8     توآن در ايران، بابك امين تفرشي

   10آيا ناسا برای ما مهم است؟، پوريا ناظمي       
يك نگاه      11
خبار جهان، تحريريه   12 
اخبار ايران، گردآوري: زهرا رحيمدل15
تلسكوپ هابل 20 ساله شد!، دكتر بهرام مبشر     18   
عالم را چگونه اندازه پذير كنيم؟، رضا منصوري     20
مزهي عجيب اين سياره، ترجمه: الهام شعباني   23
جست و جوي مادهي تاريك در بازيهاي نور،  گفت و گو با دكتر مارك مونيه، گفت و گو از فاطمه عظيم لو    24
رو به رو شدن با واقعيت، ترجمه: شادي حامدي آزاد   30 
مباني عكاسي نجومي با دوربين ديجيتال(3)، ترجمه و بازنويسي: بابك سدهي   32
داستان: گوشي را بگذار!، شهاب صقري     36    
آسمان در اين ماه( تير 1389)، كاظم كوكرم و ...    40
تغییری در مأموریتهای روباتیک پیش نمیآید، دكتر فيروز نادري     52  
پرسشهایی بیپاسخ در سخنرانی رییسجمهور اوباما، بروس مکكندلس     60
نصب كردن تلسكوپ، فرزاد زمانفر     71
خانواده ي زحل از نگاه هرشل، ترجمه: شادي حامدي آزاد    78    
بازارچهي نجومي و اشتراك    80
چكيدهي برخي از مقالات به زبان انگليسي، نادر حيدري    84 
يك عكس، يك خاطره، بابك امين تفرشي     85


يادداشت:
آيا ناسا برای ما مهم است؟
پوريا ناظمي

این شمارهي ماهنامهي نجوم دربردارندهي پروندهي نسبتاً قطوری دربارهي ناسا و برنامهي جدیدی است که باراک اوباما در سخنرانی خود در پایگاه فضایی کِنِدی برای این سازمان ارایه کرده است. اما چرا چنین موضوعی باید برای ما، که در سوی دیگر جهان زندگی میکنیم، آنقدر مهم باشد که برایش بیش از 20 صفحه از مجله را اختصاص دهیم. فکر میکنم دستكم به علتهاي زیر این پرونده هدر دادن صفحات مجله و وقت شما نخواهد بود...

تلسكوپ نصبكردن
فرزاد زمانفر

فرض كنيد در شبي زمستاني براي عكاسي به ارتفاعات خاموش رفتهايد و بعد از مستقر كردن تجهيزات خود شروع به عكاسي ميكنيد. ولي با تعجب متوجه ميشويدكه مقرّ تلسكوپ شما خوب قطبي نشده و در تمام عكسهايتان ستارهها به خط تبديل ميشوند و تلاش شما براي اصلاح اين خطا بينتيجه ميماند. چاره چيست؟...




مباني عکاسي نجومي با دوربينهاي ديجيتال
جِري لُدريگاس
ترجمه و بازنويسي: بابک سدهي
انتخاب دوربين مناسب براي عکاسي نجومي
منظور ما از دوربين ديجيتال در اين مجموعه مقالات، دوربينهاي تکلنزي بازتابي ديجيتال است. اين دوربينها را بهاختصار DSLR (Digital Single Lens Reflex)   مينامند. اين نوع دوربين، آينهاي در جلو حسگر دارد که مسير نورِ آمده از لنز را به سوي چشمي دوربين تغيير ميدهد تا عکاس همان قاب تصويري را ببيند که از درون لنز دوربين ديده ميشود. به همين علت برخلاف دوربينهاي دولنزي که لنزي مجزا براي چشمي دوربين دارند، به اين دوربينها تکلنزي ميگويند. وقتي دكمهي شاتر را فشار ميدهيم، آينه از مسير نور بالا ميرود تا تصوير روي حسگر بيفتد و ثبت بشود. هنگامي كه شاتر را رها ميکنيم آينه به جاي خود برميگردد و دوباره ميتوانيم تصوير درون لنز را از چشميِ دوربين ببينيم...


