یونس بخشی

بر اساس معیار های ستاره ای  خورشید ما که ستاره معتدل شمرده میشود، حرارت سطح آن (5500 درجه سانتی گراد) 10،000 فارنهایت و هسته آن (1،550،000 درجه سانتی گراد) 28،000،000 فارنهایت می باشد.


در مقایسه با خورشید، کوتوله های ام (M dwarf) نسبتأ سرد می باشند، کوته های خاکستری نوع (L) و (T) به مراتب سرد تر هستند. اخترشناسان فکر میکنند که دو نمونه از سردترین ستاره را که به تازگی کشف کرده اند، بنام کوتوله های (Y) یاد میشوند.   

دو تیم از اخترشناسان باور دارند آنچه را که یافته اند میتواند اولین نمونه از طیف گروهی جدید اجرامی ستاره ی باشد که سطح آن ازیک پیاله قهوه یا چای هم داغتر نیست. حالا با توجه به این کشف تازه، یک خلاء بسیار بزرگی در سلسله مراتب دما یا حرارت ستاره ها ایجاد شده، زیرا تا کنون سردترین کوتوله خاکستری شناخته شده 440 درجه فارنهایت (225 درجه سانتی گراد) حرارت داشت و دمای سطح سیاره مشتری که بنام ستاره ناکام نیز یاد میشود منفی 125 درجه سانتی گراد می باشد. یکی از تازه ترین اجرام کشف شده آسمانی حدود 80 درجه فارنهایت یا 26 درجه سانتی گراد حرارت دارد که هوایی مطلوب و گرم تابستانی دارد.

کوین لوهام از دانشگاه دولتی پن که رهبری یکی از دو تیم تحقیق کننده را به عهده دارد میگوید " به نظرم خیلی جالب است که بتوانی یک ستاره ی را کشف کنی که دمای سطح آن با دمای سطح زمین یکسان باشد. آقای لوهام و دو همکار دیگرش با استفاده از تلسکوپ فروسرخ سپیتزر ناسا WD 0506-661b همدم یک ستاره کوتوله سفید کم نور و خیره در فاصله 63 سال نوری را در صورت فلکی ماهی پرنده مطالعه نمودند.

این کوتوله سفید کم نور بنام (WD 0806-661b) تابش های بسیار ضعیفی  فروسرخ را در طول موج کمتر از 4.5 میکرون از خود تابش میدهد. تیم آقای لوهام 26 درجه سانتی گراد (80 درجه فارنهایت) را بر اساس درخشندگی فروسرخ رصد شده و عمر فروسرخ این کوتوله سفید پایه گذاری نمودند. اگر این دو محاسبه دقیق باشد، در آنصورت جرم این موجود آسمانی حدود 7 برابر مشتری می باشد.
حتی اگر دمای سطح این ستاره کوچک مطلوب و ملایم باشد، با وجود آن هم (WD 0806-661b) دقیقأ یک محیط قابل زیست نیست. این کوتوله سفید یک جرم آسمانی گازی بدون سطح سفت و محکم بوده و حتی اگر بر سطح این دنیای عجیب فرود آیید، شما بخاطر نیروی جاذبه 15g که بسیار شدید است، به صورت یک صفحه هموار به سطح می چسپید.


رصد کنندگان با استفاده از لیزر راهنمای ستاره ی و سیستم انطباق بینایی تلسکوپ عظیم کک 2 این تصاویر ترکیبی فروسرخ را از کوتوله خاکستری CFBDSIR J1458+10 ثبت نمودند. همدم کم نور و ضعیف آن داوطلبی برای یک کوتوله خاکستری است که سطح آن سرد ترین سطحی را دارد که تا کنون کشف شده.

گروه دوم به رهبری مایکل لیو از دانشگاه هاوایی یک کوتوله بسیار سرد خاکستری را کشف نمودند که بدور یک کوتوله کم نور تر دیگر در صورت فلکی اسد در گردش می باشد. با توجه به تصاویر تهیه شده نزدیک به فروسرخ، لیو و هشت همکار او تخمین زده اند که این دو سردترین جفت ستاره ی اند که اندکی بیشتر از 95 درجه سانتی گراد حرارت دارند. جرم آن هم چیزی بین 6 و 15 برابر مشتری می باشد.

کسانی که با ماجرای کشف سیارات بیرون از منظومه شمسی آگاه اند حتمأ فکر میکنند " آیا این دو ابر مشتری یا مشتری های بزرگ شده نیستند؟" به هر حال بر اساس شاخص های کیهانی جهت تعیین مرز بین اجرام باید بگوییم که مرز انتقالی میان یک "سیاره" و یک "کوتوله خاکستری" که ستاره است، زمانی صورت میگیرد که جرم یک سیاره 13 برابر سیاره مشتری باشد.

لیو می گوید " وقتی در آینده نزدیک تصویر بردای ها را از سیارات غول گازی بدور ستاره های خورشید مانند دیگر آغاز نمودیم، انتظار داریم  آن زمان اکثر این سیارات غول گازی شبیه (CFBDSIR J1458+10b) باشند.

اما اگر این دو جرم آسمانی به راستی کوتوله های خاکستری بی نهایت سرد اند، در آنصورت اولین اعضای نوع جدیدی در دسته بندی طیف ستاره ی هستند. نزدیک به یک قرن اخترشناسان اکثر ستاره ها را بر اساس طیف شان با استفاده از حروف انگلیسی به ترتیب از داغترین یعنی ستاره O تا سردترین یعنی (O,B,A,F,G,K, M) دسته بندی نمودند. طی 15 سال اخیر، اخترشناسان دو نوع دیگر L و T را بنام سردترین و کم نورترین کوتوله ها مشخص نمودند. اما نظریه ها پیش بینی میکنند که هر کوتوله T که حرارت سطح آن کمتر از 230 درجه است، باید بعضی از ویژگی های طیفی خود را از دست دهند و در نتیجه ستاره شواهدی از آمونیا و ابرهای آب را در بازتاب خود نشان میدهد. در سال 1999 میلادی یک اخترشناس از دانشگاه کالتک بنام دیوی کیرک پاتریک پیشنهاد نمود که این گونه اجرام را در گروه بندی طیفی Y بنامند.

اخترشناسان تا هنوز طیف های خوب و کافی  از این دو جرم برای رصد این گونه ویژگی ها بدست نیاورده اند. بنابرین تا کنون این دو کوتوله تنها نامزدان برای گروه جدید طیف ستاره ای هستند.