به گزارش پایگاه اینترنتی انجمن نجم شمال، تحلیل آماری شدت بارش شهابی آن سال نشان داد که در شرایط ایده‌آل می‌شد چند ده‌هزار شهاب را در هر ساعت دید. طوفانی از شهاب‌ها به پا شده بود. امسال هم پیش‌بینی می‌شود که بامداد چهارشنبه 27 آبان، آسمان شهاب‌باران شود. البته شدت آن به‌مقدار سال 1378 نیست، ولی آن‌قدر هست که شبی به‌یادماندنی را برای شما رقم بزند.

اما در شب‌های خاصی از سال، تعداد شهاب‌ها به یک‌باره زیاد می‌شود؛ در این حالت می‌گوییم بارش شهابی روی داده است. بارش‌های شهابی در اثر ورود توده‌ای از ذرات به جو زمین به وجود می‌آیند که معمولا برجامانده از دنباله غبارآلود دنباله‌دارها است. این ذرات با سرعت‌های زیاد (11 تا 77 کیلومتر در ثانیه) و تقریبا موازی با یکدیگر وارد جو می‌شوند؛ در نتیجه ناظر زمینی بنا به خطای پرسپکتیو، حس می‌کند که همه شهاب‌ها از یک نقطه آسمان خارج می‌شوند. به این نقطه کانون بارش گفته می‌شود و در هر صورت فلکی باشد، بارش شهابی به نام آن صورت‌فلکی خوانده می‌شود.

هرچه شهاب‌ها به کانون نزدیک‌تر باشند، طول کوتاه‌تری دارند؛ بنابراین بهترین جا برای دیدن شهاب‌ها در فاصله 40 تا 60 درجه‌ای از کانون است، جایی که شهاب‌ها به تعداد مناسب و طول بلند عبور می‌کنند. (برای دیدن عکس بزرگ کلیک کنید)

منشاء بسیاری از بارش‌های شهابی، دنباله‌دارها هستند. این صخره‌های یخی چند کیلومتری با نزدیک شدن به خورشید، ذرات ریزی بر جا می‌گذارند و هرچه به خورشید نزدیک‌تر شوند، تعداد ذرات به جا مانده نیز افزایش می‌یابد. بدین ترتیب، مدار دنباله‌دار مملو از ذراتی می‌شود که با همان سرعت و تقریبا در همان مدار به دور خورشید گردش می‌کنند. به دلیل حرکت متناوب زمین به دور خورشید، سیاره‌مان در زمان مشخصی از سال به نزدیکی مدار دنباله‌دار می‌رسد و با برخورد به این ذرات بارش شهابی رخ می‌دهد.

شدت بارش‌های شهابی را با کمیتی به‌نام آهنگ ساعتی سرسویی یا زد.اچ.آر بیان می‌کنند. زد.اچ.آر نشان‌دهنده تعداد شهاب‌هایی است که منجمی باتجربه می‌تواند طی یک ساعت تحت شرایط ایده‌آل رصدی ببیند. این شرایط ایده‌آل زمانی حاصل می‌شوند که آسمان کاملا تاریک و میدان دید کاملا باز باشد و کانون بارش نیز در بالاترین ارتفاع ممکن یعنی سقف آسمان واقع باشد، نقطه‌ای که به آن سرسو (سمت‌الراس) می‌گویند.

برخی بارش‌های شهابی مانند برساووشی در 21 مرداد، جباری در 30 مهر، جوزایی در 22 آذر و ربعی در 14 دی، شدت ثابتی دارند و هر سال رفتار تقریبا یکسانی نشان می‌دهند. اما برخی دیگر مانند بارش شهابی اسدی، رفتاری متغیر دارند: بعضی سال‌ها بسیار کم‌رمق ظاهر می‌شوند و برخی سال‌ها، طوفانی دیدنی به راه می‌اندازند.

در سال ۱۸۳۷ / 1216، هاینریش اولبرس با بررسی بارش اسدی در دهه‌های گذشته، دوره فعالیت آن را ۳۳ یا 34 سال تعیین کرد. در آن زمان مشخص شد که منشاء بارش شهابی اسدی، دنباله‌دار تمپل-تاتل است که هر 33 سال یک‌بار به دور خورشید می‌گردد. در دهه‌های بعدی بارش شهابی اسدی فعالیت چشمگیری نداشت، اما در سال ۱۹۶۶ / 1345 غوغایی برپا شد. در مدت کوتاهی آسمان پر از شهاب شد، به‌طوری‌که برخی از رصدگران در آمریکای شمالی از ظهور30 شهاب در یک ثانیه خبر دادند! متاسفانه این نمایش دیدنی نیم ساعت بیشتر دوام نیاورد.

