با سلام و خسته نباشيد به تمامي دوستان و همکارانم در عرصه ي نجوم و رويت هلال ماه و با آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما عزيزان از درگاه ايزد منان و با توجه به نزيک شدن به ماه مبارک شوال و عيد سعيد فطر اينجانب وظیفه ی خود دانستم که وضعیت رويت اين هلال حساس را در پهنه ي سرزميني ايران اسلامي به استحضار برسانم .در ابتدا ي  عرايضم بايد بگويم از لحاظ نجومي ماه مبارک رمضان در ساعت8 و13 دقيقه و 28 ثانيه ( به وقت جهاني UT – براي تبديل به ساعت رسمي ايران 3.5+) روز 29 سپتامبر 2008 مطابق با 08/7/1387 با مقارنه ي ماه شوال به پايان مي رسد . با توجه  به اين موضوع وضعيت ماه شوال را براي روز هاي8 و 9 مهرماه بررسي مي کنم . در عصر روز 8 مهر هلال ماه تقريباٌ 6 ساعت و  سن داشته و از چندين جهت فاقد شرايط رويت پذيري مي باشد که در ذيل آمده است :

1. سن هلال از معیار جهانی رویت که 11 ساعت و 43 دقیقه است بیش از 5 ساعت کمتر است .

2. هلال در این روز قبل از غروب خورشید غروب کرده و 13 الی 20 دقیقه قبل از غروب خورشید غروب می کند .

بنابر این مطالب می توان نتیجه گرفت که رویت هلال ماه شوال سال 1429 ه .ق در روز 29 سپتامبر 2008 مطابق با 8 مهر ماه 1387 ه.ش غیر ممکن می باشد در زیر 3 معیار رویت هلال نیز بر تایید این مدعا گواه اند . ( معیار های پورفسور برنارد یالوپ از رصدخانه انگلستان در بیرمنگام , معیار رصدخانه ی آفریقای جنوبی و معیار دکتر محمد اوده از نجمن نجوم اردن )

در بالا نقشه ی رویت پذیری هلال ماه در روز 29 سپتامبر 2008 توسط معیار یالوپ را مشاهده می کنید که کشور ایران و خاورمیانه در آن با رنگ قرمز که نشان دهنده ی غیر ممکن بودن رویت است مشخص شده است .

 

در بالا تصویر نقشه ی رویت پذیری هلال ماه شوال 1429 در روز 29 سپتامبر 2008 که با معیار رصدخانه ی آفریقای جنوبی تهیه شده را می بینید . در این نقشه هم ایران در ناحیه ی قرمز رنگ (رویت پذیری غیر ممکن= Impossible) قرار دارد .

در این نقشه هم که برای همان روز تهیه شده بر مبنای معیار محمد اوده منطقه ی خاور میانه در ناحیه غیر ممکن برای رویت قرار دارد . حال وضعیت هلال ماه را برای روز سه شنبه 9  مهر ماه  مطابق با 30  سپتامبر بررسی می کنیم .در این روز هلال ماه در ایران اسلامی حدود 30 ساعت سن خواهد داشت . البته با وجود اینکه هلال سنی  حدود 5 برابر سن  روز گذشته اش را دارد ولی باز هم معیار های رویت هلال برای ایران اسلامی وضعیت خیلی مناسبی را پیش بینی نمی کنند که البته همانطور که بعداً مشاهده خواهید کرد  این مسئله بیشتر به علت ضعف و نقص این معیار ها است که با اصلاح پارامتر این معیارها – این اصلاح بیشتر شامل معیار یالوپ می گردد .- و با ارائه ی نقشه های اصلاحی دستی این نقیصه بر طرف می گردد . علی هذا با انجام این فرآیند و ارائه ی نقشه های اصلاحی مشاهده می شود که تقریباً نیمی از ایران شانش قطعی رویت با چشم مسلح و در شرایط مناسب را دارا هستند و احتمال رویت برای منطق دیگر نیز صفر نمی باشد البته هرچه ر خط رویت ارائه شده از نقشه دورتر باشیم بالطبع شانس رویت نیز کمتر خواهد شد . با این توصیفات ابتدا نقشه های بدون اصلاح پارامتر را بررسی  کرده و سپس اصلاح پارامتر را انجام داده و نتایج را برای برخی از شهر های ایران بررسی می کنیم .

ابتدا معیار  یالوپ  را بررسی می کنیم همانطور که در نقشه ی بالا می بینید در این روز هم فقط بخش کوچکی از تنگه ی هرمز و استان هرمزگان در منطقه ی قابل رویت آبی ( فقط با ابزار =Need Optical Aid ) وجود دارد البته این نقشه با حد پارامتر 0.260- رسم شده است در سالهای گذشته این مقدار تا 0.420- نیز ارتقا یافته است که نقشه های دیگر بر مبنای پارامتر q  کمتر طرح شده اند البته با توجه به اینکه مسئله ی رویت هلال ماه شوال بسیار مهم است و نیاز به حد اطمینان بیشتر در پیش گزارش ها لازم است اینجانب نقشه ی اصلاحی خود را با توجه به حد پارامتر 0.375 – که مورد اتفاق نطر همه ی رصدگران رویت هلال بوده و اولین بار توسط همکار و استاد گرامیمان آقای بوژمهرانی رویت شد کالیبره کرده ام .

در بالا هم نقشه ی رویت هلال ماه با توجه به معیار رصدخانه ی آفریقای  جنوبی تهیه شده را می بینید . در این نقشه هم فقط ناحیه ی کوچکی از تنگه ی هرمز جزء منطقی که حتی رویت هلال در آن غیر محتمل(=Crescent Visibility is improbable)  است قرار گرفته و نظر این معیار نیز چندان جالب و به روز نیست .

