جهان در اين هفته شاهد آزمايشي بود که مي تواند با شبيه سازي لحظه آفرينش جهان به بخشي از سوالات اساسي درباره گوشه اي از راز خلقت پاسخ گويد. در اين آزمايش که در عمق صد متري زمين و در سليندري دايره اي شکل به طول 27 کيلومتر در مرکز تحقيقات هسته اي اروپايي "سرن " انجام شد، زمينه اي براي برخورد پرقدرت پرتوهاي پروتون اتم در يک "شتاب دهنده " هسته اي فراهم گرديد. در اين آزمايش دانشمندان و فيزيکدانان توانستند نتيجه تحقيقات 20 ساله خود را به آزمايش بگذارند و در اين ميان ايرانيان نيز توانستند بخشي از افتخار اين لحظه تاريخي را به نام خود به ثبت برسانند. تيم ايراني مشارکت کننده در اين طرح در لحظه آزمايش در يکي از چهار ايستگاه آشکار سازي که در نقاط مختلف اين تونل تعبيه شده بود قرار داشت و توانست از نزديک روند تحقيق را مشاهده و بررسي نمايد.
سطح انرژي که در ماشين "ال .اچ .سي " (شتاب دهنده ) به دست آمد به انرژي اوليه کيهاني خيلي نزديک شد و شرايط مناسبي را براي بررسي وضعيت اوليه فراهم کرد. بررسي و شناخت برهم کنش ذره ها تنها در سطوح بالاي انرژي امکان پذير است و اين شتاب دهنده براي اولين بار در دنيا به اين سطح بالاي انرژي دست يافته است. راه اندازي اين شتاب دهنده همچنين مي تواند ميزان اعتبار و درستي پيش بيني هاي مدل " استاندارد ذرات " را که يکي از مدلهاي مورد توجه فيزيکدانان در بررسي برهم کنش ذرات است، بيازمايد. يکي از ارايه دهندگان مدل استاندارد ذرات، فيزيکدان مسلمان پاکستاني "محمد عبدالسلام " بود که همزمان با دو فيزيکدان ديگر به اين مدل دست يافتند. تاييد تجربي بعضي از پيش بينيهاي اين مدل در سالهاي بعد سبب شد که عبدالسلام به همراه دو همکارش موفق به دريافت جايزه نوبل فيزيک در سال 1979 شوند. از جمله پيش بيني هاي اين مدل که هنوز ثابت نشده و فيزيکدانان زيادي در نقاط مختلف دنيا به دنبال يافتن صحت آن هستند، وجود ذره اي به نام " هيگز " است که اثبات وجود آن به بخش عمده اي از سوالات دانشمندان براي توجيه جرم دار شدن ساير ذرات کمک مي کند. انگيزه اصلي راه اندازي شتاب دهنده ال .اچ .سي کشف ذره هيگز بوده است
دستيابي به نتايج معتبرتر و قابل آماري، کسب اطلاعات بيشتر براي شناخت منشاء ماده تاريک، آزمون جنبه هاي مختلف مدل استاندارد ذرات و نيز رسيدن به بعضي فرضيات فراتر از اين مدل از ديگر اهداف مهم راه اندازي اين شتابدهنده و انجام اين آزمايش بوده است. اما مشارکت ايران در اين پروژه تنها به حضور تعداد قابل توجهي از دانشجويان دکتراي فيزيک ذرات دانشگاههاي ايران در سرن محدود نمي شود، بلکه براساس قرارداد وزارت علوم جمهوري اسلامي، ايران افتخار ساخت قطعه اي مهم در بخش آشکارسازي " سي ام اس " اين شتاب دهنده را نيز بر عهده داشته است. به موجب اين قرارداد که در سال 2000 ميلادي امضا شد ايران مراحل تحقيقات و ساخت اين قطعه مهم را آغاز کرد و در نهايت با نصب، راه اندازي و بهره برداري از آن در جريان اين آزمايش توانست برگ زرين ديگري را به افتخارات علمي خود بيفزايد. علاوه بر اين موفقيت، فيزيکدانان و دانشجويان ايراني رشته فيزيک نيز به طور مداوم در برنامه هاي شتاب دهنده ذرات در سرن مشارکت داشتند و براي ساخت شتاب دهنده بزرگ ديگري که در دستور کار 10 سال آينده قرار دارد نيز همکاري خواهند کرد.
علي پزشكي