شهرام یزدان پناه

به نظر می‌رسد رؤیای 40 ساله ناسا به منظور ادامه برنامه آپولو و بازگشت به ماه، در دولت اوباما هم محقق نخواهد شد. شاید تنها راه پیش روی ناسا برای فرستادن مجدد انسان بر ماه و بازگشت به دوران طلایی آپولوها، استفاده از حمایت مالی علاقمندان و بخش خصوصی باشد. به نظر می‌رسد با لغو طرح‌ پیشنهادی ناسا جهت ارسال فضانورد به کره ماه توسط باراک اوباما، رئیس‌جمهور فعلی ایالات متحده ، همزمان با پایان قریب‌الوقوع پروازهای شاتل و تکمیل بخش‌های عمده و حیاتی ایستگاه فضایی بین‌المللی که باعث کاهش چشمگیر سفرهای مداری ناسا خواهد شد، دوران رکود تازه‌ای برای برنامه‌های فضایی ایالات متحده رقم خواهد خورد. 

ناسا در این برنامه قصد داشت در پی پروژه موفق سفر فضانوردان آمریکایی به ماه، از این ایستگاه عظیم فضایی که در مدار زمین مستقر می‌شد، برای ارسال سفینه‌های فضایی سرنشین‌دار به مریخ استفاده کند. ناسا پس از 40 سال تلاش ناموفق و ارائه این برنامه فضایی به 7 تن از رؤسای‌جمهور قبلی آمریکا و  بیش از 21 جلسه کنگره، این‌بار به سراغ باراک اوباما آمده بود تا او و مشاورانش، مأموریت‌های انسانی به سیاره مریخ یا ماه را ارزیابی کنند تا شاید بخت با ناسا یار باشد و دوران طلایی دیگری پس از جادوی آپولو تکرار شود. اما به نظر می‌رسد حق با جرج ام.لاُو، مدیر فقید برنامه فضاپیمای آپولو باشد که آن زمان با تأسف اعلام کرده بود: « دیگر، هرگز آپولویی وجود نخواهد داشت».

بودجه‌ای که دولت باراک اوباما برای هزینه‌های تحقیقاتی ناسا در سال 2011 / 1390در نظر گرفته، این سازمان را ناچار می‌کند باز هم «تفکر دوران آپولو» را کنار بگذارد و برنامه ارسال فضانوردان به جایی دورتر از مدار زمین که حدود 40 سال است به واسطه سیاست‌های کاخ سفید عقیم مانده، باز هم بی‌نتیجه بماند. اما این‌بار بر خلاف دوران نیکسون، دولت اوباما دارد تلاش می‌کند از تصمیمات تازه دیگری که در حیطه فناوری ملی فضایی ایالات متحده و در مورد کاوش مریخ و ماه گرفته می‌شوند، به عنوان بخشی از سیاست فضایی تدوین‌شده این دولت حمایت کند.

میراث فکری طرح ایستگاه عظیم فضایی با گنجایش 100 فضانورد به گونه دیگری امروزه نیز باقسیت. این طرح می تواند با تغییرات بنیادی در ساختار اصلی آن به ایستگاه سوخت‌گیری فضاپیماهای سرنشین‌دار و یا روباتیکی تبدیل شود که به مأموریت‌هایی ورای ماه و مدار زمین اعزام خواهند شد. امروزه جایگزین مناسبی برای ایده یک پایانه فضایی که فضانوردان آینده زمین را به مقصد سایر سیارات منظومه شمسی از آنجا ترک کنند وجود دارد. اما واقعیت این است که طرح یک ایستگاه فضایی غول اسا که گنجایش 100 فضانورد را داشته باشد در لابلای تاریخ چهل سال چیش برای همیشه مدفون شده است.

در آن زمان ناسا به دنبال تأمین منابع مالی برای ساخت یک ایستگاه فضایی در مدار زمین بود که به مراتب بزرگتر از ایستگاه فضایی بین‌المللی فعلی بوده است. بخش‌های متعددی برای این ایستگاه فضایی عظیم در نظر گرفته‌شده بود. طبق این طرح اجزای سازنده این آسمانخراش فضایی توسط نسل جدیدی از موشک‌های 2‌ مرحله‌ای ساترن5 که از آنها برای فرستادن انسان به ماه استفاده می‌شد، به مدار زمین ارسال می‌شدند. مرحله سوم این موشکها که در پروژه آپولو شامل موتور و محموله فضایی بود به شکل کپسول مبلمان شده بزرگی ساخته می‌شد تا در مدار زمین به آن ایستگاه خیالی وصل شده و روز به روز بر ابعاد و اندازه‌های آن بیافزاید.

حال مقایسه کنید یک ایستگاه فضایی مدارگردی که قرار باشد جا و مکان، انرژی و مایحتاج لازم برای زندگی و کار 100 فضانورد را فراهم آورد چه عظمتی خواهد داشت. رابرت مایو، مدیر بودجه دولت نیکسون هم زمانی که عظمت این پروژه فضایی را از زبان ناسا شنید، نمی‌توانست به گوش‌هایش اعتماد کند.