ژرفا:
- ناسا به روایت اوباما
پوريا ناظمي

پنجشنبه 26 فروردین 1389 هواپیمای ویژهي ریاست جمهوری آمریکا که به اِیرفورسوان معروف است روی باند فرود پایگاه فضایی کِنِدی فرود آمد. باراک اوباما در حالی قدم به پلكان هواپيما گذاشت که میدانست روز سختی در پیش دارد. در کنار وی چارلز بولدون فضانورد کهنهکاري، که اکنون ریاست ناسا را بر عهده دارد و باز آلدرین و برخی از مقامات سیاسی حضور داشتند. او ابتدا به دیدن سکوی پرتابی رفت که موشک فالکون4- که محصولي از بخش خصوصی است روی آن برای پرواز آماده میشد. پس از آن بود که وارد اتاق کنفرانس شد. اتاقی که همهي میهمانان آن بهدقت انتخاب شده بودند و از ورود کارمندان غير مدعو ناسا به آن جلوگیری شده بود.

- تغییری در مأموریتهای روباتیک پیش نمیآید
یادداشت اختصاصی دکتر فیروز نادری، مدیر بخش مطالعات راهبردی و برنامهریزی مأموریتهای اکتشافات روباتیک ناسا (JPL) دربارهي برنامهي جدید فضایی باراک اوباما
اکنون بیش از 50 سال از آغاز فعالیتهای فضایی میگذرد. در این نیمقرن چندین بار رؤسای جمهور ایالات متحدهي آمریکا تلاش کردهاند تا ایدههای بزرگی برای پیشبُرد برنامههای فضایی آمریکا ارایه کنند. مهمترین و بزرگترینِ این ایدهها مربوط به رییسجمهور کِنِدی بود که برنامهي سفر انسان به ماه را مطرح کرد. در آن دوران به علت شرایط جنگ سرد، دولت آمریکا از این ایده حمایت کرد و بودجهي لازم برای این پروژه را تأمین کرد و نتیجه آن شد که در آن دهه برنامههاي آپولو با موفقیت به انجام رسید. پس از پایان پروژهي آپولو، بحثهای فراوانی در گرفت که حالا که ماه را فتح کردهایم گام بعدی چیست و اکنون باید چه کنیم؟ من در آن دوره دانشجو بودم و به خاطر میآورم، بحثها عمدتاً روی دو گزینه متمرکز بود: یکی سفر انسان به مریخ و دیگری ساخت شاتلهای فضایی. حامیان شاتلهای فضایی پیشنهاد میکردند كه فضاپيماهايي با


-  متن سخنرانی باراک اوباما در پایگاه فضایی کِنِدی
مایلم در ابتدا از سناتور بیل نلسون و مدير ناسا چارلز بولدون بهسبب رهبری خارقالعادهشان تشکر کنم. همینطور میخواهم نامی از دکتر باز آلدرین ببرم که در ميان ما حضور دارد. چهار دههي پیش، باز برای ما تبدیل به اسطوره شد. اما در طول چهار دههي بعد از آن به ایفای نقش خود در مقام یکی از رهبران صاحب بصیرت و قدرت در زمینهي پروازهای سرنشیندار به فضا ادامه داد. غیر از افراد حاضر در اینجا تعداد بسیار اندکی از مردم میتوانند ادعا کنند که دارای تخصصی در حدّ باز، بیل و چارلی در زمینهي اکتشافات فضایی هستند همچنین میخواهم از همهي شما، دانشمندان، مهندسان، رهبران تجاری، مسئولان روابط عمومی و فضانوردانی که اینجا حضور داريد تشكر كنم. در آخر – اگرچه نه از نظر اهمیت – میخواهم از همهي مردان و زنان ناسا تشكر كنم برای کار بزرگی که نه برای آمریکا که برای جهان انجام میدهند.


