در این شماره می‌خوانید :

دیدگاه: امنیت در شب‌های رصدی، پورنگ پورحسینی/2

اخبار جهان، ترجمه شادی حامدی آزاد/3

اخبار ایران/8

چگونه به ماه برمی‌گردیم؟، ترجمه شادی حامدی آزاد/10

نوجوانی زمین، ترجمه سلیمان فرهادیان/14

كیهان، تعمیم قوانین، و نظریه، رضا منصوری/18

شنیدن آسمان‌ها؛ آشكارسازی امواج گرانش، ترجمه فاطمه عظیم‌لو/20

پس از ماه، گام بعدی: مریخ، ترجمه شادی حامدی آزاد/26

آسمان در این ماه (آبان 1388):

- از رصد سایه‌ی تیتان تا تماشای طوفانی از شهاب‌های اسدی، كاظم كوكَرَم/30

- نقشه‌ی آسمان و پدیده‌های آسمان آبان 1388/32

- دیدار با سیارات در آبان 1388، محمدحسین الماسی و فائزه آقایی/34

- شكارچیان هلال؛ هلال بحرانی در انتظار شكارچیان، علی ابراهیمی سراجی/35

- منجمان آماتور در جستجوی اَبَرنواَخترها، ترجمه حامد پورخرسندی/36

از ستاره‌باران كویر تا آبی مدیترانه، بابك امین‌تفرشی/40

ردّپای گذشته‌ی كهكشان‌ها در خوشه‌های ستاره‌ای، گفت‌وگو با ریچارد دُخرایس، فاطمه عظیم‌لو/44

كیفیت عكس‌های دیجیتال خود را بهتر كنید، ترجمه امین‌جمشیدی/47

نظریه‌ی گرانش اینشتین از زمین‌ محافظت می‌كند؟، ترجمه الهام شعبانی/51

لباس‌های فضایی نسل بعد ناسا چگونه خواهند بود؟، ترجمه شادی حامدی آزاد/52

آشنایی با منجمان متأخر ایرانی: محمود خان قمی، فریبا پایروند ثابت/53

بپرسید و پاسخ بگیرید/56

نجوم به زبان آدمیزاد، چه تلسكوپی؟، فاطمه عظیم‌لو/58

بازارچه‌ی نجومی‌ و اشتراك/‌61

----------------------------------------------------------------------------------------------------

دیدگاه :

امنیت در شب‌های رصدی

پورنگ پورحسینی

تجربه‌ی افزون بر یك دهه فعالیت حرفه‌ای متمركز در عرصه‌ی طبیعت‌گردی،  مواجه شدن و تحلیل ده‌ها حادثه در محیط‌های بكر طبیعی و همكاری چند ساله با گروهی از بهترین امدادگران و متخصصان مدیریت حوادث در عرصه‌های طبیعی توسط نگارنده‌ی این سطور گویای آنست كه طبیعت، ضمن زیبایی، با هیچ كس شوخی ندارد.‌

تنها یك اشتباه كوچك ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

اخبار جهان :

- نانوشراره‌ها مسئول حرارت بی‌اندازه‌ی جوّ خورشید

- هابل باز هم شاهكار می‌آفریند

- رقص كیهانی كهكشان‌ها برای كاهش وزن‌

- دنباله‌دارها مسئول انقراض نسل‌های متعدد روی زمین نیستند

- آثار دریاچه‌های خشك مریخی‌

- دهانه‌ی كوچك، هدف برخورد بزرگ‌

- چاندرایان هند خاموش شد

- نمای پانارامای خارق‌العاده از آسمان شب‌

- جایزه‌ی كشف دنباله‌دار برای منجمان آماتور

- آیا ابرها از فضا می‌آیند؟

- مسابقه‌ی بزرگ نابودی میان سیارات فراخورشیدی‌

----------------------------------------------------------------------------------------------------

اخبار ایران :

- شب‌های گالیله:‌ تلاشی دیگر برای آشتی مردم با آسمان‌

- برگزاری گشت‌های علمی از طرف ماهنامه‌ی نجوم‌

- رقابت بین‌المللی دانشمند یك روزه‌ی كاسینی در ایران آغاز شد‌

- قابل توجه گروه‌ها، رصدخانه‌ها و انجمن‌های نجومی‌سراسر كشور

- باشگاه نجوم رشت‌

- برگزاری المپیاد بین‌المللی نجوم  و اخترفیزیك در ایران‌

- نخستین همایش استانی نجوم گیلان‌

----------------------------------------------------------------------------------------------------

چگونه به ماه برمی‌گردیم؟

جیمز اُبِرگ‌

چهار دهه پس از نخستین فرود انسان بر سطح ماه، در آستانه‌ی دومین ماجراجویی بزرگ قرار داریم.

