فریبا فرهادیان
پانزدهم آوریل / 26 فروردین گذشته بود
که باراک اوباما در مرکز فضایی کندی از ارسال اولین موجودات زمینی به مدار
سیاره سرخ تا اواسط دهه 2030 / 1410 خبر داد. اگر چنین اتفاقی بیفتند و
همه نقشه‌ها به خوبی پیش رود، می‌توان گفت که ناسا، پس از این که برنامه
آپولو را در دهه 1960 / 1340 برای فرود بر ماه اجرا کرد، مرحله جدیدی از
اکتشافات فضایی را کلید خواهد زد.
به گزارش
نیوساینتیست، رفتن به مریخ یک قدم بزرگ است، اما قطعا ایجاد شرایطی
برای دوام آوردن بر روی این همسایه فضایی قدمی بزرگ‌تر از آن خواهد بود. از
همان وقتی که صحبت از مهاجرت به مریخ به میان آمد، دانشمندان زیادی در
مراکز تحقیقاتی متعدد به انواع و اقسام آزمایش‌ها دست زدند تا بتوانند
شرایط سکونت را مساعد کنند. در یکی از این آزمایش‌ها دانشمندان موفق شدند
میکروارگانیسم‌هایی تولید کنند که قادرند سنگ‌های مریخی را به خاک تبدیل
کنند، اکسیژن مورد نیاز برای تنفس را تولید، آب را تصفیه و زباله‌ها را
بازیافت کنند. قرار است از این کلونی‌های میکروبی به عنوان اولین عناصر
سازنده باغ‌های مریخی استفاده شود.
کارل اولسون فرانسیس از موسسه تحقیقات علوم فضایی دانشگاه اپن در
انگلستان به همراه تیم تحقیقاتیش در آزمایشی موفق شدند کپسولی پر از
نمونه‌های سنگ‌های دریایی را، که مأوایی برای طیف وسیعی از میکروب‌ها مثل
سیانوباکتری‌های فتوسنتزکننده بودند، به وسیله راکت سایوز به مداری
کم‌ارتفاع از سطح زمین بفرستند. آن‌ها محتویات این کپسول را در معرض فضای
خلاء قرار دادند و دریافتند مقدار زیاد پرتوهای فرابنفش در مریخ باعث عقیم
شدن هر چیزی خواهد شد، بنابراین تمامی باغ‌های مریخی باید توسط یک گلخانه
محافظت شوند.
این آزمایش همچنین تاییدی بر این فرضیه بود که سلول‌های زنده می‌توانند
در فضا به وسیله سنگ‌های آسمانی جابجا شوند. به عبارت دیگر وقتی یک
شهاب‌سنگ به سطح یک سیاره برخورد می‌کند ممکن است ذره‌هایی از سنگ‌های حاوی
میکروارگانیسم‌های زنده را به به فضا پرتاب کند و اگر این موجودات بتوانند
خلاء فضا را تحمل کنند، با قرار گرفتن روی سطح سیاره‌ای دیگر می‌توانند
دوباره رشد خود را آغاز کنند. شکی نیست که موجودات طراحی شده برای باغ‌های
مریخی هم باید توسط سفینه فضایی به آن‌جا منتقل شوند.
گفته می‌شود که سیانوباکترهای فتوسنتزکننده کاندیدای خوبی برای استفاده
طولانی مدت در ماموریت‌های فضایی هستند، چون می‌توانند یک تولیدکننده اولیه
باشند. همین خاصیت آن‌ها بود که آزانس فضایی اروپا آن‌ها را به عنوان
قسمتی از سیستم بازیافت‌کننده خود در نظر گرفت.
تحقیقات دانشمندان نشان داده است که مریخ جای خیلی بدی هم برای احداث
باغ‌های غیرزمینی نیست. دمای استوای مریخ در اواسط تابستان 20 درجه
سانتی‌گراد است و اتمسفر آن 95 درصد دی‌اکسیدکربن دارد. این‌ها خبرهایی
شگفت‌انگیز و امیدبخش برای فتوسنتز است، اما خبر بد این است که مشکل اساسی
باغ‌های مریخی، فقدان خاک است.
اولین باغبانی که وارد مریخ
شود، فقط می‌تواند کودها را به سنگ‌های قابل خاک شدن مریخ بیافزاید و
گیاهانی را پرورش دهد؛ اما در درازمدت باید بتواند راهی برای تبدیل بازالت
آتشفشانی، که سطح وسیعی از مریخ را پوشانده است، به خاک و یا هرنوع ساختار
حمایتی دیگری برای گیاه پیدا کند.
شاید باکتری‌های بازالت‌خوار پاسخ مناسبی برای این مشکل باشند؛ راهکاری
که پول ویلکینسون از دانشگاه اپن ارائه داده است. این محقق در صخره‌های
بازالتی ایسلند به دنبال ارگانیسم‌هایی است که بتوانند در مریخ زنده بمانند
و سنگ‌های مریخ را به مکانی برای پرورش گیاه تبدیل کنند.
ویلکینسون همچنین در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که پادشاه واقعی
فرایند خاکسازی، گلسنگ‌ها هستند. خوشبختانه این گلسنگ‌ها که کلونی آن‌ها
روی اغلب صخره‌های مرطوب روی زمین پیدا می‌شود، جزو موجوداتی هستند که در
آزمایشات شبیه‌سازی فضا هم تحمل زیادی نشان داده‌اند.
یک تیم دیگر
تحقیقاتی نیز به سرپرستی جین پییر دوورا از موسسه تحقیقات گیاهی برلین،
گلسنگ‌ها را در شرایطی مشابه با آن‌چه در برخی قسمت‌های مریخ یافت می‌شود،
البته بدون مقادیر کشنده پرتوهای فرابنفش، قرار داد و نشان داد که
می‌توانند فتوسنتز کنند.
البته هیچ یک از این گفته‌ها به این معنی نیست که مریخ در معرض تغییرات
جدی معدنی است. لااقل در آینده‌ای نزدیک چنین اتفاقی نخواهد افتاد؛ اما
باید گفت که عناصر شروع کننده برای مهاجرت زمینی‌ها به سیاره سرخ درحال جور
شدن با یکدیگر هستند.
تنها چیزی که باقی مانده، محافظت باغ‌های مریخی از پرتوهای کشنده
فرابنفش است. مریخ لایه ازن ندارد که بتواند این اشعه را فیلتر کند، اما
شاید بتوان با تغییر دادن مریخ، آن را هرچه بیشتر شبیه زمین کرد. لازمه این
اتفاق هم گازهای گلخانه‌ای مثل سی.اف.سی‌ها هستند که در مقادیر زیادی وارد
جو مریخ شوند و آن را گرم کنند؛ شاید در آن زمان بتوان یک لایه مشابه ازن
برای مریخ ساخت.
اگر تمامی این اتفاقات بیفتند و مریخ قابل سکونت شود، مرحله بعدی تنظیم
یک دستورالعمل حفاظتی سیاره‌ای است که هدف آن، جلوگیری از آلوده شدن
سیاره‌های دیگر به زندگی خاکی و زمینی باشد!