 - صورتفلکیاي که شکل نگرفت!
برنامهي فضایی اوباما جوابیهاي در ردّ برنامهي فضایی جرج بوش بود اما هر دو این برنامهها در یک مورد اشتراک داشتند و آن اینکه بزرگترین خبری که هر دو اعلام کردند مربوط به یک برنامه بود. برنامهای به نام برنامهي كانستلِيشِن يا صورتفلکی (Constellation). جرج بوش در چشمانداز خود این سامانه را بهعنوان طرحی برای جانشینی شاتلهای فضایی مطرح کرد که در عین حال امکان بازگشت دوباره به ماه را فراهم میآورند و اوباما عملاً آن را لغو کرد. هر دو بار بیشترین بحثها را این برنامه به خود اختصاص داد...


ژرفا : - ناسا
یادداشت اختصاصی بروس مکكندلس، فضانورد سابق ناسا، دربارهي نطق باراک اوباما
-  پرسشهایی بیپاسخ در سخنرانی رییسجمهور اوباما
کمتر کسی است که علاقهمند به فضا باشد و تصویر معروف فضانوردی را که نشسته بر صندلی جتدار خود بدون هیچ نوع اتصال به سفینهي مادر بر فراز آبی زیبای زمین در میانهي فضا شناور است ندیده باشد. شاید این عکس، که حتی بیشتر از تصاویر فرود انسان بر ماه مورد توجه قرار گرفته است، نمادی از بیپروایی و ماجراجویی در ژرفای فضا باشد. چهرهي کسی که روی آن صندلی نشسته بهسبب ماسک ضدّ آفتابش مشخص نیست ولی بسیاری از علاقهمندان فعالیتهای فضایی نام او را میشناسند. بروس مکكندلس، فضانورد کهنهکار، که سفری ماجراجویانه را هنگام آزمایش ...

 - ناسا چیست؟
این روزها ناسا نامی فراتر از یک اسم ساده برای یک سازمان فضایی جهاني است. ناسا به نماد و نشانهای از پیشرفت علمی بشر تبدیل شده است. جمعی از بهترین نیروهای علمی، فنی، مهندسی و مدیریتی جهان در سازمانی به نام ناسا گرد آمدهاند تا برنامههای پیشرفت انسان در بیرون از خانه را سامان بدهند و در عین حال زندگی بهتری برای ما اینجا، روی زمین، به وجود آورند. با شنیدن نام ناسا بسیاری یاد فضانوردانی میافتند که در مدار زمین یا فراسوی آن مشغول فعالیتاند یا گروههایی از دانشمندان که ردّ پای حیات را در دیگر نقاط سیارهي ما جستوجو میکنند...

- اقتصاد کشف جهان
پرسش قدیمی «علم بهتر است یا ثروت»؟ در دوران ما بههیچ عنوان معنا ندارد. این دو آنچنان در هم تنیده شدهاند که نمیتوان یکی را فارق از دیگری دید. علم جدید راههای درآمدزایی را توسعه میدهد و پول بیشتر کمک میکند تا امکانات بیشتری در اختیار دانشمندان قرار بگیرد. به همین سبب شاید بالاترین اولویت هر سازمان علمی در جهان تأمین بودجهاش باشد؛ بودجهای که باید تأمین شود تا مرزهای دانش جابهجا شوند. اگر شما با سازمانی عظیم مانند ناسا مواجه باشید باز هم ناچارید دخل و خرجتان را تنظیم کنید. ناچاريد منابع مالی را تأمین و با دولت بر سر اختصاص بودجه چانهزنی کنید و با استفاده از لابیهای مختلف برای زنده نگاه داشتن مؤسسهي خود بجنگید و در نهایت از فهرست امکانات و علایق موجود شروع به حذف کردن مواردی كنيد که در عین اهمیت ممكن است در اولویت قرار نداشته باشند...

