یونس بخشی
سیاره غول (GJ 436b) در صورت
فلکی اسد یک چیزی کم دارد. شما به گاز های باتلاقی باور دارید؟ برخلاف تصور
اخترشناسانی که با استفاده از تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا مشغول مطالعه سیاراتی
به اندازه نپتون بودند، سیاره (GJ 436b) مقدار متان (CH4) بسیار کم دارد. این
مسئله به چی معنی است؟
واقعیت این است که گاز متان در سطح سیاراتی با این اندازه و دما باید بسیار
زیاد باشد، اما اخترشناسان برخلاف نمونه هایی شبیه سازی و پیش بینی های شان 7
هزار بار میزان کمتر در سطح این سیاره کشف نمودند. کمبود متان در سطح این سیاره
بسیار عجیب است، زیرا در منظومه شمسی ما تمام سیارات غول گازی پر از متان اند.
هیدروژن و کاربن در اتموسفر مشتری، زحل، اورانوس و نپتون به مراتب زیاد است و
این اتم ها بصورت طبیعی با هم ترکیب میشوند تا ساده ترین نوع هیدروکربن (CH4)
را بسازند.
اخترشناسان دانشگاه مرکزی فلوریدا که مشغول این تحقیق اند میگویند " واقعأ
حیران کننده است، ما نمی دانیم همه متان این سیاره کجا رفته؟ یگانه احتمال
میتواند تجزیه شدن باشد. یعنی تابش فرابنفش ستاره مادر میتواند متان را به یک
نوع پلیمر مانند ایتالین تبدیل کند. بطور مثال اگر پلاستیک را زیر آفتاب
بگذارید، تابش فرابنفش پیوند کربن موجود در پلاستیک را می شکند و باعث میگردد
تا این کربن بصورت زنجیره شکسته طولانی تخریب شود. ما یک پروسه مشابه را در
سیاره (GJ 436b) پیشنهاد کردیم، اتم های هیدروکربن آن از متان انشعاب شده و
مقدار باقیمانده آن با هم چسپیده اند تا اتیلن یا هیدروکربن اشباع شده را
بسازد (C2H4)
این اخترشناسان گمان میزنند که شاید باد های عمودی قوی در اتموسفر این سیاره
مواد را از لایه های داغ و پائین؛ جائیکه کربن مونوکسید زیاد است، جاروب
نموده باشد: در این صورت CO جایگزن CH4 شده و یا کاملأ چیز دیگری باعث چنین
تغییر شده است.
سیارات گازی غول تنها سر زمین های حاوی متان نیستند، بلکه در سطح زمین هم CH4
پیدا میشود. در زمین متان در معده گاو و بز تولید میشود. همچنین از کف مرداب یا
باتلاق ها بصورت حباب بالا می آیند که در حقیقت محصول مواد اورگانیکی است که در
اعماق گل و لای باتلاق ها در حال فاسد شدن اند. یعنی در سطح سیارات گازی غول
متان یک واکنش معمولی اما در سطح زمین نشانه حیات است.
به همین علت، اخترشناسان از مدت ها قبل برنامه ریزی نموده بودند تا در اتموسفر
سیارات دور به اندازه زمین به جستجوی متان باشند. قرار است تلسکوپ فضایی ناسا
این گونه سر زمین ها را کشف کند. جریان یا سیالیت متان به همراه اکسیژن
میتواند شواهدی دال بر فعالیت بیولوژیکی (زیست شناختی) باشد.
اما اگر اتموسفر سیارات همیشه بر اساس قواعد منظومه شمسی ما عمل نکند چه؟ بدون
شک سیاره غول (GJ 436b) یکی از این گونه سر زمین هاست که خلاف قواعد منظومه
شمسی ما عمل نموده. بنابرین اخترشناسانی که به جستجو و تحقیق این دنیا مشغول
اند باید از سر همه طرح ها و پیش بینی های علم شیمی را باید از سر بنویسند و
دوباره طراحی کنند. به گفته آنها سیاره غول GJ 436b هنوز هم برای ما مهم است.