100 ساعت نجوم در راه است

از روز 13 فروردين ايرانيان همراه با مردم ساير نقاط جهان به آسمان‌ها چشم خواهند دوخت. يكي از مهم‌ترين برنامه‌هاي سال جهاني نجوم با نام 100 ساعت نجوم از اين روز در سراسر جهان آغاز شده و در طول 3 روز بعدي ادامه خواهد يافت. در اين 100 ساعت مردم زمين فرصت خواهند يافت تا زيبايي‌هاي آسمان را بار ديگر ببينند و به كشف زيبايي‌هاي چشم نوازي بپردازند كه سال‌هاست به سبب زندگي در جامعه مدرن و شهري فرصت تماشاي آنها را از دست داده‌اند. 100 ساعت نجوم رويدادي بسيار مهم است كه در آن جهان به آسمان نگاه خواهد كرد. براي ما ايرانيان آغاز اين پروژه با روز طبيعت (13 فروردين) همراه شده است. روزي كه به بهانه توجه به طبيعت شايد بتوان نگاهي هم به طبيعت فراموش شده آسمان شب انداخت.در اين ايام بسيار درباره سال جهاني نجوم شنيده‌ايم، اما تكرار برخي اين موضوعات مهم و خواندن چندباره آنها بي‌ضرر است و يكي از حديث‌هايي كه تكرار مكرر آن لازم است نقش تاريخي ايرانيان در رشد دانش ستاره‌شناسي است.

دانش ستاره‌شناسي در ايران فرهنگي جايگاه بسيار مهمي‌ دارد. بر اساس آثار تاريخي، اين پهنه فرهنگي شاهد بسياري از پيشرفت‌هاي علمي‌در اين زمينه بوده است و سنتي بسيار مهم و جدي در خصوص نجوم در اين فضا شكل گرفته و رشد كرده است. اين سنت توجه به آسمان و نجوم حداقل در 2 دوران به اوج‌هاي بي‌نظيري رسيد؛ نخست در دوران باستاني ايرانيان كه اگرچه مدارك اندكي از آن دوران باقي مانده، اما همين مدارك اندك نشان‌دهنده دستاوردهاي چشمگير علمي‌ در اين زمينه بوده است و همين‌طور در دوران پس از اسلام كه دانشمندان ايراني و مسلمان دست به ترجمه، گردآوري، اصلاح و اشاعه دانش ستاره‌شناسي زدند. حاصل كار بي‌نظير آنها اصلاح هزاران برگ از مطالب مهم علمي ‌دوران و افزودن بخش‌هاي مهمي‌ بر آنها بود كه بعدها در عصر رنسانس علمي‌ زيربناي مهمي ‌در ايجاد تغييرات ژرف در ديدگاه ما نسبت به كيهان را پديد آورد. اين دوران مهم متاسفانه چندان نپاييد و در سده‌هاي اخير علوم به طور كلي و ستاره‌شناسي به طور خاص در همان حال كه در مغرب زمين با سرعت بسيار زيادي دنبال مي‌شد و رشد پيدا مي‌كرد در ايران و البته بسياري از كشورهاي در حال توسعه ديگر از رونق افتاد و تنها در چند دهه اخير است كه شاهد تلاش بسيار جدي براي رشد علمي‌ و ايفاي نقش دوباره در مجامع جهاني علمي ‌هستيم. در اين شرايط كه تعداد اخترشناسان حرفه‌اي ايران امروز حدود 100 نفر برآورد مي‌شود كه شايد از تعداد اخترشناسان حرفه‌اي كه در دوران عبدالرحمن صوفي رازي و در حدود 100 سال پيش تنها در رصدخانه شيراز فعاليت مي‌كردند نيز كمتر باشد و حدود چند هزار نفر منجم آماتور فعال در ايران حضور دارند ما وارد سال جهاني نجوم شده‌ايم تا از يكي از مهم‌ترين فرصت‌هاي ترويج علم در سال‌هاي اخير استفاده كنيم.

سال جهاني نجوم را به جشني عمومي‌براي مشاركت همه مردم در آن تشبيه كرده‌اند. جشني كه در آن از مردم عادي گرفته تا دانشمندان حرفه‌اي و علاقه‌مندان آماتور حضور دارند تا روحيه كشف دوباره جهان و جايگاه خود در آن را افزايش دهند و پروژه 100 ساعت نجوم كه از سوي دبيرخانه اين پروژه طراحي شده، شايد يكي از بزرگ‌ترين گردهمايي‌هاي جهاني را در اين جشن عمومي تدارك ديده است. در اين برنامه كه اجراي آن به عهده انجمن منجمان بدون مرز گذاشته شده است، ده‌ها كشور مشاركت فعال دارند. گروه‌هاي مختلف برنامه‌هاي خود را به طور مستقل براي مشاركت در اين برنامه 100 ساعته به برگزاركنندگان اعلام كرده‌اند و جالب اين‌كه تا لحظه نگارش اين متن ايرانيان در رده سوم جدول كشورها از نظر تعداد رويداد‌ها قرار دارند.