-  رؤساي جمهوري كه مسير ناسا را تغيير دادند
اگر در جهان ناسا نمادي از يك سازمان علمي و فناوري پيشرو به شمار ميرود، براي آمريكاييها ناسا چيزي بسيار بيشتر از يك سازمان علمي است. ناسا – همانطور كه اوباما نيز در سخنرانياش اشاره كرد – براي آمريكاييها نمادي و ويتريني از آن چيزي است كه آن را روحيهي آمريكايي ناميدهاند. به همين جهت ناسا تبديل به ويتريني از نمايش توانايي براي آمريكا شده است و به همين جهت مسايل آن بايد بادقت از سوي عاليترين نهادهاي ايالات متحده همچون كنگره و سِنا و دفتر رييسجمهور زير نظر باشد. از سوي ديگر فناوريهايي كه در مسير توسعهي فناوري و اكتشافات فضايي توليد ميشود نهتنها براي پيش بردن مرزهاي علمي كاربرد دارد كه ميتواند سطح بهداشت، زندگي عمومي و همچنين توان نظارتي و نظامي آمريكا را افزايش دهد و به همين سبب هم هست كه مسئلهي ناسا فقط مسئلهي فضا نيست...

- کِنِدی: رويای مأموريتی دشوار
جان اف. كندي 35اُمين رييسجمهور آمريكا و از حزب دموكرات بود كه در فاصلهي سالهاي 1961 تا 1963 (1342-1340 شمسي) رياستجمهوري را بر عهده داشت. او پيش از آنكه نخستين دورهي رياستجمهوري خود را به پايان برساند ترور شد. دورهي رياستجمهوري وي يكي از تنشآميزترين دورههاي روابط بينالملل به شمار ميرود كه با افزايش رقابتهاي جنگ سرد جهان عملاً در آستانهي جنگي ديگر قرار گرفته بود و عملاً در سال 1341/1962 و در جريان بحران موشكي كوبا چيزي نمانده بود تا شعلههاي جنگ جهاني ديگري فروزان شود. در اين دورهي زماني اوج رقابتهاي فضايي نيز در حال رخ دادن بود. دو سال پيش از آنكه كندي وارد دفتر رياستجمهوري شود، آمريكاييها ناسا را تأسيس كرده بودند و فضا در اولويت برنامههاي آمريكا قرار گرفته بود. او در نخستين سال تصدي مقام رياستجمهوري و در 25 مي 1961 (5 خرداد 1340) در جلسهي مشترك سنا و كنگره حاضر شد و سخنراني معروف خود دربارهي مأموريت جديد ناسا را ايراد كرد. هنگام اين سخنراني از عمر ناسا فقط سه سال ميگذشت و به نظر ميآمد آمريكا در حال واگذار كردن همهي افتخارات فضايي به رقيب خود، يعني شوروي، است...

 - ريچارد نيکسون: دوران پس از فتح ماه
دومین رییسجمهوری که برنامهای بزرگ را پیش روی ناسا قرار داد ریچارد نیکسون بود. او 37اُمین رییسجمهور ایالات متحده بود که از سال 1969 تا 1974 (1348 تا 1353) ریاستجمهوری را بر عهده داشت. او که

 - رونالد ريگان/جرج بوش پدر: پايگاهی در مدار
رونالد ریگان 40اُمین رییسجمهور ایالات متحده و از حزب جمهوریخواه بود که در فاصلهي سالهای 1981 تا 1989 (1368-1360) ریاستجمهوری را بر عهده داشت. دورهي او دورهي برخی از رویدادهای مهم فضایی به شمار میرفت. شاتل فضایی چلنجر در دورهي ریاستجمهوری او بود که هنگام برخاستن از سکو منفجر شد و 7 فضانورد آن کشته شدند. این مسئله باعث بازنگری در سامانهي امنیت شاتلها شد. همچنین معمولاً ریگان را بهعنوان معمار طرح جنگ ستارگان میشناسند. طرحی که یک سپر دفاعی ضدّ موشکی مستقر در فضا را پیشنهاد میکرد. اما در حقیقت دورهي او دورهای بود که مأموریت ساخت ایستگاه بینالمللی فضایی مطرح شد. او در سال...

