فهرست:
8      يكي بود، يكي نبود، تحريريه
9      ميراث علمي شهرها، پوريا ناظمي
10   روبوتهاي جان سخت، بابك امينتفرشي
11   يك نگاه   
12   اخبار جهان
16   اخبار ايران، گردآوري: زهرا رحيمدل
18   هايابوسا سرانجام به خانه بازگشت، ترجمه: كسري راست گفتار
21   نشانههايي از وجود حيات در گذشتهي مريخ، ترجمه: الهام شعباني
22   در نيمهي راه  تا رسيدن به ملاقاتي تاريخي، ترجمه: شادي حامدي آزاد
26   سياهچالهاي پرجرم درقلب كهكشان ما، فرهاد يوسفزاده
29   همسايههاي مزاحم! ، ترجمه: سروش ستوده
30   برخوردهاي آسماني با غول منظومهي شمسي،  ترجمه: شادي حامدي آزاد
33   آيا زهره زماني سكونتپذير بوده است؟ ، ترجمه: الهام شعباني
34   راز 40 سالهي كلاهك مريخ برملا شد، ترجمه: الهام شهباني
35   انرژي تاريك، محسن شادمهري
38   آغاز زندگي ستارهها، رضا منصوري
42   كي بود گفت بعد چهارم؟! ، عمران مرادي
43   آسمان در همين ماه ( مرداد 1389)، كاظم كوكرم و...
58   بررسی نجومی رؤیتپذیری هلال ماه رمضان 1431 در ایران، محمدرضا صياد
62   عكاسي از همدم زيباي زمين، بابك امين تفرشي
69   زوج جوان: زمين و ماه! ، ترجمه: الهام شعباني
70   مباني عكاسي نجومي با دوربين ديجيتال(5)، بابك سدهي
74   ساختن پايگاه در كرهي ماه، مارال فريدون و اشين دانيلي ذكريان
80   بازارچهي نجومي واشتراك
84   چكيدهي برخي از مقالات به زبان انگليسي، نادر حيدري
85   يك عكس ، يك خاطره، اسدالله قمرينژاد




روبوتهای جانسخت
بابک امینتفرشی

چند وقت پیش از طریق دکتر فیروز نادری متوجه نخستین عکسهایی شدم که در آزمایشگاه JPL ناسا از مریخنورد آینده گرفته شده است. چرخهای مریخنورد بهتازگی نصب شدهاند و بدنهی آن شکل و شمایل نهایی را کمکم به دست آورده است. به همین علت نخستین عکسهای خبری از آن سرانجام منتشر شد. چندین سال است که دربارهي این طرح با نام مخفف MSL، سرواژهی آزمایشگاه علمی مریخ، صحبت میشود (همان كه اسمش را «كنجكاوي» گذاشتيم، همين شماره ص 12). این مریخنورد 2/7 متری حدود 900 کیلوگرم وزن دارد یعنی هموزن یک اتومبيل کوچک مثل پراید. نخستین مریخنورد به نام سوجرنر، که در سال 1376 به مریخ رسید، تقریباً هموزن یکی از چرخهای این مریخنورد جدید بوده است! مقایسهي این روبوت جدید با مریخنوردهای دوقلو ناسا نیز جالب است. آنها که بهطور معجزهآسایی از سال 1383 هنوز در مریخ فعالاند (اگرچه یکی از ...



همسايه هاي مزاحم!
ترجمه: سروش ستوده

اخترشناساني که به دنبال کشف سیارات فراخورشیدی به دور ستارههاي خورشيدگونِ نزديكاند، به دنبال سیاراتی سنگی و زمینگون ميگردند كه در کمربند حیات ستاره باشند؛ جایی که دما و آب مایع به شکل باثباتی برای بقاي حیات باقی میمانند ...



هايابوسا سرانجام به خانه بازگشت
ترجمه: كسري راستگفتار

كپسول فضاپيماي هايابوسا سرانجام، پس از سفري طولاني در فضا، روز 23 خرداد به زمين بازگشت. اين كپسول به همراه فضاپيماي مادرش پنج سال پيش به ملاقات سياركي نزديك زمين، به نام ايتوكاوا، رفت و از زمان پرتابش در ارديبهشت 1382 تا به حال حدود 2 ميليارد كيلومتر راه پيموده است ...



در نيمهي راه تا رسيدن به ملاقاتي تاريخي
الِن شتِرن
ترجمه: شادي حامدي آزاد

فضاپيماي جسور ناسا به سرعت به سوي قرار ملاقاتش با منظومهي پلوتون در خرداد و تير 1394/جون و جولاي 2015 پيش ميرود.

