دوم شهريورماه سال 1385. يادتان مي آيد؟ روزي سرنوشت ساز براي پلوتو. جرمي كه حتي از هفت ماه منظومه‌ي شمسي و بدتر از همه از ماه زمين هم ريز تر است. منظومه‌ي شمسي اين‌قدر گستاخانه با اعضاي ريزش برخورد نكرده‌است كه با پلوتو! در آن روز 474 نفر از اعضاء اتحاديه بين المللي نجوم راي به حذف نام پلوتو از ليست سيارات منظومه شمسي دادند. اعلام اين راي سر و صداي زيادي را به پا كرد. با اينكه حدود 2 سال است كه نام پلوتو در ليست سيارات كوتوله قرار گرفته اما هنوز منجمان زيادي وجود دارند كه راي اتحاديه بين المللي نجوم را در اين رابطه بي اعتبار مي دانند. روز پنج شنبه هفته گذشته تعداد زيادي از منجمان در كنفرانسي كه در مريلند برگزار شده بود ضمن اعتراض به راي اتحاديه به ارائه دلايل خود مبني بر اينكه پلوتو هنوز نهمين عضو منظومه شمسي است پرداختند. همان طور كه مي دانيد تعريف اتحاديه نجوم از سياره به اين صورت است: جسمي آسماني كه ضمن گردش به دور خورشيد منطقه اطراف مدارش را پاك كرده و به قدر كافي جرم داشته باشد تا به تعادل هيدرواستاتيكي برسد(يعني شكلي گرد داشته باشد) و همچنين نبايد قمر باشد. اين تعريف پلوتو را در بر نمي گيرد.
در همايش روز پنج شنبه تعدادي از منجمان به اين تعريف اتحاديه نجوم از سياره اعتراض داشتند. آنها عقيده دارند كه معناي " پاك كردن منطقه اطراف مدار " چندان واضح نيست. گروهي ديگر از منجمان عقيده دارند كه تصميم‌گيري درباره‌ي اينكه چه اجسامي گرد اند يا چه اجسامي بر اثر نيروي گرانش خودشان شكل گرد پيدا كرده‌اند، كار ساده‌اي نيست. به نظر نمي‌رسد ويژگي‌هاي فيزيكي ساده‌اي مثل جرم، اندازه يا چگالي كمكي به دسته‌بندي اجرام گرد بكنند. چون براي مثال سيارك پالاس با چگالي 2.9 گرم بر سانتيمتر مكعب، شكلي نامنظم دارد ولي قمر انسلادوس با چگالي 1.61 گرم بر سانتيمتر مكعب نه تنها گرد است، بلكه كروي است. جالب است بدانيد كه پلوتو وقتي به نزديك‌ترين فاصله اش از خورشيد مي‌رسد از سياره‌ي نپتون هم به خورشيد نزديك‌تر مي‌شود. زيرا بخشي از مدار پلوتو درون مدار نپتون است. مدار پلوتو بيشتر شبيه مدار دنباله‌دارهاست تا سياره‌ها. يعني از 18 بهمن 1357 تا 22 بهمن 1377 پلوتو درون مدار نپتون بود و نپتون دورترين سياره از خورشيد تلقي مي‌شد. تعداد كمي از منجمان نيز بر اين پديده تاكيد مي كنند آن را گواهي بر سياره بودن پلوتو مي دانند.
تصوير تلسكوپ فضايي هابل از پلوتو و چارون(فوريه 2006)
اما شايد اين سوال براي شما نيز پيش آمده باشد كه چرا چنين سرنوشتي نصيب پلوتو شد؟ بايد تاريخ را به دو سال قبل يعني مردادماه 1385 برگردانيم! زماني كه گروه 19 نفري كه مسئوليت تعريف " سياره " را بر عهده داشتند پيش نويسي تهيه كردند. پيش‌نويسي كه به جلسه‌ي
IAU رسيد بيان مي‌كرد كه يك سياره، جسمي است كه به دور خورشيد مي‌گردد و آن قدر جرم دارد كه بر اثر نيروي گرانش خودش شكلي كروي داشته باشد. بر اساس اين تعريف كميته‌ي تعيين ماهيت سيارات پيشنهاد كرده‌بود كه سرس، پلوتو و قمرش كارن و سدنا در فهرست سيارات منظومه‌ي شمسي قرار بگيرند. به اين ترتيب تعداد سيارات به 12 عدد مي‌رسيد. مشكل همين‌جا تمام مي‌شد اگر منظومه‌ي شمسي هيچ جسم ديگري نداشت. ولي در آن زمان پيش‌بيني شد كه بيش از 200 جرم در كمربند كويي‌پر وجود دارد كه همگي گرد اند. فكرش را بكنيد چه كسي مي‌توانست نام تمامي سيارات منظومه‌ي شمسي را از حفظ باشد؟! در نهايت اين نظر مورد موافقت همه‌ي اعضا قرار نگرفت و در جلسه‌ي IAU در حدود 474 نفر از اخترشناسان درباره‌ي ماهيت يك سياره و آن‌چه كه يك سياره را از صخره يا اجرام ريز منظومه‌ي شمسي متمايز مي‌كند رأي دادند و تصميم گرفتند به جاي اينكه ده‌ها جرم ديگر را به فهرست سيارات منظومه‌ي شمسي وارد كنند، فقط پلوتو بيچاره را از مقامش عزل كنند. نتيجه‌ي رأي گيري اين شد كه تمام اجرام منظومه‌ي شمسي به سه دسته سيارات، سيارات كوتوله و اجرام كوچك منظومه شمسي تقسيم شدند. جالب است بدانيد در نظرسنجي جديدي كه وب سايت plutopetition درباره سياره بودن يا نبودن پلوتو از كاربران خود به عمل آورده بيش از 80 درصد از شركت كنندگان به سياره بودن پلوتو " آري " گفته اند! شما نيز مي توانيد براي شركت در اين نظر سنجي اينجا را كليك كنيد. براي كسب اطلاعات بيشتر در اين باره مقاله پارس اسكاي را در اينجا مشاهده نماييد.
منبع : UniverseToday.Com
نويسنده : علی پزشکی