كتاب‌های تاریخ روز 29 تیر 1348/20 ژوییه 1969 را با عنوان روزی ثبت كردند كه نیل آرمسترانگ نخستین گام بشر را بر سطح ماه گذاشت. اما تاریخ، روز 23 آذر 1351/14 دسامبر 1972 را چندان مهم نمی‌داند؛ روزی كه یوجین سِرنان آخرین گام را از ماه برداشت، سوار مه‌نشین آپولو 17 شد و نقطه‌ی پایانی گذاشت بر نخستین موج اكتشاف ماه به دست بشر با این عهد كه <باز خواهیم گشت>.

حالا، بیش از یك نسل بعدتر، رویای ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

نوجوانی ‌مشقّت‌بار زمین

نگاهی به مراحل تكامل زمین و سرآغازهای حیات‌

ریچارد تلكات‌

هنگامی كه جرمی هم‌اندازه‌ی مریخ به زمین برخورد كرد و موجب خلقت ماه شد، رشته‌ای از حوادث نیز روی داد كه سیاره‌ی ما را به آن چیزی تبدیل كرد كه حالا هست.

فرض كنید در حال تماشای آسمان متوجه جرم درخشانی می‌شوید كه هم‌اندازه‌ی ماه كامل است. چند ساعت بعد، هنگامی كه دوباره به آسمان نگاه می‌كنید، حاضرید قسم بخورید كه جسم كمی بزرگ‌تر شده است. متأسفانه این دیگر فقط تصور شما نیست.

بیست‌و‌چهار ساعت بعد، اندازه‌ی جسم ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

كیهان، تعمیم قوانین، و نظریه‌

 رضا منصوری

 نرود میخ آهنین بر سنگ! چرا این جمله راحت پذیرفته و درك می‌شود؟ چون میخ را برمی‌داریم با چكش؛ امتحان می‌كنیم؛ نمی‌رود! اما به‌راحتی می‌گویند نظریه‌ی نسبیت غلط است! می‌گویند اشتباه آن را پیدا كرده‌اند؛ و این حرف‌ها را هم باور دارند. خیال می‌كنند میخ و چكش آن را هم دارند. این گزاره‌ها را نمی‌توان با برداشتن میخ و چكش آزمود. البته می‌توان! اما ابزار آن بسیار پیچیده است؛ میخ و چكش آن را نمی‌توان به‌راحتی شناخت. آنها كه تصور درستی از این پیچیدگی ندارند، آموزش‌های لازم را ندیده‌اند، نمی‌دانند واژه‌هایی مانند نسبیت عام، عالم تورمی، نظریه‌ی ریسمان، یا حتی سیاست را نمی‌توان مانند چكش به دست گرفت؛ اولین تصوری كه از این واژه‌ها دارند و به ذهن آنها می‌رسد می‌گیرند و حتما اشتباه می‌كنند. پس این نظریه چیست؟ آزمایش و تجربه و رصد چه نقشی دارند؟

از برهم‌كنش نظر و عمل، نظریه و رصد، صحبت كردم. مردم ما كمابیش تصور درستی از رصد و تجربه و آزمایش دارند، اما هنگامی كه مفهوم نظر و نظریه مطرح می‌شود ابهام و نادرستی در برداشت آزاردهنده است. كم نیستند كسانی كه به دانشگاه مراجعه می‌كنند با ادعای داشتن یك نظریه‌ی جدید یا رد یك نظریه‌ی موجود، اما تاكنون ندیده‌ام كسی مراجعه كند و رصد یا تجربه‌ی نوع جدیدی انجام داده باشد. این نظریه چیست كه این همه مدعی دارد؟ آیا اشكال در لفظ فارسی <نظریه> است؟ نه به گمانم! زیرا همین افراد <تئوری> جدید هم می‌آورند! جالب است كه كسی قانون جدید علمی كشف نمی‌كند!

 چه ارتباطی هست میان ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

شنیدن آسمان‌ها

آشكارسازی امواج گرانش‌

ترودی بِل‌

به نظر می‌رسد كه امواج گرانشی سراسر عالم را فرا گرفته باشند.  اما بشر هنوز نتوانسته این امواج را آشكار كند و درواقع می‌توان گفت بشر نسبت به این امواج <ناشنوا> است. لیزا، آزمایشی بی‌سابقه است كه دانشمندان امیدوارند به كمك آن بتوانند این امواج را آشكار كنند.

صورت فلكی جدید مثلث‌شكلی را تصور كنید. البته این صورت فلكی، نسبت به ستاره‌های ثابت آسمان، حركت می‌كند و معمولاً در آسمان شامگاهی پس از غروب خورشید پدیدار می‌شود. این صورت فلكی جدید به‌آهستگی می‌چرخد و هر سال یك‌بار به دور مركزش دَوَران می‌كند. همچنین بزرگ و كوچك می‌شود. البته این صورت فلكی با چشم برهنه (غیرمسلح) قابل مشاهده نیست!