در دي سال 1384/ژانويه 2006، فضاپيماي افقهاي نو (New Horizons) ناسا، سريعترين فضاپيماي پرتابشده به فضا، زمين را بهسرعت ترك كرد و همين چند ماه پيش نقطهي مياني مسير طولاني رسيدن به هدف اصلي دوردستش، منظومهي پلوتون، را پشت سر گذاشت. در اسفند / 1389 مارس 2011، اين فضاپيما از مدار اورانوس ميگذرد و وارد آخرين بخش طولاني مسيرش ميشود؛ يعني ...



برخوردهاي آسماني با غول منظومهي شمسي
ترجمه: شادي حامدي آزاد

در تابستان سال گذشته، ظهور لکهای جدید بر سطح مشتری رصدگران سراسر دنیا را به تکاپو واداشت تا آن را بهدقت رصد کنند. ماهیت این لکه از دل این رصدها بیرون آمد: زخمی حاصل از برخوردی آسمانی (نجوم شمارهی 187، صفحهی 7). امسال نيز منجمان آماتور شاهد لحظهي برخورد آسماني ديگري با مشتري بودند. برخوردي كه ردّي از خود به جاي نگذاشت. 16 سال پيش رصدگران خود را براي رصد برخورد دنبالهداري تكهتكهشده با اين سياره آماده كردند و آن را ديدند. 92 سال پيش رصدگران اتفاقي مشابه را رصد كردند ...




آيا در اين سيارهي فراخورشيدي حيات وجود دارد؟
ري ويلارد
ترجمه: شادي حامدي آزاد

فقط 10 سال نوري دورتر از زمين، ستارهي خورشيدمانند اپسيلون-نهر داراي منظومهاي سيارهاي است كه شايد ميزبان بذرهاي حيات باشد ...



يكي بود، يكي نبود:
كالبدشكافي اين شماره از مجله
تحريريه

بگذاريد شمارهي 198 نجوم را كالبدشكافي كنيم ببينيم در آن چه خبر است:
»ژرفا«ي اين شماره به رصد كردن ماه اختصاص دارد. براي كساني كه هنوز نميدانند ما به چه چيزي ميگوييم ژرفا بايد بگويم كه در هر شماره، بخشي از مجله را به موضوع خاصي اختصاص ميدهيم و دربارهي مباحث مختلف آن، مطلب چاپ ميكنيم. يعني موضوع را از جنبههاي گوناگون ميشكافيم. نام اين بخش را گذاشتهايم ژرفا. تاكنون سعي كردهايم تنوع مطالب را در ژرفاها حفظ كنيم. از جستوجوي حيات در مريخ شروع كرديم و حالا نخستين ژرفاي رصديمان را تقديم ميكنيم. اگر به موضوع خاصي علاقه داريد كه به نظرتان براي «ژرفا» شدن مناسب است حتماً به ما بگوييد.



مبانی عکاسی نجومی با دوربینهای دیجیتال
جِری لُدریگاس
ترجمه و بازنویسی: بابک سدهی
آشنایی با لنزهای دوربین
اگر تازهکارید و هماکنون دوربینی دیجیتال دارید، از همان لنزی، که همراه دوربینتان است، کار عکاسی نجومی را شروع کنید. میتوانید دوربین را، با همان لنز، قلمدوش تلسکوپتان سوار کنید و عکسهایي با زاویهي باز بگیرید. خوبيِ استفاده از لنز تنها، و بدون آنکه دوربین را مستقیماً به تلسکوپ وصل کرده باشید، این است که لنزها بهسبب زاویهي بازشان عیوب احتمالی ردیابی تلسکوپ را بهخوبی میپوشانند. فقط کافی است لنز را روی فاصلهي بینهایت تنظیم و از موضوعی جالب مثل صورتفلکی دباکبر، سحابی جبار یا صورتفلکی قوس عکس بگیرید. البته اول باید دربارهي نحوهي تنظیم و پیداکردن نوردهی صحیح چیزهایی بدانید که در این بخش و بخشهای آینده به آن میپردازیم. با وجود آنکه لنزهای دوربینهای عکاسی ويژهي عکاسی نجومی ساخته نشدهاند، بهخوبی از پس آن برمیآیند و میتوان با آنها عکسهای نجومی بسیار زیبايي گرفت.


يادداشت:
میراث علمی شهرها
پوريا ناظمي

در ماهی که گذشت در موزهي ملک تهران برنامهاي برگزار شد که در آن از یکی از ساعتهای تاریخی تهران، که پس از مدتها دوباره پیدا شده بود، رونمایی شد. کار ارزشمندی که به همت آقای دکتر محمد باقری صورت گرفت و بار دیگر بخشی از جامعهي نجومی ما متوجه ابزارهای تاریخی علمی شدند ...

ژرفا :
رخِ ماه را بنگر!

- 10  نكته براي رصدگران ماه
مايكل بَكيچ
ترجمه: شادي حامدي آزاد

وجود رشتهكوهها، دشتهاي آتشفشاني وسيع، و بيش از 1500 گودال برخوردي ماه را تبديل به هدفي كرده كه بارها و بارها به سوي آن بازميگرديد ...



