یونس بخشی

 یک ستاره کوتوله سفید در آستانه انفجار ابرنواختری

تلسکوپ فضایی اشعه ایکس نیوتن اولین تصویر واضح و نزدیک یک کوتوله سفید را که طی چند میلیون سال بعد می تواند بصورت ابرنواختر Ia منفجر شود کشف نموده است. البته با مقیاس زمانی در فضا این مدت خیلی زود و عنقریب شمرده میشود و هر چند این کوتوله سفید بدور ستاره همدم خود (ستاره HD 49798) در حال گردش است، اما به قدر کافی از ما دور است و خطری را برای زمین ایجاد نمی کند ولی آنقدر نزدیک است که بتواند به یکی از زیباترین اجرام آسمانی برای رصدگران مبدل شود. محاسبات نشان میدهد که این ستاره اول به درخشندگی ماه کامل درخشان میشود و به قدری روشن خواهد بود که حتی در روز با چشمان غیر مسلح قابل مشاهده می باشد، اما این واقعه زیاد طولانی نخواهد بود.

اخترشناسان از سال 1997 به این سو به دنبال این جرم آسمانی بودند و در آن زمان متوجه شدند که اتفاقات عجیبی در طول موج های اشعه ایکس در نزدیکی ستاره HD 49798 جریان دارد. حالا به پاس چشم تیز بین و حساسیت قوی تلسکوپ فضایی نیوتن این جرم اسرار آمیز کشف گردید. رصد ها نشان داد که یک ستاره کوتوله (کوچک) سفید یا به گونه دیگر قلب یک ستاره مرده با اشعه ایکس در فضا می تابد.

ساندرو میرگاتی از مرکز تحقیقاتی INAF–IASF در شهر میلان ایتالیا می گوید " این یک کوتوله معمولی نیست. بعد از اندازه گیری جرم آن، ما دریافتیم که دوبرابر تصور قبلی مان بزرگ است. اکثر کوتوله های سفید در واقع حدود 0.6 درصد جرم خورشید اند که در یک فضایی به اندازه زمین متراکم و جمع شده اند. اما این کوتوله سفید خاص و بی مانند دو برابر جرم دارد و در فضایی برابر با نیم قطر زمین جمع شده است و در هر 13 ثانیه یک بار بدور محور خود می چرخد که تا کنون تیز پا و سریعترین کوتوله شناخته شده می باشد". 

مشخص نمودن جرم یک ستاره برای اخترشناسان بسیار مهم است، زیرا تلسکوپ فضایی نیوتن می تواند به اخترشناسان در "وزن" نمودن یک ستاره کمک کند که در نتیجه میتوان خصوصیات گرانشی یک جسم را بر اساس نظریه نیوتن کشف نمود.  

اکثر کوتوله ها با دزدیدن گاز ستاره همدم رشد می کنند و این پروسه به رشد یپوسته یا برافزایشی مشهور است. حالا این کوتوله با جرم 1.3 برابر جرم خورشید به خطرناک ترین حد موجودیت خود رسیده است.

وقتی یک کوتوله سفید بزرگتر از 1.4 برابر جرم خورشید برسد، یا بصورت ابرنواختر منفجر میشود و یا بر سر هسته خود سقوط میکند و جرم دیگری را بنام ستاره نوترونی می سازد. انفجار یک کوتوله سفید مشهور ترین توضیح برای وجود ابرنواختر های نوع Ia در عالم می باشد. این انفجار های درخشان به مثابه یک فانوس برای یافتن کوتوله های سفیدی که در حال ربودن گاز ستاره همدم خود می باشند بکار میروند تا بتوان جرم آن را با دقت مشخص نمود.  

این تصویر سنگ سرخ یا (Rosset Stone) یک کوتوله سفید در یک منظومه دوتایی است. تشخیص دقیق جرم هر دو ستاره در منظومه های دو ستاره ی بسیار مهم است. حالا دانشمندان میتوانند مطالعات بیشتر در این بخش را ادامه دهند و سعی کنند تا گذشته آن را طوری بسازند که بتوان آینده آن را محاسبه کرد.

حالا میرگاتی می گوید به خوانندگان تان بگویید تا در جستجوی یک نمایش زیبای آسمانی باشند، البته نه به این زودی ها. امیدورایم دیگر ایمیل های  فریبنده در مورد اینکه عنقریب یک ابرنواختر به اندازه ماه در روز دیده خواهد شد دریافت نکنیم، درست شبیه فریب قبلی که همه انتظار داشتند مریخ را در آسمان شب به اندازه ماه ببینند.