مهدی فاتحی
تحقیقات اخیر نشان می دهد که فرایند توقف تشکیل ستاره ها، بسیار زود تر، در عمر هسته های کهکشانی فعال، رخ می دهد و در حقیقت کهکشان ها، شکل دهی ستاره ها را بسیار قبل تر از آنکه سیاه چاله های پر جرم مرکزی به بالاترین سطح قدرت خود برسند، متوقف می کنند.
تا پیش از این منجمان بر این باور بودند که هسته های کهکشانی فعال(AGN)-سیاه چاله های بسیار پرجرم و فعال در مرکز بسیاری از کهکشان های جوان- عامل خاموشی و توقف شکل گیری ستاره ها در کهکشان های میزبان خود هستند، به طوری که در مواد مجاور خود و تولید مقادیر هنگفتی از انرژی که به صورت نور گسیل می شوند و همچنین بر گرما و تراکم ستاره ها تأثیر می گذارد.
اما تحقیقات اخیر نشان داد که فرایند نمو و رشد ستاره ها، مدت بسیار زیادی قبل از پایان عمر هسته های کهکشانی فعال و آغاز درخشش پرنورتر آنها، شروع به توقف می کند. بنا به عقیده تیمی از منجمان داننشگاه یل ایالات متحده آمریکا، این اکتشاف به معنای آن است که سیاه چاله ها نمی تواننند عامل توقف شکل گیری ستاره ها در کهکشان ها باشند.
کوین شاوینسکی، همکار دپارتمان نجوم دانشگاه یل و مسئول تألیف این تحقیقات، در این باره گفت:«فاز تابندگی شدید- زمانی که هسته های کهکشانی فعال در بزرگترین و روشن ترین و در عین حال قدرتمندترین حالت هستند- در واقع مرحله ای نیست که عامل توقف شکل گیری ستاره ها باشند.» وی اضافه می کند:« برای اولین بار است که که ما یک تأخیر واقعی را در بین انتهای شکل گیری ستاره ای و و آغاز درخشش هسته های کهکشانی فعال، ثبت می کنیم و این نتیجه نشان می دهد که درک پیشین ما از چگونگی توقف فرایند خاموشی، به طور جدی مورد تردید قرار دارد.»
به این منظور محققان تصاویری از 177 کهکشان را که توسط تلسکوپ های فضایی مختلف، به منظور ایجاد دیدگاهی جامع از کهکشان های دارای هسته های کهکشانی فعال را مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار داند. در این میان گاز و غبار موجود بر وضوح تصویر هسته های بعضی از کهکشان ها مؤثر است.
پیش از این منجمان به علت کدر شدن نور هسته های فعال کهکشانی توسط گاز و غبار موجود، قادر نبودند ستاره های در حال شکل گیری را ببینند. منجمان این تیم محقق دریافتند که در کهکشان های با هسته فعال و درخشان، شکل گیری ستاره ها بیش از صد میلیون سال است که متوقف شده است.
مگ یوری، رئیس تیم محقق یل و مدیر مرکز نجوم و اخترفیزیک دانشگاه یل، در این باره اضافه می کند:«نتیجه اصلی، کشف این مسئله بود که کهکشان هایی که در حال ستاره سازی هستند، فاقد هسته فعال و درخشان(AGN)هستند. این به ما نشان می دهد که هسته های فعال کهکشانی تا مدت درازی بعد از توقف شکل گیری ستاره ها، به جریان نمی افتند.»