- جرج بوش پسر: رويايی بدون پراخت بهای آن
جرج بوش پسر برای کسب عنوان 43اُمین رییسجمهور آمریکا رقابتی سخت را با ال گور دموکرات پشت سر گذاشت. در انتهای شب در حالی که همه ال گور را برندهي انتخابات میدانستند و از نظر آرای عمومی وی جلوتر از رقیب خود بود با اعلام نتایج آرای کالج الکترال در ایالت فلوریدا بوش برنده معرفی شد و پس از چند ماه پیگیری قضایی شمارش مجدد آرا در فلوریدا با حکم دیوان عالی متوقف شد تا بوش در مقام رییسجمهور وارد دفتر بیضی کاخ سفید شود. او در دومین دورهي حضورش در کاخ سفید و در سال 1387/2008 در مقرّ مدیریت ناسا حاضر شد تا طرحی را اعلام كند که از آن به چشماندازی جدید در برنامههای فضایی نام میبرد. جرج بوش در این سخنرانی سعی کرد افقی بسیار وسیع را پیش روی ناسا بگذارد...

 - باراک حسين اوباما: بهايی که بابت رويای بوش پرداخته شد
انتخابات سال 1387/2008 آمریکا یکی از متفاوتترین کارزارهای انتخاباتی را به همراه داشت. در جریان این رقابت نفسگیر بود که اوبامای سیاهپوست از حزب دموکرات با شعار تغییر خود ابتدا رقیب جدی هم حزبیاش، هیلاری کلینتون، را پشت سر گذاشت و سپس در مرحلهي نهایی بر جان مککین جمهوریخواه پیروز شد تا 44اُمین رییسجمهور آمریکا و نخستین رییسجمهور سیاهپوست آمریکا باشد...


اخبار جهان:
- سيارهاي در منطقهي سكونتپذير
- سوراخي در فضا!

خبرك:
- فهرست عالم، ساخت ژاپن!
- پانصدمين فوران پرتو گاما
- كارت قرمز براي سياهچالهي فوقسنگين!
- خيلي دور، خيلي پير

خبر/ مقاله:
- شكارِ پديدآورندگان شفق
-  مزهی عجیب این سیاره
ویتنی کلاوین
ترجمه: الهام شعباني

تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا چیز عجیبی دربارهي سیارهای دورافتاده کشف کرده است. این سیاره متان ندارد درحاليكه متان عنصر فراواني در بسیاری از سیارات منظومهي شمسی ماست. به گفتهی کوین استيوِنسون، فارغالتحصیل رشتهي علوم سیارهای از دانشگاه فلوریدای مرکزی: «این معمای بزرگی است. مدلها حاکی از آن است که کربن در این سیاره باید به شکل متان باشد. نظریهپردازان کاملاً سرگرم حلّ این معما هستند...

اخبار ايران:
-  ماهنامهي نجوم در روستاي كهك قم
 - هفتمين گشت رصدي و طبيعتگردي ماهنامهي نجوم
-  جشن دهسالگي برنامهي آسمان شب در مركز علوم و ستارهشناسي تهران
-  روز نجوم و هفتهي
-  نجوم در ايران


تلسكوپ هابل 20 ساله شد!
بهرام مبشر

تلسكوپ فضايي هابل (HST) بيست سال پيش به مدار زمين ارسال شد. زماني كه اين پروژه طراحي ميشد من دانشآموز دبيرستان بودم و زماني كه سرانجام پرتاب شد مشغول مطالعات فوقدكتري بودم. زماني هم كه استفاده از رصدهاي هابل را آغاز كردم، اخترشناسي تثبيتشده بودم. اين نشان ميدهد كه گاه ممكن است چقدر طول بكشد تا پروژهاي علمي به بار بنشيند. هابل، پس از پشت سر گذاشتن مشكلات مالي و فني بسيار، خودش را بهعنوان مهمترين و پيچيدهترين ابزار ساختهي دست بشر اثبات كرد. اين تلسكوپ در فاصلهي حدود 560 كيلومتري سطح زمين در مدار قرار دارد و ساعتي يكبار به دور زمين ميگردد. از نظر علمي اين تلسكوپ به تمام اهدافش و حتي بسيار فراتر از آنها دست يافته است. هابل يكي از ...


