تاریخ سرشار از پیوندهای مردمان پیشین با آسمان است. هنگامی که هیچ نور مصنوعی ای برای روشن کردن (آلوده  کردن) آسمانها نبود، زیبایی و جذابیت اجرامی که در آسمان می درخشیدند، هر بیننده ای را مجذوب خود می کرد. آسمان ، بخشی از زندگی آدمی بود. بدین علت است که در بسیاری از متون و تصاویر گذشتگان مان ردی از آسمان بر جای مانده است.

کم نیست در سرگذشت پدرانمان، که واقعه ای بزرگ، با رویدادی نجومی مرتبط باشد.

یکی از مشهور ترین دویدنهای تاریخ، در 490 سال پیش از میلاد مسیح روی داده است، هنگامی که یکی از قاصدان از میدان نبرد در ماراتن تا آتن، مسیری 46 کیلومتری را

 دوید. او وقتی که به مقصد رسید، از حال رفت و جان سپرد. اما پیش از مردن، خبر پیروزی یونانیان بر ایرانیهای مهاجم و احتمال حمله دریایی ایرانیان را به اهالی آتن رسانیده بود. (به نقشه نگاه کنید)

اما در این میان همواره سوال مشترکی در بین تاریخ نگاران و ورزشکارها درباره این داستان وجود داشته است: چرا یک دونده حرفه ای بعد از دویدن این مسیر می بایست مرده باشد؛ در حالی که امروزه هزاران دونده آماتور چنین مسافتی را می دوند و اگرچه خسته می شوند، اما بسیار سرزنده و شاداب باقی می مانند.

چندی پیش تحقیقات چند ستاره شناس دانشگاه تگزاس نشان داد که احتمالا تاریخی را که مدتها معتقد بودند جنگ ماراتن  در آن زمان به وقوع پیوسته، می باید یک ماه به عقب کشید و بنابراین شاید دلیل بهتری برای مرگ دونده قهرمان یونانی پیدا شده باشد.

اینکه چرا یک ماه زودتر یا دیرتر بودن تاریخ جنگ، به مرگ این دونده ارتباط دارد، به وضعیت دمای هوا باز می گردد. اغلب محققان بر این گمان هستند که جنگ ایران و یونان در دوزادهم سپتامبر (بیست و دوم شهریور ماه) روی داده است. در این زمان در مسیر ماراتن به آتن دمای متوسط هوا در بعد از ظهر حدود 28 درجه سلسیوس است. حال آنکه اگر جنگ یک ماه زودتر رخ داده باشد (12 آگوست یا 22 مرداد) متوسط دما به 38 درجه سلسیوس می رسد. چنین دمایی می تواند حتی به سر سخت ترین ورزشکاران هم آسیب برساند.

چون این جنگ سالها پیش رخ داده است، در طول این سالیان دراز، داستانش براحتی می تواند دچار اشکال و انحرافاتی شده باشد که قابل بحث هستند.

مرداد یا شهریور؟

تعیین تاریخ جنگ با دقت روز، مدیون مورخی یونانی به نام هرودوتوس و توجه او به آسمان است. هردوتوس با دقت خیلی خوبی در آن روزها، وضعیت قرص ماه را در کنار روایتش از جنگ ثبت می کرد. این گزارش باعث شد تا در قرن نوزدهم محققی آلمانی به نام آوگوست بوئخ بر اساس تقویم قمری آتنی ها روز جنگ را دوازدهم سپتامبر یا 22 شهریور به دست آورد. اما او از یک نکته مهم چشم پوشی کرده بود: همسایه نزدیک آتن، اسپارتا.

ماجرا از این قرار است که وقتی خبر جنگ به آتنی ها رسید، آنها بلافاصه قاصدی را به اسپارتا در 241 کیلومتری آتن فرستادند تا از آنها برای دفاع از یونان در مقابل هجوم ایرانیان یاری بخواهد. اهالی اسپارتا نیز قول همکاری دادند، با این وجود ارتش آنها نمی توانست تا شش روز بعد آماده شود. بر طبق یادداشتهای هرودوتوس، آنها طبق یک مراسم مذهبی تا کامل شدن قرص ماه، اجازه جنگ کردن نداشتند. همین باعث شد تا ارتش اسپارتا یک روز بعد از خاتمه جنگ و دفع حمله ایرانیها به ماراتن برسند.

همین ماه کامل است که محققان را در یافتن تاریخ جنگ یاری می دهد. تقریبا همه محققان امروزی در مورد اینکه مراسم مذهبی ای که باعث تاخیر اسپارتاها شد، "کارنئیا" بوده و بنابراین تاریخ جنگ ماراتن 12 سپتامبر بوده، هم رای هستند. بوئخ فرض کرد که "کارنئیا" در ماه اسپارتایی "کارنئیوس" برگزار می شود، هنگامی که آنها یک هفته اجازه جنگ کردن ندارند، او سپس به تقویم قمری آتنی ها مراجعه کرد و با استفاده از محل تلاقی آن دو ، زمان جنگ را تخمین زد.

اما به تازگی گروه تحقیقاتی دانشگاه تگزاس ناگهان متوجه نکته ای شدند که سالها از نظر به دور مانده بود. محقق آلمانی قرن نوزدهم در تعیین زمان جنگ از قویم یونانیان استفاده کرده بود حال آنکه می بایست از تقویم قمری اسپارتاها استفاده می کرد. تقویم اسپارتا اگرچه همچون تقویم آتنیها بر اساس ماه است، اما تفاوت کوچکی با آن دارد. در سالهایی که اولین ماه نو سال، بعد از اعتدال پاییزی رخ می دهد، سال اسپارتا یک ماه دیرتر آغاز می شود. در سال 491 پیش از میلاد نیز، 10 "ماه نو"  به جای 9 ماه همیشگی میان اعتدال پاییزی تا انقلاب تابستانی سال 490 پیش از میلاد وجود داشت. این پدیده باعث شد تا اسپارتاها یک ماه جلوتر از تقویم قمری یونانی ها باشند. همین امر باعث شد تیم تحقیقاتی جدید، به این نتیجه برسد که جنگ میان ایران و یونان دقیقا یک ماه زودتر رخ داده است.