یونس بخشی

نوار عظیم در لبه منظومه شمسی چیست؟ آیا این معما حل شده؟ ...

سال گذشته تلسکوپ فضایی ایبکس ناسا (کاوش مرز های بین ستاره ی) نوار عظیمی را در لبه منظومه خورشیدی ما کشف کرد که باعث حیرت و شگفتی پژوهشگران شده است. پژوهشگران این نوار را "نتیجه تکان" نامیدند، اما منشاء آن را نمی دانستند، ولی حالا این معما حل شده.

به گفته جاکوب هیروخوسین پژوهشگر خورسپهر مهمان از دانشگاه آلاباما در هونتسویل "ما باور داریم که این نوار یک انعکاس است. همین جاست که ذرات باد های خورشیدی به فضای بیرون شتاب می یابند و دوباره بر اساس میدان مغناطیسی کهکشانی به فضای داخل منظومه شمسی بازتاب می یابند".
به گفته دانشمندان مسئول در پروژه ایبکس در ناسا " این یافته خیلی مهم است، زیرا فضای بین ستاره ی یا بیرون از مرز های منظومه شمسی تا کنون کشف نشده و برای ما ناشناخته است. اما حالا دانشمندان میدانند که یک میدان مغناطیسی بسیار قوی و منظم پشت در های منظومه شمسی قرار داد. 


تصویر تلسکوپ فضایی کاوش مرز های بین ستاره ی.

اطلاعات بدست آمده از ایبکس حالا با نتایج اخیر ویجر 1 و 2 که در مرز های منظومه شمسی قرار دارند و فشار مغناطیسی قوی را در نزدیکی خود حس نموده اند، به خوبی مطابقت دارد. اندازه گیری های ویجر ها تا حدی به محیط اطراف سفینه ها مربوط است. اما ایبکس در یک "تصویر بزرگتر" این کار را انجام میدهد. این نوار بزرگ که در سراسر آسمان گسترده شده نشان میدهد که میدان مغناطیسی پشت سر آن باید بسیار وسیع باشد.
هر چند تصویر نوار یک جرم درخشان را نشان میدهد، اما خود نوار نور بازتاب نمی دهد. در عوض خود را از طریق ذراتی بنام "اتم های خنثی پر انرژی" که عمدتأ اتم های متنوع هیدروژن اند، آشکار می سازد. نوار این ذرات را از خود بازتاب میدهد که توسط ایبکس در مدار زمین کشف شده اند.


تصویر: ترکیبی از رصد های ایبکس (چپ) با نمونه سه بعدی بازتاب مغناطیسی (راست) تصاویر و اطلاعات بیشتر در اینجا.  

پروسه بازتاب که توسط آقای هیروخوسین ثبت شده، اندکی پیچیده است، زیرا شامل چندین واکنش "تبادل بار یا شارژ" میان اتم های پروتون و هیدروژن است. ذرات داخل باد خورشید که از سطح آن تا فاصله های 100 واحد نجومی (15 میلیارد کیلومتر) دور میروند، با میدان مغناطیسی بین ستاره ی روبرو میشوند. نیرو مغناطیسی ذرات بادار را متوقف ساخته و با شدت دوباره به مسیری که آمده پرتاب میکند.
به عقیده آقای هیروخوسین اگر این میکانیزم درست باشد در آنصورت نوار دیده شده چیز های زیادی در مورد جهت گیری میدان مغناطیسی در این گوشه از کهکشان راه شیری به ما می گوید.
منظومه شمسی ما از منطقه ی از کهشکان راه شیری عبور میکند که پر از تابش های کیهانی و ابر های بین ستاره ی است. میدان مغناطیسی خورشید ما به وسیله باد خورشیدی بصورت یک حباب شکل گرفته که به هیلوسفیر یا خورسپهر یاد میشود و ما را در برابر این خطرات کهکشانی و دیگر ستاره ها محافظت می کند. اما خود این حباب در برابر میدان های بیرونی یا خارجی آسیب پذیر است. یک میدان مغناطیسی بیرون از منظومه شمسی میتواند هیلوسفیر را فشرده ساخته و به روش های که نمی دانیم با آن تعامل کند. اما آیا این اتفاق پوشش یا سپر طبیعی ما را تقویت می کند و یا ضعیف؟ هیچ یک نمی دانند.

تصویر هنری ابر های بین ستاره ی در همسایگی خورشید در فضای کهکشانی.

تلسکوپ فضایی ایبکس طی ماه ها و سالهای آینده این نوار را از نزدیک بررسی میکند. دانشمندان به کمک ایبکس شکل و در نتیجه تغییرات نوار را زیر نظر خواهند داشت تا بفهمند که چگونه منظومه شمسی ما با فضای کهکشانی تقابل و برخورد میکند.