روبهرو شدن با واقـعیت
وقتی دانشمندان مفاهیم آشنا را به پرسش میگیرند، همهي واقعیتها مبهم میشوند.
باب بِرمَن
ترجمه: شادي حامدي آزاد

واژههای واقعی و غیرواقعی را زیاد میشنویم، در فرهنگ عامه و نیز در علم. بسیاری از ما نخستینبار در دبیرستان و زمانی با این مفاهیم مواجه شدیم که در درس ریاضی با اعداد گُنگ آشنا میشدیم. در زندگی واقعی واقعاً چیزی با عنوان ریشهی دوم 1- وجود ندارد. اما مهندسان از 1-√ در کاربردهای گوناگون، مانند طراحی مدارها و دینامیک سیالات، استفاده میکنند. آیا به این ترتیب این عدد بهنوعی واقعی میشود؟...


خانوادهي زحل از نگاه هرشل
امروز فضاپيماي كاسيني يخفشانهاي انسلادوس را مزهمزه ميكند، درحاليكه 221 سال پيش سِر ويليام هرشل بزرگ اين قمر سفيدرنگ زحل را كشف كرد.
يان وِلَند
ترجمه: شادي حامدي آزاد

در روز 29 آگوست سال 1789 ميلادي، سِر ويليام هرشل نامهاي پُرهيجان براي سِر جوزف بَنكس در انجمن سلطنتي نجوم انگلستان نوشت و كشف ششمين قمر براي سيارهي زحل را اعلام كرد. اين كشف و نيز كشف هفتمين قمر در چند روز آينده، نتيجهي مستقيم نخستين رصدهاي هرشل با تلسكوپ غولپيكرش با فاصلهي كانوني 2/12 متر (معروف به تلسكوپ 40 فوت) بود. او تا آن زمان، از تلسكوپ بازتابي محبوبش با فاصلهي كانوني 6 متر (معروف به تلسكوپ 20 فوت) استفاده ميكرد. تكميل ساخت تلسكوپ جديد و توان تفكيك بسيار خوب آن، هرشل را در مقام اخترشناس و تلسكوپساز پيشرو در اروپا تثبيت كرد...


گوشي را بگذار!
شهاب صقري

شغل من (روزنامهنگاري) ايجاب ميكند كه با حوادث زيادي سر و كار داشته باشم، و امروز هم - در واقع تا چند دقيقهي ديگر - به سراغ كسي ميروم كه حوادثي را از سر گذرانده است و چه بسا حوادث تلخ ديگري هم پيش رو داشته باشد.
وارد باغ كه شدم، تعجب كردم كه چگونه كسي كه هميشه سر به آسمان داشته و غرق در تحقيقات علمي خودش بوده، آن هم كسي تقريباً همسن و سال خودم كه زماني همكلاسيِ من بوده، چنين ثروتي بههم زده است و باغي به اين زيبايي و بزرگي در حومهي شهر دارد...


