محبوبه عمیدی

پنج کهکشان دور‌دست به شکلی توسط غبار کیهانی پوشیده شده‌اند که امکان رؤیت آنها در طول‌موج‌های مرئی وجود ندارد. این کهکشان‌ها توسط تلسکوپ فضایی هرشل متعلق به آژانس فضایی اروپا در محدوده طول‌موج‌های زیرمیلیمتری و با فاصله‌ای نزدیک به 8میلیارد‌ سال‌نوری از زمین رصد شده‌اند. از آنجا که این غبار کیهانی توسط ستارگان جوان تولید شده، این کشف می‌تواند دریچه تازه‌ای رو به گذشته کیهان و زمان شکل‌گیری سریع ستارگان به روی اخترشناسان باز کند.

به گزارش نیوساینتیست، رصد طیف حاصل از این کهکشانها نشان می‌دهد، آنها باید در فاصله بین 2 تا 4میلیارد سال پس از آغاز کیهان ایجاد شده باشند. سرعت تشکیل ستارگان در این بازه زمانی 100 برابر نرخ رشد فعلی آنها بوده است.

ستارگان جوان عامل پراکندگی این غبار کیهانی هستند که می‌تواند مانع از عبور نور مرئی به فضای اطراف شود. اما همین ستارگان باعث گرم‌شدن این غبار و ساطع‌شدن طول‌موج‌های گوناگونی از نور فروسرخ توسط آن به فضای اطراف می‌شوند. با گسترش کیهان این طول‌موج‌ها نیز بلندتر شده و در نهایت به زمین و تلسکوپ فضایی هرشل که پرتوهای فروسرخ و زیرمیلیمتری را رصد می‌کند، رسیده‌اند.

متیا نگرلو و همکارانش در دانشگاه اپن، میلتون کینز، انگلستان، موفق شدند با بررسی منابع ساطع‌کننده پرتوهای درخشان زیرمیلیمتری در تصاویری که به تازگی توسط هرشل ارسال شده‌اند، این کهکشان‌های نامرئی را کشف کنند. پس از این کشف هرشل، رصدخانه‌های زمینی این منطقه از‌ آسمان را رصد کردند. در تمامی تصاویر به دست آمده کهکشان‌های نامرئی بسیار‌ نزدیکتر به زمین به نظر می‌رسیدند. محققان احتمال می‌دهند جاذبه کهکشانهای نزدیک باعث انحراف نور و بزرگتر جلوه‌کردن این کهکشان‌ها شده است.

نیمرخ ماده تاریک
آسانتا کورای یکی از اعضای این گروه پژوهشی از دانشگاه کالیفرنیا به این نکته اشاره می‌کند که تنها چندین منبع محدود پرتوهای زیرمیلیمتری در اطراف ما وجود دارند و در نتیجه درخشان‌ترین این منابع، همگی عدسی‌های گرانشی هستند که به دلیل جرم بسیار بالا، نور را به سمت زمین منحرف کرده‌اند. کورای احتمال می‌دهد تا مارس 2011/ فروردین‌ماه 1390 که هرشل رصد 1.5درصد از پهنه آسمان را به انجام خواهد رسانید، شاهد ظهور چند‌صد‌تایی از این کهکشان‌ها باشیم.

به دلیل بزرگ‌نمایی کهکشان‌های دوردست توسط انحراف نور، مطالعه آنها و نحوه شکل‌گیری ستارگان در طول این دوره فعال به مراتب ساده‌تر خواهد بود. علاوه بر این بررسی شکل خمیدگی این پرتوها می‌تواند به مطالعه محتوای ماده تاریک کیهان که باعث این خمیدگی شده، کمک کند.

هرشل که اردیبهشت 1388 به فضا پرتاب شده، می‌تواند طیفی از نور با طول موج زیرمیلیمتر را رصد کند که جو زمین مانع از رسیدن آنها به سطح زمین میشود. اما رصدخانه‌‌های زمینی طول‌موج‌هایی بلندتر و در محدوده میلیمتر را رصد می‌کنند که می‌توانند از کهکشان‌هایی دورتر ساطع شده باشند.