلاوري شيپور جنگ با اين اصول و قوانين را بزند تا بلکه نقطه عطفي در شناخت و پيشرفت علم صورت بگيرد.

احتمالاً در حدود سال 1589 ميلادي بود که «گاليله» استاد جوان رياضي، اولين شيپورهاي جنگ را نواخت. گلوله هاي جنگ «گاليله» با نظريه هاي «ارسطو» شليک شد. تا آن زمان تقريباً دو هزار سال بود که شايد هيچ کس حتي به نادرست بودن نظريات «ارسطو» فکر هم نکرده بود، چه برسد به مخالفت با آن. در آن زمان جوي پرقدرت و ناسازگار بر دنياي علم حاکم بود که بهاي مخالفت با خود را جان مخالف مي دانست. به هر حال «گاليله» اين استاد جوان رياضي به خود جرات داد با تفکرات غلط از علم در آن زمان مقابله کند و توهمات علمي را از علم تمييز دهد.

او مخالفت ها و مبارزات خود را با رد اين موضوع که سرعت سقوط جسم رابطه يي مستقيم با جرم آن جسم دارد، شروع کرد. تا آن زمان براساس نظريه «ارسطو» تصور مي شد سرعت سقوط جسم رابطه مستقيم با جرم آن جسم دارد و مستقل از شکل آن است، به اين مفهوم که اگر جسمي دو برابر جسم ديگر جرم داشته باشد، حتماً سرعت سقوطش نيز دو برابر جسم ديگر است. استاد رياضي ما تصميم داشت با انجام يک آزمايش براي رد نظريه «ارسطو»، تلاش هاي خود را آغاز کند. «گاليله» در سال 1591 با چهره يي مصمم، يک سبد پر از گوي هاي چوبي و سربي با وزن هاي متفاوت را در دست گرفت و به همراه جمعي از دانشجويان به طرف برج پيزا به راه افتاد. در راه هر کسي که آنان را مي ديد با چهره يي متعجب و نگران مي پرسيد به کجا مي رويد؟ و پاسخ «گاليله» فقط يک حرف بود؛ «مشخص مي شود.» جالب اين بود که چهره ديگر فلاسفه از همه نگران تر بود، چرا که نظرات «گاليله» را به خوبي مي دانستند و از اين موضوع نگران بودند که با آزمايشي که «گاليله» انجام مي دهد حرف چه کسي بر کرسي درستي خواهد نشست. (در آن زمان هنوز فلسفه با علوم طبيعي همراه بود و بررسي طبيعت که فلسفه طبيعي مي خواندند، توسط فلاسفه طبيعت صورت مي گرفت.)

نهايتاً «گاليله» بالاي برج پيزا ايستاد. دو گوي سربي يک و 10پوندي را در دست گرفت. به همگان نگاه کرد و پرسيد که فکر مي کنيد اگر من اين دو گوي را به طرف زمين رها کنم، چه اتفاقي رخ مي دهد؟ صداي همهمه از جمع حاضر بلند شد. اکثراً مي گفتند گوي 10 پوندي 10 برابر زودتر به زمين خواهد رسيد. جمعي هم که مي خواستند چيزي غير از اين بيان کنند، يا از ترس ديگران يا از ترديد در درستي حرف هاي «گاليله» چيزي بر زبان نياوردند. «گاليله» دو گوي را به دانشجويان مشتاق و استادان متعجب و نگران مخالف با خودش نشان داد و دو گوي را همزمان از بالاي برج به سمت زمين رها کرد. امروزه مي دانيم دو جسم با جرم هاي متفاوت با هر جنسي در خلأ هنگام سقوط از يک ارتفاع از منبع جاذبه، با هم به سطح منبع جاذبه مي رسند. هنگامي که «گاليله» اين آزمايش را انجام داد دو گوي به علت وجود مقاومت هوا با اختلاف اندکي به زمين رسيدند. به هر حال استاد جوان توانست اصل قديمي ارسطو را رد کند و به دانشجويان حاضر در آن جمع جرات مخالفت با اصولي را بدهد که شايد آن اصول از نظر آنان هم نادرست مي آمد، اما جرات بيان آن را نداشتند.

«گاليلئو گاليلئي» دلاور داستان ما، اين آزمايش را واقعاً در برج پيزا انجام نداد، اما در يک برج همان حوالي با همين شرايط و افراد انجام داد. او هدف اصلي حمله هاي خود را تعاليم ارسطو قرار داد که از نظر او هيچ مبناي علمي نداشت. «گاليله» در طول زندگي خود تلاش هاي بسياري براي پيشبرد علم انجام داد و به نتايج بزرگي رسيد، مانند به دست آوردن معادله حرکت شتابدار که خود انقلابي در حرکت شناسي بود، يا بيان اين موضوع که ربايش دو جسم نسبت به هم با مجذور فاصله آن دو رابطه عکس دارد. «گاليله» سعي کرد افکار جهان آن روز را در مورد علم عوض کند، چرا که در آن زمان مفهوم علم چنين که امروز با آن سر و کار داريم، نبود و به جرات مي توان گفت پيش قراول علم امروز «گاليله» است.