توآن در ایران
بابك امينتفرشي

حدود سه سال پیش که پروژهي جهان در شب یا توآن (The World at Night) را با همکاری منجمان بدون مرز (AWB) آغاز کردم، شاید تصور نمیکردم که به این سرعت وجههای جهانی پیدا کند و با کمترین بودجهی اجرایی، بیش از صد نمایشگاه و برنامه از تصاویر این پروژه در حدود سی کشور جهان برگزار شود. هدف توآن ترویج نجوم و آگاه کردن مردم از اهمیت و زیبایی آسمان شب و از طرف دیگر آموزش مبانی نجوم و عکاسی از آسمان در غالب کارگاهها و سخنرانیهایی است که نمایشگاهها را همراهی میکنند. همچنین توآن به دنبال پیوندی است میان علم، فرهنگ و هنر. تصاویر توآن وحدتی جهانی را نشان میدهند که آسمان شب بین اقوام، ادیان و قلمروهای خطکشیشدهی انسان ایجاد میکند. در همان شبی که ماه از فراز اورست طلوع میکند، با فقط چند ساعتی اختلاف، در آسمان فوجییاما در شرق دور، بر فراز کوههای البرز، در صحرای آفریقا، و دشتهای سبز اروپا هم دیده میشود. آسمان شب مانند سقفی یکرنگ بالای سر همهی انسانهاست. زیر آن ما یک خانوادهایم. در کنار استقبال عمومی از زیبایی تصاویر و پیام صلحجویانهی «یک مردم یک آسمان»، پیشرفت اين پروژه حاصل همکاری گروه بینالمللی توآن شامل برخی از سرشناسترین عکاسان نجومی و اخترشناسان در نقاط مختلف جهان بود. اغلب این عکاسان تجارب و آرشیو چندین دهه کار خود را با پروژه تقسیم کردند تا در غالب یک گروه هدفی بالاتر را در کار خود دنبال کنند. موفقیت برنامههای توآن در هر منطقه همچنین حاصل حمایت مراکز و تلاش افراد علاقهمندی بود که داوطلبانه برای برگزاری نمایشگاهها و کارگاههای آموزشی توآن کوشیدند. پیوستن توآن به پروژههای سال جهانی نجوم و سپس همکاری با یونسکو و انجمن بینالمللی نجوم (IAU) نیز راه توسعهی پروژه را هموارتر کرد...


عالم را چگونه اندازهپذيركنيم؟
اما دانستن اندازههاي ستارگان را، آن بس بود كه زمين را با قطرش يك نهيم، همچنان كه يكي را اندر پيمودن به سنگ يا ارش يا كيل بهاصطلاح يك با ديگر نهند. ولكن اگر كسي آن را بدان مسافتها خواهد كه ميان مردمان مستعمل و معروف است، ببايد دانستن كه قطر زمين دو هزار و صد و شصت و سه فرسنگ است...
التفهيم، ابوريحان بيروني
رضا منصوري

امروزه در زبان علم اين كاري را كه ابوريحان ميكند ميگويند بيبُعد كردن يك كميت! در فيزيك ياد ميگيريم كه هر كميتي بُعدي دارد و واحدي كه با آن اندازهگيري ميشود. ميگوييم بُعد طول با بعد زمان تفاوت دارد. بعد مساحت يا حجم هم با بُعد طول تفاوت دارد. همينطور بعد جرم با سرعت و نيز با انرژي متفاوت است. اينگونه است كه تفاوت كميتها در علم بارز ميشود و رابطهي ميان آنها، يعني فرمولها، معنيدار. بُعد هر كميت هم نمادي بينالمللي دارد، مثلاً ...


گفتوگو با دكتر مارك مونيه
جستوجوي مادهي تاريك در بازيهاي نور
گفتوگو از فاطمه عظيملو

نجوم،  لطفاً كمي دربارهي تحقيقات و فعاليتهايتان توضيح دهيد.
من حدود پانزده سال پيش در زمينهي ذرات بنيادي كار ميكردم و دو رسالهي دكترا ارايه كردم كه هر دو دربارهي ذرات بنيادي بود. تحقيقاتم را در شتابدهندهي ذرات سِرن انجام دادم. كار من نخستين آزمايشهايي بود كه روي بوزونهاي A و Z انجام شد. در آن زمان نميتوانستيم ذرات با انرژيهاي بسيار زياد داشته باشيم، چيزي كه امروز در شتابدهندهي هادروني مسير شده است. البته من توانستم حدّ پايين جرم اين ذرات را بهدست آورم. پس از چند سال كار در فيزيك ذرات، زمينهي كاريام را تغيير دادم و در اخترفيزيك و كيهانشناسي به مطالعه دربارهي مادهي تاريك مشغول شدم. ابتدا پروژهي اروس (Eros) را شروع كردم (نجوم شمارهي 118 مقالهي در جستوجوي اجرام هالهي كهكشان). در اين پروژه، با استفاده از اثر عدسيهاي گرانشي مادهي تاريك در هالهي كهكشان را جستوجو كرديم ...