یونس بخشی
یک ستاره غول سرخ تازه کشف شده که از زمان کائنات اولیه باقی مانده می تواند
از جمله ستاره های باشد که بعد از انفجار بزرگ یا بیگ بنگ شکل گرفته است.
این ستاره که در کهکشان کوتوله ای فاصله 290 هزار سال نوری از ما قرار دارد،
ترکیبات شیمیایی آن با ترکیبات کهن ترین ستاره های کهکشان راه شیری یکسان است.
حضور این نوع ستاره نظریه مربوط به اینکه کهکشان ما یک مرحله یا همزاد خوری را
پشت سر گذاشته تا به اندازه امروزی خود رسیده تقویت میکند. در حقیقت کهکشان راه
شیری با بلعیدن کهکشان های کوتوله و دیگر مواد ساختمانی کهکشانی به این حد
رسیده است. به گفته آنا فریبل از مرکز اخترفیزیک سمیتسونیان- هاروارد و نویسنده
گزارش این یافته ها "این ستاره تقریبأ همان اندازه عمر دارد که کل کائنات دارد."
کهکشان های کوتوله در واقع کهکشان های کوچکی اند که فقط چند میلیارد ستاره
دارند، در حالیکه کهکشان راه شیری مرکب از صد ها میلیارد ستاره است. در نظریه
یا " مدل میانه" شکل گیری کهکشان، کهکشان های بزرگ اندازه شان را طی میلیار ها
سال و با جذب همسایه های کوچک شان بدست آورده اند.
اگر یک فلم گذر زمان از کهکشان مان را ببینیم، حتمأ شمار زیادی از کهکشان های
کوتوله خواهید دید که مانند زنبور ها به دور کندوی خود در گردش می باشند. با
گذشت زمان کهکشان های که با هم ترکیب شده و ستاره های خود را با هم یکجا نموده
اند یک کهکشان بزرگ را می سازند، یعنی کهکشان راه شیری.
اگر کهکشان های کوتوله به راستی مواد ساختمانی کهکشان های بزرگ می باشند، در
آنصورت باید در هر دو نوع کهکشان ستاره های مشابه وجود داشته باشد، بخصوص ستاره
های پیر " سرشار از فلز". برای اخترشناسان "فلز" عناصر شیمیایی سنگین تر از
هیدروژن یا هیلیوم می باشد، زیرا محصول تکامل ستاره ای اند و در کائنات اولیه
فلز بسیار کم بوده و در نتیجه ستاره های کهن سعی داشتند سرشار از فلز باشند.
ستاره های پیر در هاله کهکشان راه شیری میتوانند بسیار پر فلز؛ یعنی میزان فلز
شان 100 هزار بار بیشتر از خورشید باشد. بررسی ها در دهه های گذشته نتوانست
هیپچ یک از این گونه ستاره های پر فلز را در کهکشان های کوتوله کشف نماید.
جوش سیمون نویسنده دیگر این تحقیق از رصدخانه انستیتوت کارنیگی می گوید" به نظر
میرسد که کهکشان راه شیری ستاره هایی دارد که در مقایسه با هر نوع ستاره در
تمام کهکشان های کوتوله بسیار ابتدائی است. اگر کهکشان های کوتوله عناصر اولیه
کهکشان راه شیری بودند، در آنصورت درک اینکه چرا آنها هم نباید ستاره های مشابه
داشته باشند، بسیار مشکل است."
این تیم تحقیق کننده حدس میزند که روش های استفاده شده برای یافتن ستاره های پر
فلز در کهکشان های کوتوله طوری نادرست بود که بررسی ها نتواند ستاره های پر فلز
را کشف کند. ایوان کایربی یکی از اعضای این تیم روشی را ایجاد نموده تا فراوانی
تعداد زیادی از ستاره ها را تخمین بزند و در نتیجه جستجو برای ستاره های پر فلز
را در کهکشان های کوتوله ممکن بسازد.
کایربی می گوید " این کار به حدی مشکل بود که گویا یک سوزن را در میان خرمن کاه
جستجوی میکنیم. در حقیقت هم چنین است و ما از میان صد ها ستاره بلاخره توانستیم
ستاره مورد نظر را بیابیم".
در میان ستاره های که او در کهکشان کوتوله تندیس یافته یکی با قدر 18 بسیار کم
فروغ بود که آن را ستاره (S1020549) نامیدند. اندازه گیری های طیفی از نور این
ستاره توسط تلسکوپ ماژلان – کلی در لاس کمپانس کشور شیلی مشخص نمود که این
ستاره 6 هزار مرتبه کمتر از خورشید ما در خود فلز دارد و این پنج مرتبه کمتر از
هر ستاره یافت شده در یک کهکشان کوتوله است.
پژوهشگران کل فلز ستاره (S1020549) را از میان عناصری مانند منیزیم، کلسیم،
تیتانیوم و آهن اندازه گیری نمودند. نشانه های کلی آن شبیه ستاره های پیر در
کهکشان راه شیری بود که با توجه به رصد های اولیه از این نظریه حمایت می کند که
این ستاره های کهکشانی در کهکشان های کوتوله زائیده شده اند.
پژوهشگران انتظار دارند که جستجوی های بعدی باعث کشف ستاره های بیشتر پر فلز در
کهکشان های کوتوله می شود، هر چند فاصله زیاد و کم نوری ستاره ها یک مشکل اساسی
برای تلسکوپ های نوری امروز می باشند. نسل بعدی تلسکوپ های نوری بسیار بزرگ
مانند تلسکوپ عظیم ماژلانی 24.5 متری مجهز به طیف سنج وضوح بالا با بررسی
ترکیبات شیمیایی ستاره ها دریچه جدیدی را برای مطالعه رشد کهکشان ها برای
دانشمندان می گشاید.
سیمون در حین حال می گوید که میزان بسیار کم فلز در بررسی ستاره (S1020549) گام
مهمی در جهت درک چگونگی شکل گیری کهکشان ما می باشد. نظریه اولیه مربوط به
اینکه هاله کهکشان راه شیری با مختل ساختن تعداد زیاد کهکشان کوتوله بوجود آمده
به درستی صحیح است.