امیرعلی مومنی
با این کشف جدید، تعداد سیارات کشف‌شده در خارج از منظومه شمسی به 400 عدد رسید. سبک‌ترین این سیارات تازه کشف شده تنها 5 برابر زمین سنگینی دارد.
اخترشناسان موفق شده‌اند 32 سیاره فراخورشیدی جدید کشف کنند. این سیارات که ابعاد آنها از 5 برابر زمین تا 10 برابر سیاره مشتری متغیر است، با استفاده از تلسکوپ 3.6 متری رصدخانه جنوبی اروپا در لاسیای شیلی آشکار شده‌اند.
این کشف از آن‌رو پراهمیت است که نشان می‌دهد تعداد سیارات کم‌جرم در کهکشان ما بسیار زیاد است. استفان اودری، اخترشناس در دانشگاه ژنو در سوییس می‌گوید: «نتایج رصدهای ما نشان می‌دهد حداقل 40درصد از ستارگان خورشید مانند در کهکشان میزبان سیارات کم‌جرم هستند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که در اصل، سیارات کم‌جرم در همه‌جا پیدا می‌شوند و این، نکته‌ای بسیار مهم است. جالب‌تر این‌جاست که مدل‌های اخترشناسی نیز وجود آنها را پیش‌بینی می‌کند و ما امیدواریم که بتوانیم حتی سیارات بسیار کم‌جرم زمین مانند را نیز پیدا کنیم».
در جستجوی زمین مانندها
این کشف جدید، تعداد سیارات فراخورشیدی شناخته‌شده را به بیش‌از 400 ستاره افزایش داد و این، درحالی است که تا همین 15 سال پیش، سیارات منظومه شمسی تنها سیارات شناخته‌شده در کل جهان محسوب می‌شد.
سیارات فراخورشیدی را به شیوه‌های متنوع و با استفاده از تلسکوپ‌های مختلفی می‌توان آشکار کرد. اما سیارات جدید با استفاده از طیف‌سنج حساس هارپس در لاسیا کشف شده‌اند. هارپس که مخفف عبارت «ابزار جوینده سیارات پردقت با استفاده از سرعت شعاعی» است، از روشی استفاده می‌کند که بعضی وقت‌ها روش لنگ زدن نیز خوانده می‌شود، روشی غیرمستقیم برای مشاهده سیارات و ستارگان بسیار کم‌نوری که به‌دور ستارگان معمولی گردش می‌کنند. وقتی سیاره‌ای بر گرد ستاره‌اش می‌گردد، تغییرات منظم ولی اندکی در سرعت و موقعیت ستاره مادر ایجاد می‌شود که متناسب با موقعیت، سنگینی و سرعت گردش سیاره است. با استفاده از همین روش بود که در سال 1995 / 1374، نخستین سیاره خارج از مرزهای منظومه شمسی به‌دور ستاره 51-اسب‌بالدار (پنجاه‌ویکمین اختر صورت‌فلکی اسب بالدار) کشف شد.
هم‌اکنون اخترشناسان درتلاشند تا با ارتقای فناوری ابزارهای خود، محدودیت موجود بر اکتشاف سیارات فراخورشیدی را کاهش دهند. هم‌اکنون آنها می‌توانند سیاراتی مشتری مانند را پیدا کنند و به همین دلیل، اغلب 400 سیاره فراخورشیدی کشف‌شده سیاراتی غول‌پیکرند.
اما هارپس جستجوی خود را روی ستارگان سبک، کوچک و نسبتا سرد رده‌طیفی M متمرکز کرده است. جرم این ستارگان که دمای سطح آنها به بیش از 3900 کلوین (برای مقایسه، دمای سطح خورشید 5800 کلوین است، حدود 5500 درجه سانتی‌گراد) نمی‌رسد، حداکثر 30درصد خورشید است و از این‌رو، تاثیر گردش سیارات زمین مانند بر گرد آنها به اندازه تاثیر گردش سیارات مشتری‌مانند به‌دور ستارگان سنگین‌تر است؛ بنابراین پژوهشگران امیدوارند بتوانند سیاراتی سنگی و بسیار شبیه به زمین را در اطراف این ستارگان بیابند.
از 28 سیاره فراخورشیدی کشف‌شده با جرم کم‌تر از 20 برابر جرم زمین، 24 عدد از آنها توسط هارپس کشف شده که 6 تای آنها در میان 32 سیاره تازه کشف‌شده قرار دارند. سبک‌ترین آنها، دو سیاره با جرم‌های 5 برابر جرم زمین است.
روش‌های ترکیبی
پیش‌از این نیز هارپس موفق شده بود سیاره‌ای با جرم تخمینی 2 برابر جرم زمین پیدا کند که انتشار خبر آن در اردیبهشت ماه، موجی از شادی را در جامعه نجومی برانگیخت. البته این شادی دیری نپایید، زیرا بررسی‌های بیشتر، اخترشناسان را مطمئن کرد که فاصله این سیاره با ستاره مادرش بسیار کم است و دمای فوق‌العاده بالای سطح آن، مانع از شکل‌گیری حیات خواهد شد.
اعضای گروه هارپس در مراسم اعلام خبر کشف این 32 سیاره، ابراز امیدواری کردند که تا شش ماه دیگر بتوانند خبر کشف حداقل همین تعداد سیاره فراخورشیدی جدید را اعلام کنند. هدف نهایی این گروه، یافتن سیاره‌ای سنگی در منطقه قابل سکونت به‌دور ستاره مادرش است؛ جایی‌که دمای سیاره اجازه دهد آب مایع بر سطح آن وجود داشته باشد.
اخترشناسان بسیار امیدوارند که بتوانند تا چند سال دیگر و با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌تر، سیارات سبک‌تری مانند زمین را آشکار کنند. ناسا به‌تازگی تلسکوپ فضایی کپلر را به مدار زمین فرستاده است. این تلسکوپ با بررسی تغییرات نور رسیده از ستارگان، می‌تواند افت ناچیز نور ستارگان را وقتی سیاره‌ای زمین‌مانند از مقابل آنها عبور می‌کند، تشخیص دهد.
البته با استفاده از هر روش می‌توان بخشی از ویژگی‌های این سیارات را بدست آورد. تلسکوپ کپلر می‌تواند شعاع سیارات را اندازه‌گیری کند، درحالی‌که برای اندازه‌گیری جرم این ستاره باید از روش سرعت شعاعی و ابزارهایی مانند هارپس استفاده کرد. به همین دلیل است که اخترشناسان علاقمندند از تمام ابزارها و روش‌های موجود برای تعیین تمام ویژگی‌ها استفاده کنند.