مورخان می‌گویند، حیرت نیکسون از درخواست بودجه برای ساخت چنین ایستگاه فضایی عظیمی آن‌هم فقط و فقط برای پشتیبانی از مأموریت‌های فضایی به مقصد مریخ، باعث شد نیکسون روی توسعه شاتل‌های فضائی قابل‌استفاده مجدد، به عنوان اصلی‌ترین بخش برنامه اعزام انسان به فضا و ادامه مسیر آپولو پا‌فشاری کند.

ال.پارکر تمپل، مورخ رویدادهای هوافضایی، معتقد است این مایو بود که به نیکسون گفت می‌شود بدون افزایش این بودجه و تنها با تمرکز بر ساخت وسایل نقلیه فضایی کم هزینه جدیدی که می‌توانند میان زمین و ایستگاه فضایی در حرکت باشند، هزینه‌های ساخت این ایستگاه را به شکل چشم‌گیری در طول زمان کاهش داد و بنابراین اولویت فاز یک این طرح عظیم به توسعه شاتل‌های فضایی داده شد. 

تمپل می‌گوید: «این تغییر رویه هوشمندانه باعث شد طرح ایستگاه عظیم و پرهزینه فضایی به پروژه کوچکتری به منظور توسعه ناوگان شاتلهای فضایی چند بار مصرف و کم هزینه (با تصورات آن زمان) و معلق گذاشتن طرح پیشنهادی ایستگاه فضایی توسط دولت یا لغو آن در طول زمان تبدیل شود». این اظهار‌نظر حاصل بخشی از تحقیق تمپل روی نقش دوران ریاست جمهوری نیکسون در تاریخ هوائی آمریکا و پیشرفت‌های نیروی هوائی این کشور است.

اما نباید از نظر دور داشت که دولت اوباما بودجه‌ای چندصد میلیون دلاری را هم به تحقیقات در ایستگاه فضایی بین‌المللی اختصاص داده است که حداقل تا سال 2020 / 1400 در اختیار این ایستگاه فضایی قرار خواهد گرفت. حدود 2 میلیارد دلار نیز به منظور نوسازی مرکز فضایی کندی تخصیص داده شده است. مدیران ناسا می‌گویند چنین بودجه‌ای در اختیار مرکز فضایی جانسون یا مرکز سفرهای فضایی مارشال قرار نخواهد گرفت.

پس از لغو  برنامه بازگشت به ماه موسوم به  پروژه صورت فلکی، دولت اوباما فرصت تازه مالی برای کاوش و تحقیق به ناسا و چندین مرکز فضایی دیگر پیشنهاد داده است. این فرصت جدید مالی در صورتی محقق خواهد شد که این سازمان‌ها بتوانند راه‌حل‌های تازه‌ای برای سفر انسان به ماه، مریخ یا فراتر از آن پیشنهاد کنند. اگر برای این بودجه تقاضایی وجود داشته باشد، قوانین به کنگره اجازه می‌دهند آن ‌را مورد بررسی قرار دهد و همین قوانین نیز به اوباما امکان وتوی تصمیم نهایی کنگره را خواهند داد.

با وجود محدودیتهای جدید اعمال شده بر ناسا، مریخ همچنان مقصد نهایی و حد رویاهای بشر برای فتح باقی خواهد ماند. اما در این میان، کاخ سفید نگاهش را معطوف به سیارک‌های مهاجمی که برای زمین خطرناک هستند و همچنین نقاط لاگرانژی به منظور استقرار تلسکوپ‌های فضایی جدید نموده است. فوبوس، قمر مریخ نیز به عنوان هدف مناسبی برای پژوهش‌های علمی و ایجاد زیرساخت مورد نیاز برای مطالعه اتمسفر مریخ همچنان در تیررس دانشمندان باقی خواهد ماند.

در زمان دو دولت بوش پدر و پسر، سیاست‌های فضایی پیشنهاد شده به منظور ارسال مجدد فضانوردان به ماه به عنوان سکوی پرتاب به مریخ تصویب و تأیید شده بودند. این جریان در زمان ریاست‌جمهوری ریگان نیز اتفاق افتاد. اما در هر سه زمان این کنگره بود که با محافظه کاری خود جلوی جاه طلبیهای ناسا را گرفت. بنابراین جز آی.اس.اس، هیچ برنامه مشخصی برای سفر انسان به فضا توسط این دولت‌ها پشتیبانی نشد. به نظر می‌رسد در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما هم ناسا نمی‌تواند برای سفر انسان به سایر اجرام منظومه شمسی روی حمایت‌های مالی کاخ سفید حساب باز کند و تنها اگر بخت با این سازمان یار باشد، ناسا خواهد توانست از کمک‌های بخش خصوصی و توسعه‌دهندگان تجاری برای تحقق مجدد رؤیای آپولو استفاده کند.
 

. این متن توسط دانش فضایی بازبینی و اصلاح شده است .