تقارن فوران بارش‌های شهابی با عبور دنباله‌دار مولد از نزدیکی خورشید، دانشمندان را به راز فعالیت متغیر بارش‌های شهابی رهنمون شد. وقتی دنباله‌داری به نزدیکی خورشید می‌رسد، توده‌های انبوهی از غبار تازه را به مدار تزریق می‌کند و اگر زمین در همان سال از نزدیکی این مدار غنی از غبار عبور کند، تعداد شهاب‌ها به‌شدت افزایش خواهد یافت.

دنباله‌دار تمپل-تاتل در آخرین گذر خود در نهم اسفند 1377 به حضیض مدارش رسید وآنها که موفق به رصد بارش شهابی شدند، آذرگوی‌های بی‌نظیری را دیدند. آذرگوی، شهابی است که روشنایی آن از روشنایی سیاره ناهید نیز بیشتر است.

در سال 1378 بارش اسدی در صبح ۲۷ آبان با زد.اچ.آر ۳۷۰۰ به اوج خود رسید. در این زمان کانون در ارتفاع زیادی قرار داشت و بسیاری از ساکنان خاور میانه توانستند شاهد این آتش بازی آسمانی باشند. در سال 1379تعداد شهاب‌ها افت کرد و در زمان اوج، مقدار زد.اچ.آر از۵۰۰ بالاتر نرفت. در سال‌های ۸۰ و۸۱ بارش اسدی به حداکثر زد.اچ.آر ۳۰۰۰ رسید.

اکنون دوره رگبارهای بارش اسدی به پایان رسیده، به‌طوری‌که در سال‌های 1382 تا 1386 فعالیت نسبتا معمولی داشت و در سال گذشته با زد.اچ.آر 100 ظاهر شد. برای مشاهده طوفان شهاب‌های اسدی باید تا سال 1410 صبر کرد، وقتی دنباله‌دار تمپل-تاتل دوباره برای ملاقات با خورشید باز می‌گردد و مدار خود را با انبوده ذرات گرد و غبار پر می‌کند.

با استفاده از ابررایانه‌ها و درنظرگرفتن مجموعه‌ای از اثرات گرانشی متقابل خورشید، زمین، مشتری و توده ذرات؛ فشار تابشی پرتوهای خورشید و برخی عوامل دیگر، می‌توان زمان و شدت بارش‌های شهابی را پیش‌بینی کرد. محاسبات نشان می‌دهد که اوج اصلی امسال در اثر برخورد زمین با ذرات به جا مانده از عبور دنباله‌دار تمپل-تاتل در سال‌های 1466 / 845 و 1533 / 912 اتفاق می‌افتد. این دو توده خیلی به هم نزدیکند و از این‌رو، پیش‌بینی محققان در مورد زمان دقیق اوج بارش کمی متفاوت است.

میخائیل ماسلوف از روسیه پیش‌بینی کرده که اوج بارش امسال در ساعت 1:05 بامداد 27 آبان (به وقت رسمی‌ایران )اتفاق می‌افتد و زد.اچ.آر آن 180 شهاب در ساعت است.

جرمی ووبایلون از کالتک (انستیتو فناوری کالیفرنیا) برای بارش اسدی امسال دو اوج در بامداد 27 آبان پیش‌بینی کرده، اوج اول ناشی از برخورد با توده 1466 در ساعت 1:13 و اوج دوم مربوط به توده 1533 که در ساعت 1:20بامداد روی خواهد داد. وی حداکثر زد.اچ.آر بارش را حدود 200 شهاب در ساعت حساب کرده است.

در بارش شهابی اسدی، آذرگوی‌های فراوانی اتفاق می‌افتد، بنابراین حتی از شهرهای بزرگ با آلودگی نوری فراوان نیز می‌توان منظره‌ای زیبا دید. با رعایت احتیاط‌های لازم و بخصوص استفاده از لباس گرم فراوان و ترجیحا کیسه‌خواب، به جایی بروید که آسمان باز و میدان دید گسترده‌ای داشته باشد. پشت‌بام جای خوبی است. زیراندازی آماده کنید و رو به آسمان دراز بکشید. بدین‌ترتیب هم بخش گسترده‌ای از آسمان را می‌بینید و هم در وضعیت نسبتا راحتی شهاب‌ها را می‌بینید.

انتظار می‌رود که از حوالی ساعت 0:30 بامداد چهارشنبه، تعداد شهاب‌ها رو به افزایش بگذارد و بین ساعت 1:00 تا 1:30 بیشینه فعالیت خود برسد. متاسفانه اوج بارش شهابی اسدی خیلی زود می‌گذرد و همه‌چیز طی دو-سه ساعت به پایان می‌رسد، اما در چند سال اخیر، پیش‌بینی‌های انجام‌شده از دقت خوبی برخوردار بوده و می‌توان به آنها اعتماد کرد.

اگر وقت کافی دارید، پیشنهاد می‌کنیم از حوالی ساعت 23 امشب (سه‌شنبه 26 آبان) رصد خود را آغاز کنید؛ در غیر این‌صورت می‌توانید از ساعت 0:30 تا 2 بامداد به رصد بپردازید. مطمئن باشید که این نود دقیقه، ارزشش را دارد.