سه جزء آن و درواقع سه گوشه‌ی این مثلث، سه ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

پس از ماه ...

... گام بعدی مریخ؟

دانیل پندیك‌

فرود انسان بر سیاره‌ی سرخ دشوارتر و خطرناك‌تر از آن چیزی است كه تصور می‌كنید. اما ممكن است. در این مقاله بخوانید كه چطور.

فرستادن فضانوردانی برای كاوش مریخ ممكن است سخت‌ترین سفر در تاریخ تمدن نوع بشر باشد. چهار تا شش انسان باید شش ماه تمام را در راه رسیدن به سیاره‌ی سرخ در یك قوطی آلومینیومی سپری كنند. پس از فرودی ترسناك بر سطح سیاره‌ی سرخ، این فضانوردان حدود 600 روز زمینی به زندگی در مكان‌هایی تنگ ادامه می‌دهند تا زمین در مدارش به نقطه‌ای برسد كه سفر به خانه امكان‌پذیر شود. سرانجام این كاوشگران بی‌باك دوباره در یك قوطی آلومینیومی از سطح مریخ بلند می‌شوند و در سفری 6 ماهه به سوی زمین بازمی‌گردند. بازورود پرسرعت آنها به جوّ زمین -5/2 سال پس از ترك خانه- مأیوس‌كننده به نظر می‌رسد.

در سفر به ماه، فرصت انصراف از مأموریت در ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

از ستاره‌باران كویر تا آبی مدیترانه‌

بابك امین‌تفرشی‌

زیر آسمان پرستاره‌ی الجزایر، دومین كشور بزرگ آفریقا، اخترشناسی زنده و در سنگلاخ مشكلات بومی در حال پیشرفت است.

از پنجره‌ی هواپیما آبی دلنواز مدیترانه پیداست. تا لحظاتی بعد در الجزیره فرود می‌آییم؛ پایتخت الجزایر در ساحل دریای مدیترانه. بسیاری این شهر را با خبرهای دلخراش یك دهه جنگ‌های داخلی (1991-2000/1370-1379)، بمب‌گذاری‌های تروریستی و كشتار هزاران بی‌گناه به یاد می‌آورند. اما اكنون الجزیره‌ی زیبا آرامش را بازیافته است. با وجود این فضای امنیتی هنوز در همه‌جا از سوی نیروهای نظامی اِعمال می‌شود. در بدو ورود طعم این فضا را چشیدم. مأمور كنترل پرتو ایكس بار مسافران كیف و وسایل عكاسی من را زیرورو كرد. خوشبختانه رییس بخش اخترفیزیك رصدخانه‌ی ملی الجزایر، كه به پیشوازم آمده بود، مأموران را راضی كرد اما مشكل كوچكی پیدا شد:...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

ردّپای گذشته‌ی كهكشان‌ها در خوشه‌های ستاره‌ای‌

 گفت‌وگو از فاطمه عظیم‌لو

ریچارد دُخرایس، اخترشناس هلندی است كه اكنون در دانشگاه شفیلد انگلستان به تدریس و تحقیق مشغول است و از ترم آینده در دانشگاه پكینگ در چین، در مقام استاد، مشغول به كار خواهد شد. آقای دُخرایس در تیر ماه امسال مهمان رصدخانه‌ی ملی بوده‌اند. این مصاحبه در زمان حضور ایشان در ایران تهیه شده است...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

كیفیت عكس‌های دیجیتال خود را بهتر كنید

جری لادریگوس‌

زمان مناسب نوردهی و تنظیم دقیق ویژگی‌های دوربین دو كلید اساسی در خلق عكس‌های نجومی عالی هستند.

در عكاسی از اجرام اعماق آسمان نظیر كهكشان‌ها و سحابی‌های كم‌نور، داده و نوفه یا سیگنال و نویز، دو عامل تعیین‌كننده‌ی كیفیت عكس‌اند. ارتباط میان این دو به‌صورت نسبت سیگنال به نویز است و هرچه این نسبت بیشتر باشد، عكس‌های بهتری حاصل می‌شود. این در حالی است كه دوربین‌های دیجیتال می‌توانند با نوردهی كوتاه‌مدت از اجرام كم‌نور عكس بگیرند، اما نوردهی طولانی‌مدت عكس‌های بهتری را ایجاد می‌كند. شما می‌توانید با انجام دادن دو كار بسیار ساده در عكاسی نجومی از اجرام اعماق آسمان نسبت سیگنال به نویز را افزایش دهید:

1- گردآوری داده یا سیگنال  ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------