-  ماه را با چشم برهنه ببينيد
استفن جيمز اُميرا
ترجمه: شهرزاد ايراني

تا به حال شده وقتي به ماه نگاه ميكنيد از خودتان بپرسيد، كوچكترين عارضهي روي ماه كه با چشم برهنه ديده ميشود كدام است؟ فرصت خوبي است كه پاسخ اين پرسش را بيابيد ...



 - گودالهاي ماه از هلال تا بدر
چهار سال پيش گاليله با تلسکوپ کوچک خود ماه را رصد کرد و سطح آن را پُر از گودالهاي کوچک و بزرگ يافت. با کاملتر شدن تلسکوپها گودالهاي بيشتري کشف شدند و جزييات بيشتر آنها آشکار شد. امروزه با تلسکوپهاي زميني ميتوان بيش از 30.000 گودال در ماه تشخيص داد. قطر گودالهاي قابل مشاهده، از يک کيلومتر تا بيش از 200 کيلومتر است. بزرگترين گودالهاي ماه، به نام گريمالدي و کلاويوس، در حدود 240 کيلومتر قطر دارند. گودالهاي ماه به نام دانشمندان، شخصيتهاي اساطيري و هنرمندان مشهور نامگذاري شدهاند. در بين اين اسامي نام چند تن از دانشمندان ايراني نيز به چشم ميخورد، از جمله: عبدالرحمن صوفي و ابوريحان بيروني ...



 - رصد كوهها و رگههاي ماه
محمدرضا نوروزي

از درياها و گودالهاي ماه كه بگذريم، هنوز زيباييهاي فراواني براي رصد كردن با تلسكوپ در ماه پيدا ميشوند. دو دسته از عوارض زيباي ماه كه تنوع گستردهاي دارند، كوهها و رگههاي آن هستند. آنها را از قلم نيندازيد! ...



 - بررسی نجومی رؤیتپذیری هلال ماه رمضان 1431 در ایران
محمدرضا صیاد

در این مقاله برای پیشبینی وضع رؤیتپذیری هلال ماه رمضان 1431 در ایران ابتدا با استفاده از روش گروه 70 نقطهای برای بررسی نجومی رؤیتپذیری هلال در ایران) بررسی نقاط جغرافیایی واقع بر چهارضلعی محیط بر نقشهی ایران(، مشخصههای خورشید و ماه در لحظهی غروب خورشید تاریخ سهشنبه 29 شعبان 1431 مطابق با 19 اَمرداد 1389 و 10 آگوست 2010 برای نقاط مورد نیاز انتخاب شده، با گامهای 1درجه بر اضلاع چهارضلعی مذکور محاسبه شده و سپس همهی مقادیر مشخصههای مذکور با کاربرد معیار سید محسن قاضیمیرسعید (معیار جدید براساس مشخصههای ارتفاع و درصد سطح روشن ماه) بررسی شده است ...



-  طراحي از ماه
جرمي پِرِز
ترجمه:  شادي حامدي آزاد

ماه در تمام سال در آسمان است و همواره هم تغيير ميكند. در اين مقاله ياد ميگيريم كه چطور در زيباترين حالت از آن طراحي كنيم؛ وقتي كه هلالي باريك و نقرهاي است و زمينتاب كمسويي بخش تاريكش را روشن كرده است ...


-  عكاسي از همدم زيباي زمين
بابك امينتفرشي

عكسبرداري از اجرام آسماني، آسانتر از آن است كه تصور ميكنيد. شايد فكر كنيد اين نوع عكاسي كار متخصصان است، اما چنين نيست. برعكس، با امكانات كم و بيآنكه به مهارت فوقالعادهاي در فنّ عكاسي نياز باشد، ميتوانيد عكسهاي زيبايي از آسمان بگيريد ...


-  رصد حركت رجوعي گرههاي مدار ماه
ترجمه و بازنويسي:  شروين بهجو
اميد وهابي املشي

ماه را تقريباً هرشب در آسمان ميبينيم. آنقدر بزرگ است كه براي ديدنش به تلسكوپ نيازي نداريم و اين موهبتي بزرگ براي منجمان آماتور بيابزار بهشمار ميرود. ولي شايد به همين سبب، كه اين جرم آسماني اينقدر راحت و بيدردسر مشاهده ميشود، چندان ارزشي برايش قائل نميشويم. اگر كمي حوصله داشته باشيد ميبينيد كه با رصد مداوم ماه و تعيين مسير آن چقدر نجوم ياد ميگيريد. رصد ماه از برنامههاي پيچيدهي نجومي است ...


