فائزه چقاجردی
در زبان هندي ، علم نجوم را khagola-shastra
كه نام رصدخانه مشهوري در دانشگاه نالاندا است ، مي نامند . در اين مكان ، ستاره
شناس نامي هندي به نام آريابهاتا در قرن پنجم به فراگيري اين علم پرداخت.
وي يك دستگاه رياضي ارائه كرد كه در آن دوران زمين حول محورش و حركت سيارات
نسبت به خورشيد را فرضيه سازي مي كرد . او هم چنين نتيجه تقريباً درستي در مورد
محيط دايره يا كره عرضه و نيز چگونگي تشكيل خسوف و كسوف را براي اولين بار كشف كرد
. تعيين شعاع مدارهاي سيارات برحسب شعاع مدار زمين يا خورشيد به وسيله دوره گردش
آنها توسط اين شخص به دست آمد . وي از اولين كساني بود كه كشف كرد مدار سيارات به
دور خورشيد بيضي شكل است و اولين منجم شناخته شده در اين قاره بود كه از دستگاه
روز شمار تناوبي خورشيدي استفاده كرد .
در كتاب او « آريابهاتيا » كه در سال 498 ميلادي منتشر شد ، قوانين عددي و هندسي براي محاسبه گرفت ها توصيف شده
بود. علم نجوم در هند ، قسمت اعظم پيشرفت هاي خود رامديون نظريات اين دانشمند از
جمله شكل گيري منظومه شمسي با اشكال كروي و ارائه الگوهاي عددي و رياضي است .
آريابهاتا در سال 476 ميلادي در شهر كرلاي هند به دنيا
آمد . هنگامي كه هنوز جواني نوپا بود به دانشگاه نالاندا براي تحصيل در علم ستاره
شناسي فرستاده شد. او مقاله هاي مهمي در عرصه نجوم عرضه كرد و نيز نظريه خورشيد
مركزي را مطرح كرد و بعد ها موجب ايجاد سهولت در فعاليتهاي كپرنيك شد .
كتاب هاي آريابهاتا در قرن سيزدهم به لاتين ترجمه شد ؛
به واسطه اين امر ، اروپاييان با روش هاي محاسبه مساحت مثلثات و حجم كرات هم مانند
مربع و مكعب آشنا شدند . ديدگاه هاي او در مورد گرفت ها و اينكه خورشيد منبع نور
ماه (مهتاب) مي باشد ، ممكن است تأثير زيادي روي منجمان اروپايي نگذاشته باشد ولي
بعداً همين ديدگاه ها از طريق رصدهاي كپرنيك و گاليله باورپذير شد .
اما آريابهاتا همه اين حقايق را 1500 سال پيش و 1000 سال
قبل از كپرنيك و گاليله كشف كرد و همين امر باعث شد تا از وي به عنوان يك پيشقدم
در اين عرصه ياد شود . روش هاي شمارش نجومي آريابهاتا كه در كتاب هاي او شرح داده
شده ، اسناد موصقي براي اختراع تقويم هندي شد .
بنابراين در هند باستان ، گرفت ها نيز شناخته و پيش بيني
شدند و طبيعت حقيقي آنان حداقل براي منجمان قابل درك بود . نبود تلسكوپ بسياري از
پيشرفت هاي نجوم باستان هند را پنهان ساخت . ولي بايد پذيرفت كه با وجود نبود
پشتوانه اي براي رصدها كه با وسايل بسيار ساده انجام مي شد ، منجمان هند باستان به
موفقيت هاي نسبتاًً بزرگي در خصوص اندازه گيري حركات نجومي و پيش بيني گرفت ها دست
يافتد . ستاره شناسان هندي نظريه كروي بودن زمين را مطرح كردند و آريابهاتا اولين
كسي بود كه در قرن پنجم به اين حقيقت پي برد.
يكي ديگر از منجمان و رياضي دانان هند ، براهماگوپتا در
قرن هفتم برآورد كرد كه محيط زمين 5000 يوجانا است . يك يوجانا = kms7.2 است كه به تخمين امروزي بسيار
نزديك مي باشد .