نگاهي به نقشه جهان كه مكان‌هاي برگزاري رويدادها برروي آن حك شده است و مي‌توانيد نسخه به روز شده آن را در وب سايت اين پروژه در نشاني www.100hoursofastronomy.org بيابيد، نشان مي‌دهد در اين بازه زماني مردم بسياري از نقاط جهان به آسمان چشم خواهند دوخت. اين افراد فراغ از مرزها و اختلافات به واقعيت بسيار بزرگ‌تري نگاه خواهند كرد كه همه ما را در بر گرفته است. اين فرصت بي‌نظيري است كه با حضور در مراكز اعلام شده كه فهرست آنها را مي‌توانيد در نشاني ذكر شده در بالا بيابيد، ‌شما هم مي‌توانيد به سيل مردماني بپيونديد كه قصد دارند در اين سال ديد بزرگ‌تري به محيط اطرافشان پيدا كنند.

100 ساعت نجوم اما درايران به شكل خاص‌تري برگزار خواهد شد و بي‌شك مي‌توان گفت شايد بزرگ‌ترين رويداد اين پروژه در ايران در روز13 فروردين همراه با سيزده بدر ايرانيان رقم خواهد خورد. جايي كه منجمان آماتور ابزارهاي خود را ميان مردمي خواهند برد كه براي بزرگداشت روز طبيعت به مكان‌هاي عمومي،‌ پارك‌ها و حاشيه شهرها رفته‌اند. امسال همه اين افراد فرصت دارند در كنار گره زدن سبزه‌ها از مشاهده عظمت كيهاني كه در آن زندگي مي‌كنيم احساس شگفتي كنند.

دكتر جمشيد قنبري، رئيس انجمن نجوم ايران و دبير ستاد سال جهاني نجوم ايران در گفتگو با خبرنگاران درباره اين پروژه گفت: پروژه 100 ساعت نجوم يكي از پروژه‌هاي اصلي اين سال است و اين پروژه يك واقعه جهاني 24 ساعته به شمار مي‌رود كه دامنه گسترده‌اي از فعاليت‌ها و حوادث گسترده عمومي در 100 ساعت بدون وقفه را شامل مي‌شود. اين فعاليت‌ها شامل ارتباط زنده اينترنتي، مشاهده وقايع، مهماني ستاره‌ها و ساير فعاليت‌هاي ويژه مي‌شود.

قنبري به اهداف برگزاري اين پروژه پرداخت و افزود: يكي از اهداف مهم 100 ساعت نجوم اين است كه تا حد امكان افراد زيادي همانند آنچه گاليله در 400 سال پيش براي اولين بار انجام داد از درون يك تلسكوپ به آسمان بنگرند.اين پروژه از 2 تا 5 آوريل برگزار خواهد شد و رسماً در نيمه شب 2 و3 آوريل مصادف با 13 و14 فروردين 88 همزمان با زمان جهاني (ساعت 12 جهاني) شروع به كار مي‌كند و البته قابل ذكر است كه شما هم به اين ميهماني دعوت شده‌ايد.

اين پروژه و پروژه‌هاي مشابهي كه در طول سال جهاني نجوم برگزار خواهد شد، براي جامعه علمي ايران بسيار مهم‌تر از نقاط ديگر خواهد بود. يكي از اصلي‌ترين دلايل اهميت اين رويداد اين است كه ايران بر مبناي سند چشم‌انداز 20 ساله بايد تا سال 1404 به قطب علمي منطقه تبديل شده باشد. براي تحقق اين مساله بايد مولفه‌هاي توسعه علمي در اين مدت تحقق‌يافته يا جهت‌گيري‌ها به سمت تحقق آنها باشد.

يكي از هزاران مولفه‌اي كه بايد در اين زمينه مورد توجه قرار گيرد، نيروهاي متخصص در رشته‌هاي علوم پايه و بنيادين است. در ايران با‌وجود تاريخ پرافتخارش حدود 100 منجم حرفه‌اي فعاليت مي‌كنند يعني به ازاي هر 700 هزار نفر يك اختر شناس حرفه‌اي در جامعه فعاليت دارد در حالي‌كه اين عدد براي كشوري مانند ايالات متحده امريكا كه در مقايسه تعداد منجمان حرفه‌اي آن چندان هم زياد نيست، به ازاي هر 51 هزار نفر يك منجم حرفه‌اي فعال است.

براي رسيدن به اين آمار، بايد علاقه جوانان و نوجوانان را برانگيخت و فرصت‌هايي مانند100 ساعت نجوم مي‌تواند علاقه افراد براي ورود به اين جريان علمي را بيشتركند و باعث شود تعداد بيشتري از نوجوانان علاقه‌مند به ورود به رشته ستاره‌شناسي و از آن مهم‌تر علوم پايه شوند چرا كه نجوم در واقع در تقاطع علوم مختلف از رياضيات و فيزيك گرفته تا زيست‌شناسي و شيمي و مهندسي قرار گرفته است.فرصتي مانند 100 ساعت نجوم فرصتي نيست كه بسادگي از دست رود. شما هم شايد بتوانيد در اين فعاليت به عنوان شركت‌كننده يا برگزاركننده مشاركت داشته باشيد.13 فروردين آغاز پروژه‌اي جهاني است كه ايرانيان مشاركت فعالي در آن دارند و اميد مي‌رود دستاورد بزرگي هم براي ايرانيان داشته باشد.