فاطمه محمدی‌نژاد

در میان قمرهای منظومه شمسی، تیتان از همه شگفت‌انگیزتر است. با قطر 5050 کیلومتر، این قمر زحل بزرگ‌ترین قمر منظومه شمسی و تنها قمری است که جوی غلیظ (با ضخامت 600 کیلومتر) به دور خود دارد. در سطح آن چرخه اقلیمی متان وجود دارد و به تازگی کشف آثاری از فعالیت‌های غیرمعمول شیمیایی در سطح آن، گمانه‌زنی‌های وجود موجودات فضایی را بر سطح این قمر تقویت کرده است. محاسبات جدید زمینه‌ساز این تصور بوده‌اند. با این حال هیچ‌کدام به تنهایی سندی بر وجود حیات فرازمینی نیستند. نیوساینتیست این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.

جنجال‌ها برای چیست؟
تیتان سطحی یخ‌زده با دمای 178 درجه سانتی‌گراد زیر صفر دارد که برای وجود آب مایع بسیار سرد است. با این حال ممکن است حیات راهی برای نفوذ یافته باشد. محققان در سال 2005 / 1384 اعلام کردند که ارگانیسم‌های روی سطح تیتان ممکن است با استنشاق هیدروژن و خوردن مولکول‌های آلی مانند استیلن و اتان بتوانند به زندگی خود ادامه دهند. اکنون فضاپیما کاسینی مدارکی را یافته که نشان می‌دهد استیلن موجود در تیتان کم‌تر از آنی است که تصور می‌شد و میزان هیدروژن موجود در سطح نیز پیوسته کاهش می‌یابد. این موضوع احتمال وجود موجودات بیگانه‌ مصرف‌کننده این مواد را افزایش می‌دهد.
به نظر که شاهدی بر حیات است. ممکن است ما با نوعی حیات روبرو باشیم که برای زندگی بر روی تیتان یخی تکامل یافته باشد. این هم می‌تواند مشابه مدارک وجود حیات بر ماه باشد.

چه چیز دیگری می‌تواند باعث فعالیت‌های شیمیایی غیرمنتظره شود؟
کریس مک‌کی، از مرکز تحقیقاتی آمس ناسا در کالیفرنیا و یکی از محققانی که نخستین بار نظریه موجودات استیلن‌خوار را مطرح کرد، معتقد است یکی از محتمل‌ترین توضیحات در این زمینه این است که ممکن است مدل‌های استفاده شده برای محاسبه جریان هیدروژن، شرایط این قمر را دقیقا شبیه‌سازی نکرده باشند.
این یعنی مدل مورد استفاده، میزان هیدروژن موجود در تیتان را بیش از حد محاسبه کرده و همین باعث این تصور می‌شود که عده‌ای در حال مصرف هیدروژن هستند؛ درحالی‌که این‌طور نیست. احتمال دیگر این است که محاسبات کاسینی نامطمئن‌تر از تصور ماست.

اما اگر مدل‌های دیگر نیز مشخص کنند که هیدروژن واقعا در حال مصرف شدن است؟
با این حال این موضوع هنوز مدرکی بر وجود حیات نیست. مک‌کی می‌گوید همچنین این احتمال وجود دارد که هیدروژن طی یک روند غیر زیستی مصرف شود، به عنوان مثال واکنش با استیلن برای تولید متان. اما احتمال این فرضیه کم است، زیرا تصور نمی‌شود کاتالیزورهایی چون مس و آهن که برای چنین واکنشی مورد نیاز هستند، در سطح یخی تیتان وجود داشته باشند و یا در سرمای بیش از حد، چندان تاثیرگذار باشند. اما مسلما این یک احتمال است.

گام‌های بعدی چیست؟
تابه‌حال تنها یک مدل برای محاسبه هیدروژن موجود بر روی تیتان مورد استفاده قرار گرفته است. هنگامی که مدل‌های بیشتری استفاده شده و اطلاعات کامل‌تری از کاسینی به‌دست آید، ما نظرات بهتری در مورد مصرف هیدروژن بر تیتان خواهیم داشت.
در این‌صورت آزمایش‌هایی که شرایط تیتان را بر روی زمین شبیه‌سازی می‌کنند، می‌توانند تاثیر کاتالیزورهای واکنش هیدورژن و استیلن را در تیتان بررسی کنند.

آیا این مدرکی بر وجود حیات خواهد بود؟
خیر. ماموریت‌های بسیاری به سطح تیتان باید انجام شود تا مدارک روشنی در مورد حیات بر تیتان بیابیم. یکی از نخستین گام‌ها شاید ارسال روباتی مجهز به انواع طیف‌سنج‌ها باشد که می‌تواند به دنبال ملکول‌های زیستی پیچیده باشد که به نوبه خود می‌توانند مدرکی دال بر وجود حیات بر تیتان باشند.
گروهی از محققان از ناسا درخواست کرده‌اند که بودجه‌ای را برای چنین عملیاتی در نظر بگیرد. در صورت موافقت، این فضاپیما در سال 2017 / 1386 پرتاب خواهد شد. سال گذشته، ناسا طرح پیشنهادی برخی دانشمندان را برای ارسال یک بالن و یک سطح‌نشین به مقصد تیتان را نپذیرفت و به جای آن، پروژه تحقیقاتی مشتری و قمرهایش را تصویب کرد که در سال 2020 / 1399 پرتاب خواهد شد.