-  تلسكوپهاي مناسب براي رصد ماه
مزدک مطهری

تلسکوپهای نجومی را میتوان از دیدگاه تلسکوپهای رصدی و تلسکوپهای عکاسی نیز تقسیمبندی کرد. تصويري كه تلسکوپهای عکاسی بر سطح فیلم یا آشکارساز دوربین تشکیل میدهند بايد تا حدّ امکان خطاهای اُپتیکی نداشته باشد و تصویر ستارگان بهصورت نقطهای تشکیل شود.  اما در تلسکوپهای رصدی، بهويژه آنهایی که برای رصد ماه و سیارات استفاده میشوند، الزاماً نباید تمام تصویر میدان دید بیعیب و نقص باشد. البته لازم است که تصویر در مرکز میدان دید بیشترین کیفیت و تضادّ نوری  )کنتراست ( را داشته باشد  در این مقاله به بررسی انواع تلسکوپها از دیدگاه رصد ماه و سیارات میپردازم ...


کی بود گفت بُعد چهارم؟!
عمران مرادي

یکی از اسرارآمیزترین مفاهیم فیزیک، که نقش مهمی در نجوم و کیهانشناسی ایفا کرده و میکند، بُعد چهارم و ابعاد بالاتر است  در ذهن عوام وقتی از بعد چهارم سخنی رانده شود بلافاصله تصویری از آلبرت اینشتین و زمان تداعی میشود. اما بهراستی نخستين کسی که بعد چهارم و ابعاد بالاتر را معرفی کرد چه کسی بود؟ ...



آغاز زندگي ستارهها
محسن شادمهری

زمانی نهچندان دور تصور اینکه نقطههای نورانی در آسمان شب، ورای آرامش ظاهریشان، سیری تحولی را پشت سر گذاشتهاند تا چشمان کنجکاو بشر نظارهگرشان باشد بسیار بعید و دور از ذهن بود.

گرچه دنیای اخترفیزیک تحولات شگرفی را تجربه کرده است - بهویژه طی دههی اخیر - زندگی امروزی به بسیاری از افراد امكان نمیدهد که به آسمان بالای سرشان نگاهی بیاندازند. اگر هم در شرایطی خاص چنین کنند، این نقطههای نورانی چیزی فراتر از چند نقطهي درخشان به نظرشان نمیرسند که شاید بتوان با خطوط فرضی آنها را به هم متصل و مستطیل یا مثلثی را مجسّم كرد. ولی آیا بهراستی این نقطههای نورانی - یا همان ستارهها - همیشه وجود داشتهاند؟ اگر چنین نیست، چگونه به وجود آمدهاند؟ در این میان خورشید، كه خود ستارهاي است، چگونه شکل گرفته است؟ ...



ساختن پایگاه در کُرهي ماه
يان اُنیل
ترجمه: مارال فریدون و اُشين دانيلي ذكريان

میخواهیم در آينده به کرهي ماه برویم. چرا؟ زیرا آنجا مکاني مناسب برای انباشت مواد و سکونت نیروی انسانی برای کار در خارج از محدودهي نیرومند گرانش زمین است. ماه میتواند سکّوی پرتابی برای آغاز مأموریتهای فضایی یا ارسال نخستین انسانها به مریخ باشد. شاید گردشگران فضایی هم به سفري کوتاه، و شرکتهای حفاري معدن نيز به سرمایهگذاری در ماه علاقه نشان بدهند. به دست آوردن دادههای علمی جدید هم ممكن است بسیار وسوسهانگیز باشد. به هر علتي كه بخواهيم به این قمر کوچک خاکی برويم برای حضور در آنجا به ساخت پایگاه احتياج داريم. دیر یا زود انسان در ماه ساکن خواهد شد. اما در چه جایی؟ چگونه خواهد توانست با شرایط دشوار زیستی در آنجا سازگار شود؟ کلید حلّ این مسایل در دستهای مهندسان سازه است تا شگفتانگیزترین سکونتگاههایی را، که بشر به چشم دیده، بسازند ...

انرژي تاريک
رضا منصوري

آيا ميتوان از ميان مسئلههاي روز کيهانشناسي مسئلهاي را در مقام مهمترين بيرون کشيد؟ اخترشناسان و کيهانشناسان سالانه حدود 15.000 مقاله منتشر ميکنند، پس به 15.000 موضوع ميپردازند. مهمترين کدام است؟ کار سادهاي نيست که دههزار اخترفيزيکدان و کيهانشناس روي يک مسئله در مقام مهمترين توافق کنند؛ اما کردهاند! «انرژي تاريک»، مفهومي که در آستانهي قرن بيستويکم براي رفع مشکلات دادههاي اخترفيزيکي ابداع شد. اين مهمترين مسئله است که نهتنها کيهانشناسان، که متخصصان علوم فيزيکي بر آن توافق دارند...

ادامه در سایت ماهنامه نجوم www.nojumnews.com