در بالا نقشه رویت پذیری هلال در روز 9 مهرماه 1387 بر اساس معیار اوده را می بینید این معیار بسیار به روز تر از سایر معیار هاست و خط انتها ی آبی رنگ آن تقریباً معدل اصلاح بر مبنای q=-0.450در معیار یالوپ اصلاح شده است این معیار تقریباً بیشتر ایرا را دارای شرایط رویت هلال می داند . و بر این اساس بررسی این هلال را برای تمام مناطق جالب تر می کند . بر این مبنا اینجانب اصلاح پارامتر معیار  یالوپ  را به طور کامل انجام دادم . بر این مبنا دو نقطه ی حدی یکی در مرز غربی جمهوری اسلامی ایران  با کشور عراق و یک نقطه ی خدی در مرز جمهوری اسلامی ایران با کشور افغانستان بدست آمد نقطه ی حدی غربی همانطور که بعداً در نقشه ی مربوط به غرب   مشاهده خواهید کرد در مختصات 32درجه و 50 دقیقه شمالی و 46 درجه و 39 دقیقه ی  شرقی و در استان ایلام واقع شده است . در این منطقه کوهستان های آناران با ارتفاع 1436 متر قرار دارد این نقطه در 47.58 کیلومتری جنوب غربی شهر ایلام و 46 کیلومتری جنوب شرقی شهر مهران (مرز بین المللی مهران ) و در 60 کیلومتری شمال غربی شهر  دهلران قرار دارد . در زیر نقشه ی ماهواره ای  این منطقه را مشاهده می کنید که با نرم افزار Google Earth تهیه شده است را می بینید .

 

در شرق نیز نقطه ی حدی شرقی در مرز بین ایران و افغانستان پیدا شد که دارای مختصات 31درجه و 04دقیقه شمالی و 61 درجه و 51 دقیقه شرقی در 990 متری شمال غرب Hayabat در کشور افغانستان و در 1کیلومتری روستای مرزی" راایز جام آخان" در استان سیستان و بلوچستان و در 33.94 کیلومتری شرق شهرستان  زابل واقع است . در زیر نقشه ی نقطه ی حدی شرقی را می بینیم . در این نقشه ها خطوط زرد رنگ حدود مرزی جمهوری اسلامی ایران است .

با اتصال دو نقطه ی حدی شرقی و غربی به هم خطی به طول 1448 کیلومتر بدست می آید . آنچه بدیهی است به شرط داشتن ابزار رصدی متناسب با محل رصدگاه و تجربه ی بالا ی رصدی و همچنین شرایط مساعد جوی نقاط زیر این خط شرایط مساعد رویت را دارا هستند . در صفحه ی بعد نقشه ی خط رویت پذیری اصلاح شده را می بینیم .خط ارغوانی رنگ موجود در نقشه خط رویت پذیری بر مبنای یالوپ اصلاح شده است .

بنا بر این نقشه شهر هایی مانند کرمان , شیراز , استان هرمزگان و بوشهر و سیستان و بلوچستان و خوزستان و فارس و اصفهان ازو کهکلویه و بویر احمد و چهارمحال وبختیاری و لرستان . ایلام و حتی کرمانشاه و خراسان جنوبی  از شرایط نسبتاً مناسبی برخوردار اند . در جدول زیر مشخصات هلال ماه را برای برخی از شهر ها محاسبه شده و اعلام می گردد. این محاسبات بر مبنای Topocentricو Reflection Off انجام گردیده اند .

  

 

دراین روز ماه در کنار سیاره ی عطارد و مریخ در افق قرار دارد و در بالای این مقارنه ی زیبا نیز سیاره ی زهره همچون نیگینی درخشان در افق خواهد درخشید . کیفیت این مقارنه مانند تصویر زیر خواهد بود البته مشخصات فنی و فواصل اجرام برای هر شهر متفاوت است که در صورت لزوم باید توسط گروه رصدی یا رصدگر و با استفاده از نرم افزار هایی مانند Starry Night و Sky Mapو... محاسبه شود . مثلاً برای شهر کرمانشاه ماه با عطارد 2درجه و 39 دقیقه ی قوس و با مریخ 7 درجه و 42 دقیقه و 19 ثانیه قوس فاصله دارد . هر 3 جرم آن روز در صورت فلکی سنبله خواهند بود و ستاره سماک اعزل ستاره ی مرکزی این تصویر خواهد بود . علاوه بر این مطالب فاز هلال حدود 0.018 و فاصله ی آن تا زمین در حدود 393597.96 کیلومتر و قدر مجموع آن 5.54- خواهد بود .

 

درپایان توصیه هایی برای رویت این هلال دارم :

1- مطابق سایر رصد ها پیشنهاد می شود که رصدگاه خود را از قبل کاملاً شناسایی کنید .

2- با توجه به اینکه هلال ارتفاع چندانی از افق ندارد توصیه می شود از رصدگاه های دارای افق منفی برای رویت استفاده شود.

3- با توجه به اینکه هلال مکث چندانی ندارد بهتر است از سیستم های ردیاب Gotoاستفاده نمایید .  

در رصدهای خود موفق باشید وطاعات و عبادات شما مقبول درگاه احدیت -  محمد اشرفی (انجمن نجوم شعری کرمانشاه)

محمد اشرفي *  (عضو انجمن نجوم شعری و گروه غیر حرفه ای رویت هلال ماه )   (mohammad.ashrafy@gmail.com)

 ©نقل مطلب از این مقاله با ذکر منبع مجاز است .